І. Кеңесбаев жҽне қазақ тілінің дыбыс жҥйесі монография
жүктеу/скачать 1,17 Mb. Pdf көрінісі
|
Кенесбаев pdf
| в
, ф , х дауыссыздары айтылуда ӛзгеріске ҧшырайтыны; е) дауыс қатысына қарай һ фонемасын қатаңдардың тобына қосуы, айтылу жолына қарай ғ фонемасын ызыңдаpдың, г фонемасын шҧғыл дауыссыздардың қатарында қарастыруы; ж) г , к , ғ , қ дауыссыздары артикуляциясына қарай тҥрліше айтылғандықтан, оларды ӛз алдына жеке фонема деп санауы; з) буын табиғаты жайындағы ойлары: жалаң ашық буын мен тҧйық буынның сӛз ортасы мен соңында кездеспейтіндігі; қос дауыссызға аяқталған буын соңындағы дыбыстардың орналасу тәртібі; қазақ тілінің байырғы сӛзі мен буыны біркелкі жуан, не біркелкі жіңішке болып келетіндігі; и) екпін, оның тҥрлері жайлы тҥсініктері; к) сингармонизмді іштей тіл және ерін ҥндестіктеріне жіктеп, тіл ҥндестігіне бағынбайтын қосымшаларды кӛрсетуі; қ) дыбыс ҥндестігі жайлы тҧжырымдары т.б. Ғалым ой-тҧжырымдарының бҥгінгі таңдағы ғылым жетістіктермен сәйкес келуі зерттеуінің тереңдігі мен қҧндылығын кӛрсетеді. Сондай-ақ I.Кеңесбаевтың кей пікірлері (әсіресе сингармонизм туралы ойы) кейінгі зерттеушілер тарапынан жаңа қырынан да қарастырылды: а) М.Жҥсіпҧлы Москва фонологиялық мектебі мен сингармониялық мектептердің тҥсініктерін синтездендірудің нәтижесінде сингармофонема мәселесін тҥсіндіреді, Ә.Жҥнісбеков сӛз мағынасын ажыратуда басты қызметті сингармема атқарады деп дәлелдеді; ә) Ә.Жҥнісбеков қазақ тілінің 9 сингармодауыстыларын 3 сингармотипке топтайды, дауыссыз дыбыстар жҥйесінде 17 сингармотип 66 сингармодыбыстан тҧратынын айтады. Ал М.Жҥсіпҧлы дауыстыларды 11 сингармофонемадан, 14 сингармодыбыстан, дауыссыздарды 23 сингармофонемадан, 105 сингармодыбыстан қҧралатындығын байыптайды; б) М.Жҥсіпҧлы дәстҥрлі фонетикада танылып жҥрген редукция қҧбылысын, сӛздердегі жүктеу/скачать 1,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|