Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж
жүктеу/скачать 3,59 Mb. Pdf көрінісі
|
Okulik XX kazak adebiet
| ІІІ БӨЛІМ.
Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары табу бағытындағы нигилизмге ұшы- рады. «Тұрпайы социологизм» тео- риясындағы көзқарастан мектеп- терге арналған оқу құралдары мен бағдарламалар да сау қалған жоқ. «Ұлтшылдық бұрмалаушылықта» деп табылған оқу құралдары пай- даланудан алынып тасталды. Қазақ әдебиетінен мектеп пен жоғары оқу орындарындағы оқу бағдарлама лары қаулы-қарарлар талап еткен маркс тік- лениндік әдіснамаға сай қайта жа- зылды. Олардың ал ғашқы жобалары Қ. Тұрғанбаев пен М. Сармурзинаның «Қазақ әде биетінің программа- сындағы өрескел қателіктер тура- лы» деген мақаласында сыналып та үлгерді. Ұзақ талқылаудан және идеология саласындағы «қырағы көздердің» сынынан өткен 5-7 кластардағы әдебиеттік оқу үшін, VІІІ-ІХ кластарға әдебиеттің тари- хи курсын жүргізу үшін орта мек- теп бағдарламалары жарық көрді (1951). Олардың негізінде «Қазақ әдебиетінің тарихы» деген атпен фольклорға арналған І томының проспектісі, «Қазақ ССР-нің ерте за- маннан Ұлы Октябрь социалистік революциясына дейінгі тарихының» проспектілері басылып шықты. Бұ- лар ғылыми-зерттеушілік ой-пікір алдына маркстік-лениндік әдіс- нама қағидаларының талаптары- нан шығармайтын жолбасшылық мақ сат-міндеттерді белгілеп берді. Орта мектептің VІІІ, ІХ кластары- на арналған «Қазақ әдебиеті» оқу құралдары түзетіліп төртінші рет басылды (Редакциясын басқарған М. Ғабдуллин). ІХ класс үшін Ә. Шәріповтің әдебиет хрестома- тиясы шықты. Қатты өзгерістерге ұшырағандықтан, қарастырылған фольклорлық үлгілер мен ақын- жазушылар шығармалары қоғам заң дылықтарымен, тап күресімен ты ғыз байланыстылықта алынғаны айтпаса да түсінікті. Ғалым Қ. Жұ- малиев айтқандай, «1950-1951 жыл- дардан бас тап әдебиет оқу құрал- дарында, жеке мақалаларда өткен ғасырлардағы әдебиет тарихын жоқ- қа шығаратын теріс көзқарастар пай- да болды» [1, 93]. Біздің жоғарыда Абай мұрасын зерттеудегі қателіктерді әшкерелеуден бері қарай ұзақ-сонар сөз етіп келген «тұрпайы социологизм» теориясы- ның бұрмалаушылықтарының бар- лығы бір ғана 1951 жылы жүзеге асқанын ескеретін болсақ, ұлттық ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің бас сауғалауға көшкенін, үн-түнсіз қа луға мәжбүр болғанын түсінуге болады. Осы жылдың соңына қарай «ұлтшыл-буржуазияшылдарды» әшкерелеу науқаны қазақ әдебиет та- ну ғылымының даму жолында еңбек еткен Е. Ысмайылов, Т. Нұртазин, Қ. Мұқаметханов, Қ. Жұмалиевтер- дің ұсталып, социалистік қоғамға жат элементтер ретінде әдеби ортадан аластатылып, 25 жылға сотталуы- Ре по зи то ри й Ка рГ У |