Өзін-өзі тексеру сұрақтары
1. Нитротоптың құрылысы. Изомериясы. Жіктелуі және аталуы.
2. Нитроқосылыстарды алу.
3. Нитрқосылыстардың физикалық және химиялық қасиеттері.
4. Нитроқосылыстардың қолданылуы.
Дәріс 43. АЛИФАТТЫ ҚАТАРЫНЫҢ АМИНДЕРІ
Аминдердің құрылысы. Изомериясы. Жіктелуі. Аталуы
Аминдерді аммиактағы сутегі атомдарының алкил (R-) топтарына алмасқан қосылыстар деп қарайды. Біріншілік, екіншілік, үшіншілік аминдерде 1,2,3 сутегі атомдары радикалдарға ауысқан.
|
біріншілік амин
метиламин
|
Екіншілік амин
метилэтиламин
|
үшіншілік амин
диметилэтиламин
|
Аминдердің изомериясы көміртек тізбегіндегі амин тобының орнына, олардың санына және азот атомымен байланысқан радикалдар құрылысына байланысты.
|
Алифатты амин
метиламин
|
Алициклді амин
циклогексиламин
|
Ароматты амин
анилин
|
аралас амин
N,N-диметиламин
|
Жүйелік номенклатура бойынша радикал атына амин суффиксін қосып аминдерді атайды.
Аминдерді алу, қолданылуы
1.Спирттер мен аммиактың буларын 3000С температурада катализатор (АІ2О3; ТhO2) арқылы өткізсе, аминдер қоспасы (біріншілік,екіншілік,үшіншілік) алынады:
2. Аммиакпен галогентуындыларға әрекет етсе, әр түрлі аминдер тұздарының қоспасы алынады.
хлорлы метиламин метиламин
3. Қышқылдар амидтері гипобромит не гипохлорит әсерінен айрылады да біріншілік аминдер береді (Гофман реакциясы):
4. Катализаторлар қатысында (Pt, Pd, Ni) нитроқосылыстар тотықсызданады:
5. Тотықсыздандырғыштар не катализаторлар Pt, Pd, Ni қатысында сутегімен нитрилдер біріншілік аминдер түзеді.
,
ал изоцианидтер екіншілік аминдерді береді:
R- NС + 2Н2 → R – NН – СН3
Аминдер органикалық негіздер ретінде және аминирлеу реакцияларында қолданылады. Күкірт қышқылды ерітінділерден кей аминдер уранды алу үшін қолданылады. Балықтың иісі сияқты аминдерді дала кемірушілерімен күресу үшін қолданады.
Достарыңызбен бөлісу: |
