ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
аударарлық. С. Сейфуллиннің сол
кез дің өзінде тап басып айтқан осы
тұжырымы Ұлы Отан соғысынан
кейін фольклорлық мұралар туралы
айтыс-таласта негізгі қорытынды
пікір болып қайта айтылды. Бұған
1957 жылы Ташкент қаласында «Ал-
памыс батыр» жыры туралы болған
ғылыми конференция айқын дәлел.
С. Сейфуллиннің қазақ әдебиет-
тану ғылымында ғылыми-зерттеу-
шілік ой-пікірге қосқан негізгі жа-
ңалығы – қазақ фольклорын өзіне
дейінгі жанрмен түрге бөлген жү-
йелеуді толықтыра, дамыта отырып
жасаған жаңа классификация сы.
Сә кеннің әдебиетші-ғалым, сын-
шы ретіндегі тұлғасын қарастырған
зерт теу еңбектерде бұл классифи-
кация «қазақ фольклорын жаңаша
жүйеледі» деп аталып қана өтіліп,
жүйелеу жолы ғана көрсетіліп,
М. Әуезов пен Х. Досмұхамедов
еңбектеріндегі жіктеулермен салыс-
тырылмай қалған. Біздің ойымыз-
ша, фольклорлық үлгілерді жанр-
ға және түрлерге жіктеу жаңа туып
келе жатқан әдебиеттану ғылы-
мын да әдеби-теориялық ой-пікір-
дің өсу, даму дәрежесін ғана көр-
се тіп қоймайды, сонымен бірге ғы-
лыми-зерттеушілік ой-пікірді тың
ба ғыттағы жаңа зерттеу арнала рына
да жетелейді. Сол себептен «Қазақ
әдебиетінің» ғылыми зерттеу еңбек
ретіндегі сипатын аша түсу үшін он-
дағы жасалған фольклорлық шы ғар-
маларды жүйелеуді бұрынғы клас-
сификациялармен салыстыра қа ра-
ғанды жөн көрдік.
Жалпы С. Сейфуллин оқу құра-
лына жазған кіріспесінде «қазақ әде-
биеті туралы басқа еңбек жоқ» дей
отырғанмен М. Әуезов пен Х. Дос-
мұхамедовтердің еңбектерімен та-
ныс болған. Бұған дәлел «Қобылан-
ды батырдың» шығуына Иван
Грозныйдың Қазан қаласына шабуыл
жасауы деген түсінік М. Әуезовтің
1925 жылы жазған «Қобыланды ба-
тыр» мақаласы мен «Әдебиет та-
рихы» еңбегінде айтылған еді. Сол
сияқты батырлар жырын «ұлы ба-
тыр», «кіші батыр» деп бөлуді де
М. Әуезов бастаған болатын. Сәкен-
нің екі пікірді де жоққа шығарғаны-
нан көп ізденіп, әрбір мәселеге ғы-
лыми тұрғыдан қарағанын аңғара-
мыз. Батырлар жырын үлкен, кіші
деп бөлудің орыс әдебиетшілерінің
қолдап жүрген тәсілі екенін, оның
қазақ эпостарының табиғатына кел-
мейтінін де ескертіп өтеді. Тегі С. Сей -
фуллин бұл еңбектерге берілген «бур-
жуазиялық-ұлтшылдық көзқараста
жазылған» деген баға мен «ұлтшыл-
алашордашыларға» қарсы күресе-
тін салқыннан атап көрсетуді қажет
деп таппаған болуы керек. Автор
«Қазақ әдебиетінде» осы еңбектерде
басталған қазақ фольклорына клас-
сификация жасауды толықтыра, да-
мыта, жаңа жанрлар мен түрлер қо-
са отырып, осы кезде дейін мәнін
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У