Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж



Pdf көрінісі
бет145/444
Дата03.10.2024
өлшемі3,59 Mb.
#146739
түріОқулық
1   ...   141   142   143   144   145   146   147   148   ...   444
Байланысты:
Okulik XX kazak adebiet

ІІ БӨЛІМ.
 
Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
жасайды. «Тұрпайы социологизм» 
теориясының сол кездегі ғылыми-
зерттеушілік ой-пікірдегі зиянды көз-
қарасын сынап, орыс әдебиеттану 
ғылымындағы жаңа бағыттан үй-
ренуді ұсынады. Ақынды шыққан 
тегіне қарап емес, творчествосының 
идеялық бағыттарына, жыр еткен 
әлеуметтік тақырыптарына қарап ба-
ғалаудың қазақ әдебиетінің тарихына 
ғана емес, қазіргі көркем әдебиетіне 
тигізетін пайдасын баса айтады.
«Орыстың бұрынғы жазушы-
ларында Достоевский мен Феттен 
оң пікірлі жан өтпейді. Осы күнде 
оларды далаға тастап отырған жоқ. 
Ақсүйек Тургеневті осы күні қалай 
дәріптен отырғанды, Пушкин, Тол-
стойды қалай құрметтейтінді ақын 
Сәбит жақсы білу керек. Осылардың 
жақсы жағын марксшіл сын, сын-
шылар көрсетіп отыр. Орыстар ес-
кі жазушыларының, ақындарының 
жаз ғандарын таңдап алып басып 
жат қанда, бізде кең бұқарашылдық 
рухында жазылған кітаптардың ба-
сылғанына Сәбит неге ренжиді. 
Қазақ әдебиетіне тойып секіретін күн 
әлі туған жоқ» [44]. Автордың бұл 
пікірінде сол дәуірдегі әдеби өмір-
дің шындығы, қазақ әдебиеттану 
ғылымының маркстік-лениндік ме-
тодология бағытына бой ұрудағы 
ізденістері мен «тұрпайы социоло-
гизм» теориясына қарсы күресінің 
шындығы жатыр.
Қ. Кемеңгерұлы көркем әдебиет-
тің тарихи даму жолы, әр түрлі 
әдебиет ағымдары болатыны туралы 
қазақ әдебиеттану ғылымының туу 
кезеңі үшін тың ойларды қозғай келе, 
классикалық мұраны «марксшілдік 
жолмен дұрыс-бұрысын сынға алу 
керек» деген қорытындыға келеді. 
Осы мақалаға үн қоса «Екеудің» 
(А. Байтасов пен Д. Ысқақов) ой-
пікірі жарияланды. Авторлар өт-
кендегі қоғамдық құрылыс пен қа-
зіргі дәуір шындығының көркем 
әдебиетте суреттелуін айта келіп: 
«кейбір жазушылар романтизмге, 
символизмге айналдырып отыр. Кей-
бір жазушылар ұран мен үгітке не 
«жалаңаш порнографияға» айнал-
дырып отыр. Осы күнге дейін реа-
лизммен жазылған Бейімбет өлеңде-
рі (мұның да біразы – үгіт, насихат, 
ұран) шын реализмнен қоныс теп-
пеу себебі не?» деп мәселе қоюының 
өзі сол кездегі ғылыми-теориялық 
ой-пікірдің өсу дәрежесін көрсетуге 
көрсеткіш болғандай. Шынында да, 
1920 жылдары романтизм, симво-
лизм ағымдары жайындағы пікірлері 
мен социалистік реализм принципте-
рін игеру барысында көрінген фу-
ту ризм, натурализм бағыттарының 
кей бір белгілері туралы қазақтың 
ғылыми-зерттеушілік ойларының сол 
кездің өзінде айтылуын ғылыми жақ-
сы қадам деп бағалау керек.
1920 жылдардың екінші жарты-
сындағы пікірталаста қазақтың көр-
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У


162


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   141   142   143   144   145   146   147   148   ...   444




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет