Қаржы есептілігін ұсыну (ХҚЕС 1)

Кәсіпорын есептілігі – өткен жылдағы жұмысының шартымен нәтижиесін сипаттайтын көрсеткіш жүйесі.

• 
  ақша қаражаттары;
  
• 
  дебиторлық қарыз;
  
• 
  тауар материалды қорлар.
  

• 
  дебиторлық қарыз;
  
• 
  инвестициялар;
  
• 
  негізгі қаражаттар;
  
• 
  материалды емес активтер.
  

• 
  кредиторлық қарыздар;
  
• 
  несиелер.
  

• 
  бөлінбеген табыс;
  
• 
  резервті капитал;
  
• 
  жарғы капиталы.
  

• 
  өнімді өткізуден табыс;
  
• 
  өткіліген өнімнің өзіндік құны;
  
• 
  жалпы табыс;
  
• 
  қаржыландыру табысы;
  
• 
  басқа да табыстар;
  
• 
  көрсетілген қызмет және өнімді өткізуге кеткен шығыс;
  
• 
  шығысты әкімшелендіру;
  
• 
  қаржыландыру шығысы;
  
• 
  басқа да шығыстар;
  
• 
  үлестік қатысу әдісі бойынша ескерілетін ұйымдардың шығындар/ табыстар үлесі;
  
• 
  жалғастырылатын іс кезеңіне табыс (шығыс);
  
• 
  тоқтатылатын іс кезеңіне табыс (шығыс);
  
• 
  салықтандыруға дейінгі табыс (шығыс);
  
• 
  корпоративті табыс салығына шығындар;
  
• 
  азшылық үлесінің шегеруіне дейінгі кезеңге қорытынды табыс /шығыс;
  
• 
  азшылық үлесі;
  
• 
  кезең қорытындысының табысы (шығыс);
  
• 
  акция табыс.
  

• 
  есептілік периоды ішінде ұйымның ақша қаражатының күйі болғаны;
  
• 
  кәсіпорынның қандай қызмет түрлерінің немесе қаржыландырудың қандай қайнар көздерінің үлкен өлшемі арқылы, қандай кіші өлшемде - ақша қаражатын генерациялайды;
  
• 
  кәсіпорын генерирленген ақша қаражатын қайда бағыттайды; ақша қаражатының қозғалыс көлемі кәсіпорынды кеңейту және қызметін ықшамдау (оның пайдалылығын жоғарылату) мақсатымен өзіне меншікті активтерді (жылжымайтын мүлік, ғимараттар және жабдықтар) инвестициялау үшін жеткілікті ме немесе ұйым өз жұмыс жасау сүйемелдеуіне бағыттап жатыр, немесе ақша қаражатын өз қызметіне көмектесу үшін жібере ме;
  
• 
  ұйымдардың үлесті немесе борыш құралдарын сатып алу жолымен, басқа ұйымдарға инвестицияларды жүзеге асыратын, ұйымда бос ақша қаражаты бар ма;
  
• 
  ұйым ақша түрінде өз акционерлеріне жарнакірістерді (дивидендтерді) төлей ме;
  
• 
  қандай дәрежеде мынадай ақшасыз операциялар (ақша қаражатының қолдануын талап етпейтін операциялар) ұйым табыстылығының деңгейіне ықпалын тигізеді: тозу, бартерлік операциялар, валюталардың айырбас бағыттарының өзгеруі нәтижесінде пайда болған іске асырылмаған пайда.
  

• 
  операциялық қызметтен;
  
• 
  инвестициялық қызметтен;
  
• 
  қаражаттық қызметтен.
  

Кесте 12 - Ақша қаражатының қозғалысы туралы есебінде ұсынылатын ақпарат пайдалылығы

Ақша қаражаттарының қозғалысы операциондық, қаржылық, инвестициялық қызметі тұрғысынан алған мағлұматтардың мазмұнын ашу үшін керек, мұның өзі заңды тұлғаның қаржы жағдайын және қызмет түрлерін ықпалын бағалауға мүмкіндік береді.

• 
  тауарларды сатудан және қызмет көрсетулерден алынатын ақшалай түсімдер;
  
• 
  жалдаудан түсетін ақшалай түсімдер, қаламақылар, комиссиялық сыйақылар және басқа да табыс;
  
• 
  тауарлар мен қызмет көрсетулері үшін жеткізушілерге берілетін ақшалай төлемдер;
  
• 
  қызметшілерге және олардың атынан басқа тұлғаларға ақшалай төлемдер;
  
• 
  сақтандыру компаниясының сақтандыру сыйлықтары мен талап арыздары, жылдық жарналар және басқа да сақтандыру сыйақылары ретіндегі ақшалай түсімдері мен төлемдері;
  
• 
  егер бұлар тек қаржы немесе инвестициялық қызметтермен байланыстырылмайтын болса, ақшалай төлемдер немесе пайдаға салынатын салық төлемі немесе пайдаға салынатын салық үшін өтемақы;
  
• 
  коммерциялық немесе сауда мақсатында жасалатын келісім-шарттар бойынша ақшалай түсімдер мен төлемдер.
  

• 
  негізгі құралдарды, материалдық емес активтерді және басқа да ұзақ мерзімді активтерді сатудан, қаржылық инвестицияны сатудан, басқа кәсіпорындардан алынған қарыз қаражаттары және басқа да түсімдер;
  
• 
  негізгі құралдарды, материалдық емес активтерді және басқа да ұзақ мерзімді активтерді сатып алуға жұмсалған ақша қаражаттырының шығысы;
  
• 
  қаржылық инвестицияларды алу, басқа кәсіпорындарға қарыз ақша беру, басқа да төлемдер.
  

Кесте 13 – Ақша қозғалысы бойынша есептілікті құру әдістерін салыстыру

Қаражат ағымы бойынша жанама әдісімен есептілікті құруының жалпы схемасы 15 кестеде берілген.

Кесте 15 - Жанама әдіспен негізгі қызметтен қаражат ағымын анықтау

Инвестициялық қызмет бухгалтерлік баланстың ұзақ мерзімді активтерінің құрамына кіреді. Оған қаржылық инвестицияға әсер ететін операциялар да кіреді. Инвестициялық қызмет қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп беруінде көрініс табады, онда ол акцияларды сатудан алынған табыс немесе шығыс ретінде көрінеді, сондай-ақ негізгі құралдарды және басқа да сатудың нәтижесі көрініс табады.

• 
  негізгі құралдар, материалдық емес және басқа да ұзақ мерзімді активтер сатып алуға арналған ақшалай төлемдер. Оларға капиталдандырылған әзірлеу шығындарына және меншікті өндірістің негізгі құрал-жабдықтарына байланысты төлемдер жатады;
  
• 
  негізгі құралдар, материалдық емес және басқа да ұзақ мерзімді активтер сатудан алынған ақшалай түсімдер;
  
• 
  басқа компаниялардың үлестік немесе борыш құралдарын және бірлескен қызметке қатысу үлестерін сатып алуға арналған ақшалай төлемдер (ақша қаражаттарының баламалары ретінде қарастырылатын осы құралдар үшін және коммерциялық немесе сауда мақсатына арналған төлемдерден басқалары);
  
• 
  басқа компаниялардың үлестік немесе борыш құралдарын және бірлескен қызметке қатысу үлестерін сатудан алған ақшалай түсімдер (ақша қаражаттарының баламалары ретінде қарастырылатын осы құралдар үшін және коммерциялық немесе сауда мақсатына арналған ақшалай түсімдерден басқалары);
  
• 
  басқа тараптарға берілген аванстық ақшалай төлемдер мен кредиттер (қаржы компаниялары берген аванстық төлемдер мен кредиттерден басқалары);
  
• 
  басқа тараптарға берілген аванстар мен кредиттер қайтарылымынан алынған ақшалай түсімдер (қаржы институттарының аванстық төлемдері мен кредиттерінен басқалары);
  
• 
  келісім-шарттар коммерциялық немесе сауда мақсаты үшін жасалған немесе төлемдер қаржы қызметі ретінде жіктелетін жағдайларды қоспағанда, мерзімді келісім-шарттар, опциондар мен своптар бойынша ақшалай төлемдер; және келісім-шарттар коммерциялық немесе сауда мақсаты үшін жасалған немесе түсімдер қаржы қызметі ретінде жіктелетін жағдайларды қоспағанда, мерзімді келісім-шарттар, опциондар мен своптар бойынша ақшалай түсімдер.