«Химиялық технология» пәні бойынша дәрістер №1. Дәріс. Жалпы химиялық технологияның теориялық негіздері Мақсаты
жүктеу/скачать 1,33 Mb. Pdf көрінісі
|
| Қатты отынды газға айналдыру
Сапасы төмен қатты отындарды газға айналдыруға болады. Олар: шымтезек, сапасы төмен көмірлер, тақтатастар, жартылай кокс, ағаш қалдықтары және т.б. Генератор қондырғысында отындарды газға айналдыру нәтижесінде, ал отынның органикалық массасы генератор газына айналып, минералдық бөлімі қатты қалдық түзіледі. Ауаны генератор газы жоғарғы температурада қыздырылған отын арқылы ауа үрлегенде түзіледі. Генератордың төменгі жағында әуелі көмір қышқыл газы түзіледі: С+О 2 =CO 2 +394,8 кДж Ол генератор бойымен жоғары көтерілгенде қызған көмірмен тотықсызданады: CO 2 C 2 CO 108,6 кДж Генераторда негізгі «бірінші» реакциядан басқа «екінші» реакцияларда жүреді, олардың маңыздылары: CO H 2 O CO 2 H 2 H CO H 2 O CO 2 H 2 H CO 2 C 2 CO H 2 CO O 2 2 CO 2 H Қысым жоғары болса «екінші» реакция нәтижесінде метан түзіліп, көлем кішірейеді: C H 2 CH 4 87500 кДж / кмоль 2 CO 2 H 2 CH 4 CO 2 247000 кДж / кмоль 1932 жылы Донбаста /Лисичанск/, жер жүзінде бірінші болып жер астынан газ жасап шығару станциясы салынып, 1934 жылы алғашқы газ берілді. Көмірді газға айналдыру үшін көмір пластысына екі штрек (скважина) бұрғылайды, ара қашықтығы 25-30 м штрек аралығындағы көмірді газға айналдыру үшін бір жағынан қыздырылған ауа немесе оттек пен су буының қоспасы үрленеді, екінші жағынан жер астында түзілген жанғыш газ жер бетіне шығарылып газгольдерде жиналады. Жер асты генератор газының құрамында %: СО - 1,5; N 2 - 50; СО 2 – 18; Н 2 – 13; СН 4 – 4; Q= 3000 – 4000 кДж/м 3 . Көмірді гидрлеу – отынды химиялық өңдеудің үшінші әдісі, яғни қатты отыннан сұйық отын алу, мұнай өнімдерінің орнына жұмсалады. Бұл әдіс қатты отын молекулаларының аралық оңай үзілетін байланыстарын жоғары температурада, қысымда, катализатор қатысында гидрлегенде үзілуіне негізделінеді. Органикалық масса құрамында үлкен молекулалы қосылыстар кіші молекулалы көмірсутектеріне айналады. Жоғары температура және қысымда сұйық фаза пайда болады, ол гидрленеді. Гидрлеу процесінде қосымша күкірт, оттек және азот бар қосылыстар гидрленеді. Осы процестердің салдарынан пайда болған жеңіл көмірсутектерінің құрамындағы күкірт, азот азайып, күкіртті сутек, су және аммиак ретінде бөлініп шығады. Гидрлеу процесі 380-550 0 С температурада, 20-70 МПа қысымда жүреді. Катализатор ретінде Мо, S, Ғе, Сr және басқа активтенуші заттардан құралған күрделі массалар қолданылады. Гидрлеу әдісімен жану жылуы жоғары газ өндіруге болады. Көмірді 500-750 0 С температурада, 3,5-5 МПа қысымда сутекпен катализатор қатысында гидрлейді. Осы кезде пайда болған метанды су буымен конверсиялап, синтез-газға және сутекке айналдырады. Сутекті қайтадан гидрлеу процесіне қолданады. Қалған газдар жоғары сапалы жанатын газдар немесе химиялық шикізат ретінде қолданады. жүктеу/скачать 1,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|