И. А. Зимняя педагогикалық психология
жүктеу/скачать 2,21 Mb. Pdf көрінісі
|
| Объективтік сипаттамалар
Субъективтік сипттамалар Кәсіби, психологиялық, педагогикалық білімдер - Кәсіби іскерліктер Кәсіби, психологиялық позициялар, ҧстанымдар - Тҧлғалық ерекшеліктер Н.В. Кузьмина ҧсынған, осы қҧрылымды педагогтың субъективтік қасиеттер қҧрылымымен салыстырудан кӛрініп отырғандай, онда қабілеттер блогы арнайы бӛлінбеген және қҧзырлылық тҥсінігінің ӛзі біршама бӛлек тҥсіндіріледі. Мысалға, егер Н.В. Кузьмина тҧжырымдамасында қҧзырлылық педагогикалық кәсіби іс-әрекеттің басқа факторларымен қатар қойылған фактор болса, онда А.К. Маркованың тҧжырымдамасында кәсіби қҧзырлылық тектік тҥсінік болып табылдаы. Ол іс-әрекетте кӛрінетін және оның тиімділігін қамтамасыз ететін барлық факторларды қамтиды. А.К. Маркова бойынша, «педагогикалық іс-әрекет, педагогикалық қарым-қатынас жеткілікті жоғары деңгейде іске асырылатын, мұғалім тұлғасы жүзеге асырылатын, мұнда мектеп оқушыларының оқылуы мен тәрбиеленуінің жақсы нәтижелеріне жететін, педагог еңбегі (осы жақтар кәсіби құзырлылықтың бес блогын құрайды)» кәсіби қҧзырлы 129, 8 б.]. Осы келістің ҥлкен жетістігі, кәсіби қҧзырлылықтың барлық сипаттамалары мҧғалім еңбегінің ҥш жақтарымен ара қатынаста болуы: оның технологиясымен – ӛзіндік педагогикалық іс-әрекетпен, педагогикалық қарым-қатынас және мҧғалім тҧлғасымен. Бҧл А.К. Маркова бойынша, біріншіден, педагогикалық еңбек субъекті – мҧғалімнің ӛзін кӛрнекі елестетуге мҥмкіндік береді: МҦҒАЛІМ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЕҢБЕК СУБЪЕКТІСІ РЕТІНДЕ Мҧғалім тҧлғасы Мҧғалім педагогикалық іс- әрекет субъектісі ретінде Мҧғалім педагогикалық қарым- қатынас субъектісі ретінде Екіншіден, ҧсынылған тҥсініктеме іс-әрекет пен қарым-қатынасты кейбір шектеулермен педагогикалық субъекттілік қасиеттерді, оларды 134 модулды кӛрсету кӛмегімен қарастыруды операционалдандыруға мҥмкіндік береді (кестені қараңыз). А.К. Маркова бойынша мҧғалімнің кәсіби қҧзырлылығын модулды кӛрсету Мұғалім еңбегінің жақтары Еңбектің әрбір жағы үшін психологиялық модуль Мұғалім еңбегі үшін объективті қажеттілер Мұғалім еңбегінің психологиялық сипаттамсы Кәсіби білімде р Кәсіби- педагогикалы қ іскерліктер Кәсіби ұстанымда р Кәсіби- психологиялы қ ерекшеліктер (сапалар) Еңбек процесі Мұғалімнің педагогикалық іс-әрекеті Мұғалімнің педагогикалық іскерліктері Мұғалім тұлғасы Еңбек нәтижес і Мектеп оқушыларыны ң білімділігі Мектеп оқушыларыны ң тәрбиелілігі Ҥшіншіден, А.К. Маркованың кәсіби қҧзырлылықты оның ӛзіндік іс-әрекеттік компоненті – іскерліктерде тҥсіндіруге келісі авторға іскерліктердің он бір тобын бӛліп қана қоймай, сондай-ақ оларды мҧғалім еңбегінің барлық жақтары ҥшін «жарып ӛткіш» қылуға мҥмкіндік берді. Л.М. Митина ӛңдеп, дамытып отырған, «іс-әрекет–қарым-қатынас –тҧлға» схемасының контексіндегі мҧғалім тҧлғасының моделі [142, 19- 22 б.] бес кәсіби маңызды сапаларға бӛлінеді, олар педагогикалық қабілеттердің екі тобын айқындайды (Н.В. Кузьмина бойынша). 135 ЖОРАМАЛДАУШЫ- ГНОСТИКАЛЫҚ ҚАБІЛЕТТЕР РЕФЛЕКСИВТІ-ПЕРЦЕПТИВТІ ҚАБІЛЕТТЕР Педагогикалық мақсатты ҧйғару Педагогикалық ойлау Педагогикалық рефлексия Педагоги- калық әдеп Педагоги- калық бағыттылық Ӛзіне назар аудартатын жағдай, біріншіден, қабілеттердің ӛздері де тікелей іс-әрекет тиімділігін анықтаушы субъекттілік факторлар ретінде бола алмайды, екіншіден, бағыттылық басқа да тҧлғалық сапалармен қатар қойылған. Педагогикалық іс-әрекеттің тағы да бір субъекттілік қасиеті эмоционалдық жану немесе психофизиологиялық жҥдеулік синдромына қарсылық кӛрсету болып табылады. Е. Малерға сілтеме жасай отырып, Н.А. Аминов осы синдромның негізгі және факультативтік белгілерінің тізімін келтіреді: 1) жҥдеу, шаршау; 2) психологиялық кҥрделену (асқыну); ҧйқысыздық; 4) клиентке қатысты негативтік ҧстанымдар; 5) ӛз жҧмысына қатысты негативті ҧстанымдар; 6) ӛз міндеттерін орындауды елемеу; 7) психостимуляторларды пайдалануды кӛбейту (темекі, кофе, ішімдік, дәрі-дәрмек); 8) тәбеттің азаюы немесе артық жеп қою; 9) негативті ӛзін-ӛзі бағалау; 10) агрессивтіліктің кҥшейуі (ашушаңдық, ызақорлық, қысымдылық); 11) пассивтіліктің кҥшейуі (цинизм, пессимизм, ҥмітсіздікті сезіну, селқостық); 12) кҥнәлілік сезімі. Н.А. Аминов, соңғы синдром басқа адамдармен, кәсіби, интенсивті ӛзара әрекеттесуші адамдарға тән екенін атап ӛтеді. Бҧл жерде ол, эмоционалдық жану синдромы, кәсіби жарамсыздықтары айқындалған мҧғалімдерде кҥштірек кӛрінетінін кӛрсетеді. Осы шынымен де субъекттілік синдромның дамуына қарсылық кӛрсету сапасы (себебі ол іс-әрекет процесі мен нәтижесінде дамиды) даралық психофизиологиялық және психологиялық ерекшеліктермен алғы шарттанады, олар елеулі мӛлшерде жану синдромының ӛзін де шарттайды [4, б. 67-68]. Жалпы субъекттілікті қасиеттердің (сапалар, сипаттамалар, факторлар) сапалық қҧрылымы жайлы кӛрсетулер келесі тӛрт топты бӛлуге негіз береді: 1) субъекттің психологиялық (даралық) қасиеттері, нышандар ретінде болатын, оның субъекттік рӛлін іске асыру алғы шарты ретінде; 2) қабілеттер; 3) бағыттылықты қамтитын тҧлғалық қасиеттер; 4) кәсіби-педагогикалық және пәндік білімдер мен 136 іскерліктер тар мағынадағы кәсіби қҧзырлылық ретінде (V бӛлім қараңыз). Субъекттілік қасиеттердің осы топтарын біз ары қарай педагогикалық іс-әрекет субъектісі қҧрылымының компоненті ретінде қарастырамыз. жүктеу/скачать 2,21 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|