Эфирлену. Эфирлену реакциясы деп-барлық күрделі эфирлер түзетін процестерді атаймыз.Эфирленуді қышқылмен спирттің бірге дегидратация процесі деп қарастыруға болады.
RCOOH+R/OH=ROOR/ +H2O
Жалпы әдістерден басқа күрделі эфирлерді алуды келесіден көрсетуге болады:
1.Карбон қышқылдарының хлорангедридімен спирттердің әрекеттесуінен
СН3-СОСL+C2H5OH→CH3-COOC2H5+HCL
2.Жоғарғы қысымда,H2SO4 қатысында карбон қышқылдарының олефиндермен әрекеттесуінен.
СН3СООН+СН3-С=CH2→CH3COOCH2-CH-CH3 │ │
CH3 CH3 Карбон қышқылдарының,олефиндердің спирттермен бірге эфирленуі келесі жағдайларда жүреді.
а)Олефиндерден спирт алу стадиясы болмайды;
б)Судың бөлінуі қажет емес;
в)Олефиннің мөлшері карбон қышқылына қарағанда көп болса,тазалық дәрежесі жоғары эфир алуға болады;
г)Реакция жылдамдығы жоғарылайды.
3.Кейбір эфирлену процестерінің көрсеткіштері.
Алынатын эфир.
Этилен:қышқыл қатынасы, моль:моль
Температура, 0С
Қысым, атм
Реакция уақыты, сағ
Эфирге қышқылдың конверсия дәрежесі
Этилацетат
3,89:1
150
77,3
3
86,9
Этилпропионат
7,33:1
185
105,5
1
79,4
Этилбутират
10,20:1
185
133,6
3
81,5
Үшінші кестеден көбіне сірке қышқылының жеңіл эфирленетіні көрінеді.Қышқыл молекуласындағы көміртек атомының көбеюнен,эфирдегі қышқылдың конверциялану дәрежесі төмендейді.
3.СО-нің спирт және олефинмен әрекеттесуінен .
СО+СН3ОН+СН2=СН2→СН3-СООС2Н5 Бұл синтезді екі жолмен жүзеге асыруға болдады.Газ тәрізді СО-н және қышқылдық катализаторды қолданып,процесті 700-1000атм. және 200-3000С-та жүргізеді.Егер көміртегі оксидінің көзі ретінде карбонилдерді қолдансақ мысалы Ni(CO)4онда реакция сол температурада қысымды 150 атм-ға дейін төмендеткенде жүреді.
4.Альдегидтің екі молекуласын Тишенко реакциясы бойынша конденсацияланады.
2CH3COH →CH3COOC2H5 Бұл жолмен зауықтық маштабта этилацетатын алады.Катализатор-алюминий этилаты мен хлористі алюминий қоспасы және кішкене мөлшердегі мырыш этилаты.Процесті 00С-та этилацетатың этил спиртіндегі қоспасына ацетальдегид және катализатор қосып жүргізеді
Альдегидтің конверсия дәрежесі 98%-ке жетіп шығын 97-98%-ті құрайды.
5. Кетеннің спиртпен әрекеттесуі.
СН2=С=O+C4H9OH→ CH3COOC4H9
Реагирлеуші зат массасынан 0,25% мөлшерінде күкірт қышқылын акатализатор ретінде қолданып,жоғарғы шығынды эфир алады.
6.Күрделі эфирлерді карбон қышқылының ангидридіне әрекеттесу қабілеті төмен спирттерді қосып алу.
(R-CO)2O+2R′-OH→2RCOOR′+H2O
(R-CO)2O+R′-OH→RCOOR+RCOOH
Бұл әдіспен кең қолданылатын ацетат,пропионат және целлюлзаның ацетобутиратын алады.