Химия және биология пән мұҒалімдерінің республикалық І съезіне арналған қҰттықтау хат

164 
Вестник Казахского государственного женского педагогического университета №1(40), 2012 
   
 
 
 
5 
 
 
 
Оңтүстік 
Қазақстан 
 
 
 
2005 
 
 
 
6 258000 
 
Қазақстанның оңтүстік 
аймағындағы құрғақ 
далалы,шҿлейтті ҿңір- 
лерінің табиғат бірлес- 
тіктері 
Жамбыл обл. 
 Шу, Сарысу 
аудандары, 
Қызылорда обл. 
Жаңақорған ауданы 
жҽне Оң.Қаз.обл. 
Арыс,Созақ,Сары- 
ағаш, Ордабасы 
аудандары 
Барлығы: 11 350 500 га 
 
Қорыта  айтқанда,  еліміздегі  ерекше  қорғалатын  табиғи  аумақтар  ландшафтылық 
жҽне биологиялық алуантүрлілікті қорғауда, сақтап қалуда жҽне қалпына келтіруде негізгі 
рҿл атқарады. Сонымен қатар, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың туризмді дамытуға 
жҽне  экологиялық  білім  мен  тҽрбие  беруге  де  ерекше  кҿңіл  бҿліп,  табиғаттың  кҿрікті 
орындарын,  табиғат  ескерткіштерін  сақтай  отырып,  кейінгі  ұрпақтарға  құнды  мұра 
ретінде қалдырады. 
 
ҼДЕБИЕТТЕР: 
 
1.  «Ерекше  қорғалатын  табиғи  аумақтар  туралы»  Қазақстан  Республикасының  Заңы. 
«Егемен Қазақстан» 21 шілде 2006 жыл. 
2.  Особо  охраняемые  природные  территории  Республики  Казахстан.  Сборник 
нормативных актов. – Алматы: Юрист, 2007. – 184 с.  
3. Алуантүрлілік – Алматы: «Полиграфия – сервис К», 2012. – 210 бет. 
4.  Сҽтімбеков  Р.,  Келімсейіт  Е.,  Шілдебаев  Ж.  Қазақстанда  ерекше  қорғалатын  «Табиғи 
аумақтар жҽне биоалуантүрлілік. - Алматы». «Нұр-Принт» 2012. – 258 бет. 
5.  Иващенко  А.А.  Қазақстанның  қорықтары  мен  ұлттық  бақтары.  –  Алматы: 
«Алматыкітап» ЖШС, 2006 – 284 бет. 
6. Каталог государственных национальных природных парков Казахстана. Астана, 2008. – 
62 стр.    
 
ТҮЙІНДЕМЕ 
 
Мақалада  Қазақстанда  республикалық  мҽні  бар  ерекше  қорғалатын  табиғи 
аумақтардың  жеке  топтары  мен  оларда  кездесетін  биоалуантүрлілік  мҽселелері 
қамтылған. 
 
РЕЗЮМЕ 
 
В статье освещено категории и биоразнобразие охраняемых природных территорий 
Казахстана, имеющие республиканское значение. 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика университетінің Хабаршысы №1(40), 2012.
 
 165
 
О Қ Ы Т У   Ә Д І С Т Е М Е С І 
 
 
ХИМИЯ, БИОЛОГИЯ ПӘНІ  МҰҒАЛІМІНІҢ КӘСІБИ ҚҰЗІРЕТТІЛІГІ – 
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҮДЕРІСІНЕ ҚАТЫСУШЫЛАРДЫҢ ӚЗАРА ТИІМДІ ІС-
ӘРЕКЕТІНІҢ АЛҒЫ ШАРТЫ 
 
Ҽбішева Б.С. (Алматы қаласы, №59 мектептің директоры) 
 
Ел  басшысы  Н.Ҽ.Назарбаев  биылғы  жолдауында  он  бағыт  бойынша  кешенді 
міндеттерді  жүзеге  асыру  қажеттілігіне  тоқталды.  Оның  ішіндегі  бағыттардың  бірі  – 
Қазақстандағы    адам  капиталының  сапалық  ҿсуі.  Осы  бағытты  жүзеге  асыруға  6  үлкен 
міндет жоспарланды. Біріншіден, халықаралық  стандарттар негізінде замануй ҽдістер мен 
технологияларды  оқу  процесіне  енгізу.  Екіншіден,  педагогикалық  құрамның  сапасын 
кҿтеру. 
Себебі,  ҽлемдегі  жҽне  Қазақстандағы  ҿзгерістер,  жаңа  білім  Концепциясының 
енгізілуі  мұғалімнің  педагогикалық-кҽсіптік  құзыреттілігін  кҿтерумен  жаңартуды  талап 
етеді. 12 –жылдық білім беру моделін жүзеге асыруда  мұғалімнің кҽсіптік - педагогикалық 
құзыреттілігін  қамтамасыз  ететін  оқу  жүйесін  қарастыру  туралы  мҽселесі  жоғары  тұр. 
Қазақстандық  білім  берудің  жетілдіру  стратегиясында  білім  беруде  құзыреттілік 
қажеттілігі туралы айтылған.  
Ғалымдардың  пікірі  бойынша  егер  мұғалім-кҽсіптік  шығармашылық  құзыреттілігін 
арттырып  отырса,  күнделікті  кҽсіби  жҽне  ҽлеуметтік  ҿмірде  ҽртүрлі  мҽселелерді  ҿз 
бетінше  шеше  алатын,  кҿп  функционалды  құзыреттіліктерге  иелеген  тұлға  бойында 
білімнің жаңа сапалық деңгейін қаматамасыз етуге жағдай туғызады. 
Мұғалім қоғам талабына сай ҿзін-ҿзі үздіксіз тҽрбиелеп, білімін жетілдіріп отыратын 
ортамен, адамдармен, балалармен қарым-қатынасқа тез түсе алатын, ұйымдастырушылық 
қабілеті жоғары, тҽжірибесі мол, т.б. қасиеттерді жинақтағанда ғана оның бойынан кҽсіби 
құзіреттілігі  анық  байқалып  тұрады.  Кҽсіби  құзіреттілікті  қалыптастыру  жеке 
шығармашылық  қабілетті  дамытуды,  педагогикалық  инновацияларды  дұрыс  қабылдауы, 
күнделікті  ҿзгеріп  жататын  педагогикалық  ортаға  тез  бейімделуді  қажет  етеді.  Ол  үшін 
білім  беруші  мұғалімнің  қазіргі  заман  талабына  сай  жалпы  педагогикалық 
құзыреттіліктерге ие болу үшін келесі міндеттерді шешуі керек: 

 
Ҿз кҽсіби даярлығын үздіксіз дамытып отыру; 

 
Кездескен жағдайларды жҽне ҿз мүмкіндіктерін  нақты бағалай білу; 

 
Шешім қабылдау жҽне оларға жауап беру; 

 
Ҿзгермелі ҿмір жағдайларына жҽне еңбекке бейімделу; 

 
Жаңа-ҽдіс-тҽсілдерді қолданысқа енгізу; 
Мектептегі  берілетін  білімнің    жаратылыстану  саласында  химия-биология 
пҽндерінің  алатын  орны  ерекше.  Ол  оқушыларға  дүниетанымдық  сабақ  берумен  қатар 
олардың ойлау қабілетін, тіл байлықтарын, ой-ҿрісін кеңейтіп, зеректік, іскерлік, табиғат 
құбылыстарын  бақылауыштық  сезімдерін  жетілдіреді.  Жаратылыстану  пҽнін  оқытуға 
мына міндеттер кіреді: 

 
Оқушыларда  дүниенің  материалдығы  туралы  түсінікті,  табиғат  нысандары  мен 
құбылыстары, оның заңдылықтары мен заңдары туралы білімді қалыптастыру; 

 
Оқушылардың жүйелі ойлай алуын дамыту; 

 
Бақылау, эксперимент, зертханалық тҽжірибелерді жүргізе алу біліктерін дамыту; 

 
Жаратылыстану  пҽндері  бойынша  оқу  жҽне  күнделікті  іс-ҽрекетке  қажетті 
мҽліметтер жинастыру үшін түрлі ақпарат кҿздеріне ізденіс жүргізе алуға үйрету; 

 
Игерген білім мен біліктері негізінде экологиялық сауаттылығын қалыптастыру; 
Ҿзім  басшылық  жасап  отырған  №59  жалпы  білім  беретін  мектеп  осы  міндетерді 
жүзеге асыруда жұмыстар жүргізіп жатыр. Жаратылыстану ғылым салаларынан берілетін 

166 
Вестник Казахского государственного женского педагогического университета №1(40), 2012 
   
білім бастауыш сыныптан бастап ғылыми принципке негізделеді. Мҽселен, осы сыныпта 
оқылатын  дүниетану  пҽнінің  мазмұнында  биология,  химия,  экология  т.б  ұқсас  жҽне 
сабақтас пҽндердің ең алғашқы бастама ұғымдары орын алады. Сонымен қатар пҽн аралық 
байланыс  принципін  жүзеге  асыруда  қоршаған  орта  мен  математика,  ана  тілі,  бейнелеу 
ҿнері, технология, дене шынықтыру, ҿзін-ҿзі тану пҽндерінің байланысы күшейтіледі. 
Осы принциптерді жүзеге асыру арқылы жоғарыда аталған пҽндердің тиімді тұстары 
жаратылыстану  циклінен  берілетін  білімнің  нҽтижелі  болуы  үшін  қолданылады.  Біздің 
мектепте    жаратылыстану  апталығы  ҿтетін  мезгілге  бастауыштың  дүние  тану  пҽні 
апталығы  да  кіріктіріледі.  Жаратылыстану  пҽндері  мұғалімдері  бастауыш  сынып 
мұғалімдеріне  кҿмектесе  отырып,  ашық  сабақтарына  қатысып  тҽжірибе  алмасады.  Осы 
сабақтастықтың  нҽтижесі  -  оқушының  орта  буында  химия,  биология  пҽндеріне  деген 
қызығушылығы артады.  
Химия-биология  пҽндерін  оқытуда  кабинеттердің  атқаратын  ролі  ҿте  зор.  Себебі: 
аталған пҽндерде зертханалық, сарамандық жұмыстар жиі жүргізіледі.  
Кабинет  жүйесінің  жабдықталуы,  кҿрнекілік  жүйесі  –нҽтижелі  білімнің  негізі. 
Мектепте екі биология кабинеті, бір химия кабинеті жұмыс жасайды. Кабинеттер қалалық 
«таңдаулы  биология  кабинеті,  таңдаулы-химия  кабинеті»  байқауында  жеңіске  жетіп, 
толығымен  интерактивті  тақта,  кадоскоп,  компьютер  т.б  электронды  құралдармен  
жабдықталды. Қаладағы жақсы кабинеттер қатарына ілініп, кабинеттің жүйеленуі туралы 
Республикалық,  қалалық, аудандық семинарлар ұйымдастырылды. 
Сабақтың  ең  басты  белгісі-оның  дидактикалық  мақсаты.  Мұғалім  бойындағы 
дидактикалық қабілет ұстаздың ҿткізген сабағы мен оқыту үрдісінде тиімді ҽдіс-тҽсілдерді 
біліктілікпен  қолдануы.  Мектептегі  химия-биология  мұғалімдері  М.Жанпейісованың 
модульдік технологиясы, Ж. Кобдикованың үш ҿлшемді  ҽдістемелік жүйе технологиясы, 
А.Дьяченконың  ұжымдық  оқыту  технологиясы,  Монаховтың  нҽтижеге  бағытталған 
технологиясы,  ақпараттық  оқыту  технологиясымен    жұмыс  істейді.  Осы  технологиялар 
бойынша  мұғалімдер  жұмыс  дҽптерлерінің,  ҽдістемелік  құралдардың  авторлары, 
бейімделген бағдарламалардың авторлары. 
Оқыту сапасының негізгі критерийлері оқыту үрдісінің нҽтижесі мен оқушылардың 
білім,  білік  дағдысының  сапасы  болып  табылады.  Ал,  бұның  барлығы  мұғалім 
кҽсіптілігіне тікелей байланысты екендігін шексіз қайталап айта беруге болады.  Ҿйткені 
сапалы, 
білімді, 
шығармашыл 
оқушы 
(кіші 
ғылым 
академиясы 
жанында 
ұйымдастырылатын  ғылыми  жұмыстар  жоба  жарыстары  жүлдегерлері  мен  пҽндік 
олимпиада,  «Дарын»  бағдарламасы  бойынша  ҿткізілетін  байқау,  жарыстарының 
жеңімпаздары жҽне т.б. ) шығармашылықпен жұмыс жүргізетін мұғалім еңбегінің жемісі. 
Мектепте  «Зерде»  оқушылар  ғылыми  қоғамы  жұмыс  жасайды.  Қоғамдағы  дарынды 
оқушылармен  жұмыс  істеуде  химия-биология  мұғалімдерінің  үлесі  зор.  М.Тынышпаев 
атындағы  кҿлік  жҽне  коммуникациялар  Академиясымен,  Қыздар  Педагогикалық 
Университетімен,  Тұран  Университетімен,  Алматы  Мемлекеттік  Педагогикалық 
институтпен 
үнемі 
байланыста 
болып, 
студенттердің 
ғылыми-практикалық 
конференцияларында  баяндамалары  жүлделі  орындарға  ие  болып,  мұғалімдер  мақтау 
қағазымен  марапатталды.Биылғы  оқу  жылында  халықаралық  жобалар  жарысында 
оқушымыз  Күзембаева  Гүлжахар  биологиядан  ғарыштық  тамақтану  жҿнінде  жұмысын 
қорғап 1 орынға ие болды.  
Мұғалім  –  ҿте  нҽзік  инструмент,  ол  барлық  адами  қызметтерді  ҿзінде  жинақтауға 
ұмтылады.  Ол  философ,  дирижер,  ұйымдастырушы,  оқымысты,  психолог,  артист. 
Сондықтан  оның  бойындағы  байқалатын  қызметтерге  сыйластықпен  қарай  отырып,  оны 
жетілдіруге кҿмек кҿрсету жҽне бұл инструменттің ерекшеліктері мен дауысына үн қосу 
негізгі  міндеттердің  бірі.  Мектептегі  жаратылыстану  пҽндерінің  мұғалімдері  ұстаздық 
қызметімен қатар қоғамдық жұмыстарды да қатар алып жүр. Мысалы: Тасымова Гүлажар 
химия  пҽнінің  мұғалімі-  ҿзін-ҿзі  тану  бірлестігінің  жетекшісі,  Байтанова  Меруерт  химия 
пҽнінің мұғалімі-жаратылыстану бірлестік жетекшісі, Орайханова Анар биология пҽнінің 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика университетінің Хабаршысы №1(40), 2012.
 
 167
 
мұғалімі-шығармашылық  тобтың  жетекшісі,  Ибраимова  Бақыт  биология  пҽн  мұғалімі- 
жас  ұстаздар  ұйымының  жетекшісі,  Мұханбетиярова  Камшат  химия  пҽнінің  мұғалімі  -  
«Зерде» дарынды оқушылар ұйымының жетекшісі. 
Қазіргі  кездегі  білімді,  мектепті  бағалаудың  бір  жолы-ҰБТ  кҿрсеткіші.  Мектебім 
ауданда  2010  жылы  «Ең  үздік  мектеп»  номинациясын  жеңіп  алды.  Химия  –биология 
пҽндерінің  ҰБТ  кҿрсеткіші  ауданда  алдыңғы  қатарда.  Білім  жҽне  Ғылым  министрлігінің 
химия,  биологияның  оқытылуы  жағдайын  тексеру  барысында  жҽне  9-сыныптардағы 
ОЖСБ  (МАБ)  кҿрсеткіші  бойынша  қалада  I  орын  алғанымыз  мұғалімдерімнің 
еңбекқорлығының, шығармашылдығының арқасында.  
Қыран түлегіне қайырылмас қанат сыйлайды, 
Ұстаз түлегіне алға бастар талап сыйлайды. 
 
ТҮЙІНДЕМЕ 
Мақалада химия жҽне биология мұғалімдерінің құзыреттіліктерін қалыптастырудың 
педагогикалық мҽселелері қарастырылған. 
 
РЕЗЮМЕ 
В  статье  рассматривается  педагогические  условия  формирования  компетентности 
учителей химии и биологии. 
 
 
 
ХИМИЯНЫ ОҚЫТУДАҒЫ ӚЗ БЕТІНШЕ ОРЫНДАЙТЫН  
ТАПСЫРМАЛАРДЫҢ РОЛІ 
 
Жолдыбаева Г.- химия пҽні мұғалімі (Қызылорда облысы, Қазалы ауданы, Айтеке би 
кенті, № 249 мектеп-лицей), Мырзахметова Н.О. – х.ғ.к. (Алматы қ., ҚазмемқызПУ) 
 
Қазіргі таңда білім беру үдерісінің қай сатысын алсақ та олардың алдындағы басты 
мақсат-  жан-жақты  дамыған,  ҿз  бетінше  ізденіп,  шығармашылықпен  ҽрекет  ете  алатын 
тұлғаны  тҽрбиелеп,  дамыту.  Бұл  мақсатқа  жету  үшін  оқытудың  жаңа  технологияларын 
қолданумен  қатар  оқушылардың  шығармашылық  ҽрекетін  дамытатын  ҿз  бетінше 
орындайтын тапсырмалар жүйесін пайдалану аса маңызды.  
Оқушының  ҿзіндік  жұмысы  да  ғылыми-педагогикалық  мҽселе  ретінде  жан-жақты 
зерттелген.  Психологиялық-педагогикалық  ҽдебиетке  талдау  жасау  барысында  ҿзіндік 
жұмысты  ҽр  түрлі  жолдармен  ұйымдастыру  арқылы  да  түпкі  мақсатқа  жетуге,  яғни, 
оқушыларды  белсенділікке,  дербестікке  тҽрбиелеу  нҽтижесінде  ҿзіндік  айтар  ой-пікірі 
бар, білім сапасы жоғары тұлға қалыптастыруға болатындығы анықталды. 
Ал  оқушылардың  мұндай  шығармашылық  ҽрекетін  ұйымдастырудың  алғы 
шарттарының  бірі-  олардың  ҿзіндік  жұмысы  мен  ҿздігінен  білім  алу  ҽрекеті.  Ҿзіндік 
жұмыс оқушыдан белсенді  ой қызметін, танымдық  ізденімпаздықты талап етеді. Ҿзіндік 
жұмысты оқушынылың оқу нҽтижелеріне жету құралы деп есептеуге болады. Жұмыстың 
бұл түрі оқушының білімін, іскерлігін, бекіте отырып, оның қабілеттілігін, белсенділігін, 
дербестігін  дамытады.  Ҿзіндік  жұмысты  оқу  үдерісінің  барлық  буындарында  қолдана 
отырып,  шығармашылық  сипаттағы  оқу  тапсырмаларын  шешуге,  игерілген  білімді 
тҽжірибе жүзінде қолдана білу біліктері мен дағдыларын қалыптастыруға болады. 
Оқушының  ҿзіндік  жұмысын  іске  асырудың  құралы-  тапсырмалар  дейтін  болсақ, 
осы  тапсырмалардың  шығармашылық  сипатын  басты  назарда  ұстау  қажет. 
Шығармашылық жұмыстар, оқушының логикалық ойлау қабілетін, ҿз бетімен білім алуға 
икемділігін,  дағдыларын  дамытады,  білім  алуға  қызығушылығын  туғызады,  ал  бұның 
негізінде оқушының ҿзіндік талпынысы, ерік-жігері дамиды да, сол арқылы оқу үдерісінде 
жоғары нҽтижеге жетуге болады. 

168 
Вестник Казахского государственного женского педагогического университета №1(40), 2012 
   
Оқушы  шығармашылығын  дамытуда  оқу-ҽдістемелік  жүйенің  дидактикалық 
мүмкіндіктерінің  жҽне  оқу-ҽдістемелік  кешеннің  ықпалы  зор.  Ҽр  пҽннің  оқу-ҽдістемелік 
жүйесін  ҽр  пҽнді  оқытудың  мақсаты,  мазмұны,  ҽдістері,  құралдары  жҽне  ұйымдастыру 
формалары  құрайды.  Оқу  үрдісін  тиімді  ұйымдастыруда,  оқушының  шығармашылық 
ҽрекеттенуіне  жағдай  жасауда  ҽр  пҽнді  оқытудың  ҽдістемелік  жүйесінің  жҽне  сол  пҽнге 
қатысты  оқу-ҽдістемелік  жүйесінің  жҽне  сол  пҽнге  қатысты  оқу-  ҽдістемелік  кешеннің 
мүмкіндіктерін жҽне ескеруге тиісті шарттарын негізге ала отырып, жобаланған оқу үрдісі 
жоғары нҽтиже береді. 
Оқушының  шығармашылық  ҽрекеті,  негізінен,  сабақ  арқылы  іске  асады  да,  оқу 
үдерісінің  құрылымы  мен  мазмұнын  жобалау  сабақтардың  негізгі  компененттерін 
нақтылай  алынатын  нҽтижеге  бағындыру  арқылы  жүзеге  асады.  Оқушының 
шығармашылық  ҽрекетін  дамытуға  ықпал  етуші  пҽндік  білім,  білік, дағдылар  ҽр  сабақта 
қалыптасып,  жыл  соңына  дейін  жинақталып,    соңында  оқушылардың  оқу,  химиялық 
реакция  теңдеулерін  жазу,  химиялық  заттардың  формулаларын  құрастыру,    заттардың 
химиялық,  физикалық  қасиеттерін  жобалай  білу,  сҿйлеу,  есептер  шығара  білу 
дағдыларынан кҿрініс табады. 
Химия сабақтарында оқушылардың ҿз бетімен орындайтын тапсырмалары  ҽр түрлі 
болады:  тҽжірибелерді  орындау,  жаттығу  жұмыстары,  сарамандық  сабақтар, 
анықтамалықтар  мен  қосымша  нұсқаулықтармен  жұмыс  жасау,  оқулықпен  жұмыс, 
есептер шығару т.б. 
 «Электролиттік  диссоциация  теориясы.  Ерітінділердегі  ион  алмасу  реакциялары» 
тақырыбын  ҿткенде  оқушылардың  алған  білімдерін  тиянақтау  мақсатында  жҽне  оны 
практикада  қолдана  алу  дағдыларын  дамыту  үшін  мынадай  ҿз  бетінше  тапсырмалар 
жүйесін ұсынуға болады: 
1.  Берілген  заттардың  электролиттік  диссоциациялану  теңдеулерін  жазыңдар, 
қайсысы сатылап диссоциацияланады: 


NaOH
PO
H
NO
Cu
AlCl
,
,
,
4
3
2
3
3
. 
2.  Тҿмендегі  иондық  теңдеулерді  аяқтаңдар.Иондық  теңдеуге  сҽйкес  келетін 
молекулалық теңдеуді құрастырыңдар: 
а) сутек ионы + гидроксид  ионы → 
ҽ) карбонат ионы + сутек ионы → 
б) күміс ионы + гидроксид ионы → 
3.  Фосфор  қышқылының  күміс  нитратымен  ҽрекеттесуінен  тұз  түзілу 
реакцияларының иондық теңдеуін жазыңдар. 
4. Берілген реакциялардың қайсысы аяғына дейін жүреді: 
а) тұз қышқылы + күміс нитраты; 
ҽ) күкірт қышқылы + натрий хлориді; 
б) натрий сульфаты + барий гидроксиді; 
в) азот қышқылы + калий гидроксиді; 
г) калий хлориді + азот қышқылы; 
д) натрий хлориді + калий гидроксиді. 
Жауаптарыңды реакция теңдеулері арқылы түсіндіріңдер. 
5. 
4
3
PO
Na
 ерітіндісі күшті сілтілік орта кҿрсетеді, ал 
4
2
PO
NaH
 ҽлсіз қышқылдық орта 
береді. Не себепті?  
6.  Үш  сынауықта  сода,  алюминий  сульфиті  жҽне  мыс  сульфаты  бар.  Басқа 
реактивтерді пайдаланбай, бұл заттарды қалай анықтауға болады? 
7.  Алюминий  хлориді  ерітіндісіне  натрий  сульфидін  қосқанда  не  түзіледі?  Реакция 
теңдеуін жазыңдар. 
8.  Тҿменде  берілген  тұздардың  қайсысыларының  ерітінділері  индикатордың  түсін 
ҿзгертеді:  натрий  хлориді,  натрий  цианиді,  барий  нитраты,  калий  фосфаты,  калий 
перхлораты,  натрий  дигидрофосфаты,темір  (ІІІ)  хлориді,  натрий  ацетаты,  алюминий 
хлориді,алюминий ацетаты.Сумен реакция теңдеулерін жазыңдар. 
9. Қайсылары гидролизге ұшырайды:  

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика университетінің Хабаршысы №1(40), 2012.
 
 169
 
KBr
KHCOO
NaClO
CaCl
COO
CH
NH
NaNO
KOCl
KNO
NaCN
,
,
,
,
,
,
,
,
4
2
3
4
2
3
 
10.Гидролиздің молекулалық, иондық теңдеулерін құрастырыңдар: 
 


.
,
,
,
,
,
,
,
2
4
3
3
2
3
3
4
3
4
2
2
2
CuCl
PO
Na
CO
K
NO
Cr
MgSO
SO
Fe
S
K
ZnBr
  
11.  Сулы  ерітінділерінде  лакмус  қандай  түске  боялады: 
,
,
,
3
2
4
SO
K
Cl
NH
KCN
4
2
3
2
3
,
,
SO
Na
CO
Na
FeCl
?  
Жауаптарыңды түсіндіріңдер. 
12.  Екі  тұз  қоспасы  берілген.  Сулы  ерітінділерде  қандай  зат  екі  тұзбен  де 
реакцияласады: 
а) натрий сульфаты жҽне натрий карбонаты; 
ҽ) калий бисульфиді жҽне калий хлориді; 
б) барий хлориді жҽне калий хлориді; 
в) магний нитраты жҽне барий нитраты; 
г) калий сульфаты жҽне аммоний сульфаты; 
д) аммоний нитраты жҽне аммоний хлориді. 
13.
1
,
3

pH
  болғанда метил  қызыл индикатор қызыл түске боялады, 
3
,
6

pH
  болғанда 
сары  түс,  ал 
pH
-тың  аралық  мҽндерінде  –  қызғылт  сары. 
Br
NH
M
4
1
,
0
  ерітіндісінде 
индикатор қандай түске боялады? 
14.
3
,
,
,
AlCl
KOH
NaF
HBr
  берілген.  Бір  реактивтің  кҿмегімен  бұларды  қалай  ажыратуға 
болады? Реакция теңдеулерін жазыңдар. 
15.
2
25
,
0
1
ВаСl
М
л
  жҽне 
4
2
5
,
0
1
SO
Nа
М
л
  араластырылған. 
4
ВаSO
  сулы  ерітіндіде 
ерімейтіндігін ескеріп, ерітіндіде қалған иондардың концентрацияларын есептеңдер.                                                   
16. HF   сулы  ерітіндісінде  1л  ерітіндінің  құрамында  2,0г  қышқыл  бар.  Қышқылдың 
диссоциациялану дҽрежесі 8%.  HF -тің диссоциациялану тұрақтысы неге тең? 
17.
C
0
25
 температурада хлорсутек қышқылының диссоциациялану тұрақтысы 
8
10
8
,
2


. 
M
01
,
0
 ерітіндідегі қышқылдың диссоциациялану дҽрежесі неге тең? 
18.
M
1
,
0
  ерітіндіде  алюминий  гидроксидінің  диссоциациялану  дҽрежесі 
2
10
3
,
1


. 
Алюминий 
гидроксидінің 
диссоциациялануының 
бірінші 
сатысы 
бойынша 
диссоциациялану тұрақтысын есептеңдер. 
19.Литий  гидроксидінің  диссоциациялану  тұрақтысы 
44
,
0
. 
л
моль
5
,
1
  ерітіндісіндегі 
сутек иондары концентрациясын анықтаңдар. 
20.Темір  (ІІ)  сульфаты,  темір  (ІІІ)  сульфаты,  аммиак,  мыс  (ІІ)  нитраты,  хлорсутек, 
кремний (ІV) оксиді, калий дихроматы, азот қышқылы берілген. Берілген заттар арасында 
жүретін ион алмасу реакцияларын жазыңдар. 
Осындай  ҿз  бетінше  тапсырмаларды  орындаған  оқушылар  ҿтілген  материалды 
толығымен меңгергендігін кҿрсетеді.  
Мектепте  орындалатын  ҿзіндік  жұмыстардың  аясы  бала  жоғары  оқу  орнына 
барғанда  кеңейе  түседі.  Оқытудың  кредиттік  технологиясы  мен  модульдік  оқыту 
жүйелерінің  қолданылуы  студенттерден  барынша  ҿз  бетімен  жұмыс  жасап,  ҿз  бетімен 
білім  алуға  тырысуына  мүмкіндік  береді.  Осындай  жағдайда  педагогикалық  оқу 
орындарында  да  химия  пҽндерін  оқытуда  ҿзіндік  жұмыстардың  кҿптеген  түрлерін 
пайдалануға  болады:  реферат  жазу,  эссе  жазу,  курстық  жұмыстар  (белгілі  бір  заттарды 
синтездеп алудың жаңаша жолдарын  іздестіріп табу, белгілі  бір ҽдістерге   альтернативті 
ҽдістер ұсыну, заттардың құрылысын, қасиеттерін сипаттап жазу т.б.), диплом жұмыстары 
т.б.  Ҿзіндік  жұмыстардың  барлығы  дерлік  студенттердің  жауапкершілігін  жоғарылатып, 
ҿз бетімен білім алуға құштарлығын, пҽнге деген қызығушылығын арттырады. 
ҼДЕБИЕТТЕР 
1.  Құрманалиев  М.  Ҿзіндік  жұмысты  ұйымдастырудың  дидактикалық  ұстанымдары  // 
Химик анықтамалығы, 2011,  №6, 25-27б. 

170 
Вестник Казахского государственного женского педагогического университета №1(40), 2012 
   
2.  Ҿнербаева  З.О.  Бейорганикалық  химиядан  студенттерге  арналған  ҿз  бетінше 
орындайтын  сұрақтар  мен  тапсырмалар.Оқу  құралы:-    Алматы;  ЖШС  «Полиграфия 
сервис и К», №3, 2007 ж. 
3.  Омельянович  Т.Г.  Как  организовать  индивудуальную  работу  с  учащимся  //  Химия  в 
школе, 2009, №10. 29-32 c. 
4. Субанаков А.К. О формировании  экспериментальной деятельности учащихся // Химия 
в школе. 2009,  №9, 63-65 с. 
 
ТҮЙІНДЕМЕ  
Бұл  мақалада  химияны  оқытудағы  ҿзіндік  жұмыстардың  маңызы  кҿрсетілген. 
«Электролиттік диссоциация» тақырыбы бойынша ҿзіндік тапсырмалар жүйесі берілген. 
 
РЕЗЮМЕ 
В  статье  рассматривается  значение  самостоятельных  работ  в  изучении  химии. 
Рассматривается  система  самостоятельных  работ  по  теме  «Электролитическая 
диссоциация». 
 
 
 
УДК 573(075) 

жүктеу/скачать 4,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: