2.Ғылыми ұғымдар мен түсініктер: әдістеме, әдіснама ұғымдарын интерпретациялау және өзіндік анықтама құрастыру
Әдістеме
Әдіснама
Әдістеме — педагогика ғылымының жеке пәндерден берілетін білім көлемі мен мазмұнын негіздеп, оны оқытудың тиімді әдістерін зерттейтін бір саласы.
Әдіснама – теориялық ойлаудың философиялық негізі. Әдіснама – зерттелетін нысанды ғылыми тұрғыда танып, оны өзгертуге немесе жаңартуға бағытталған іс-әрекетті ұйымдастырудың ұстанымдарын, құралдарын, әдістерін айқындау туралы философиялық ойлардың жиынтығы.
3.Ғылыми зерттеу жұмысының теориялық зерттеу әдістері: индуктивті және дедуктивті, абстракциялау т.б. мысал келтіре отырып, талдау жасау
Зерттеу әдістері:
Анықтама:
Мысал:
Индуктивті
Индукция – жекеден жалпыға, дарадан күрделіге айналатын пайым түрі. Индуктив ой жүйесі логика заңдарына бағынбайды, керісінше психологиялық фактор мен ықтималдық категориясына негізеледі. Индуктив ой тізбегі нақтылай түсуді, дәлелдеуді қажет етеді. Индуктив тұжырым ақиқат болуы да мүмкін, өйткені ол ықтималдық категориясында туындайды.
– Жер – планета, Марс – планета. Екеуінің ұқсастығы бар. Демек, екі планета да тіршілік иелері бар;
– Аргентина – республика, Бразилия – республика, Венесуэла – республика. Аргентина, Бразилия, Венесуэла – латынамерикалық мемлекеттер. Демек, латынамерикалық мемлекеттердің барлығы – республика;
– Қазақстандағы Ақтау, Атырау, Маңғыстау аймақтарында мұнай зауыттары бар. Петропавл мен Павлодар да Қазақстан құрамында. Демек, бұл қалаларда да мұнай зауыттары бар.
Дедуктивті
Дедукция – жалпыдан жекеге, күрделіден дараға айналатын пайым түрі. Адамның дедуктив ойлауы оның ой жүйесін нақтылай түседі, логикалық тізбекті жалғайды. Дедукция арқылы ақиқат дүниелерден жаңа тұжырым пайым жасалады. Ол тек ақиқат ұғымдармен дос. Ақпарат ақиқат болса, тұжырымның да ақиқат болу ықтималдығы жоғары.
– жаңбыр жауып тұр, тұжырым – жер ылғал болады;
– бүкіл адамның ажалы бар, гректер – адам, тұжырым – гректердің ажалы бар;
– киіз үй ішінде адам ұйықтап жатыр. Ол бетіне Ай сәулесі түскенін сезді. Ұйқылы-ояу тұжырым – түндік ашылып тұр.
Абстракциялау
Абстракциялаудың (дерексіздендіру) екі түрі бар: талап қорыту және жекелеп бөлу. Талап қорыту - көптеген бірыңғай заттар мен құбылыстардың жалпы, бірдей белгілерін анықтау. Жекелеп бөлу - бір затты немесе құбылысты зерттеп, талдау үшін зерттеушіге қажетті бір қасиетін бөліп алупроцесі.
Мысалға, қозғалысты зерттеу үшін алдымен барлық сорттардағы қисық сызықты қозғалысты шығарып тастаңыз, содан кейін жылдам қозғалысы, нәтижесінде оның ең мәнін көрсететін ең таза және қарапайым нысаны қарастырылады. Осылайша, абстракция - бұл мінсіз жағдайларға бейімделу үрдісі.
Бұл қарапайым болып көрінгенімен, ең маңызды тұжырымдамаларды - жылдамдықты, уақытты, қашықтықты және т.б. оқшаулау мен зерттеуге мүмкіндік беретін абстракция болды. Осыдан біз бұл абстракция білім алу әдісі болып табыламыз.
Ғылыми педагогикалық зерттеу әдістері (теориялық және эмпирикалық) байланысын кесте түрінде құрастыру
Танымның эмпирикалық және теориялық деңгейлері өзара байланысты, олардың арасындағы шекара шартты және қозғалмалы.Эмпирикалық зерттеу теориялық ойлауды қажет ететін жаңа деректерді ұсынады. Теориялық білім өз кезегінде эмпирикалық зерттеулерді жаңа фактілерді іздеуге бағыттайды, эмпирикалық зерттеудің әдістері мен құралдарының дамуына ықпал етеді.
Теориялық деңгей-ғылыми танымда жоғары саты. «Танымның теориялық деңгейі жалпы және қажеттілік талаптарына жауап беретін, яғни барлық жерде және әрдайым әрекет ететін теориялық заңдарды қалыптастыруға бағытталған». Теориялық танымның нәтижелері гипотезалар, теориялар, заңдар болып табылады.
Ғылыми танымның эмпирикалық деңгейі — зерттелетін объектімен байланыста болатын алғашқы ғылыми білім. Эмпирия (лат.)- тәжірибе. Жағымсыз тәжірибеде (қателіктерде) оқиды. Эмпирикалық білім — сипаттама. Эмпирикалық деңгей: түсініктеме жоқ, бірақ болжауға болады (егер мыс қыздыру кезінде кеңейетінін көрсе, онда басқа да металдар да болжауға болады).
