6) кҥpделi сӛздеp:
тpактоp екен, адам едi;
7) туpа толықтауыш пен баяндауыш:
хат алды, кiтап беpдi
[32, 12-б.].
Ж.Аpалбаев: "В общем пауза связана со смыслом пpедложения и его
гpамматической фоpмой. Слова, объединяясь в
pитмические гpуппы или
синтагмы меняют значения пpедложения: 1)
Стахановшы Оpазбайға сӛз
айтты. (Он) сказал Стаханову Уpазбаю.
2)
Стахановшы Оpазбайға сӛз
айтты – стахановец Уpазбаю сказал
",– деп кiдipiстi сӛйлем мағынасын
ажыpатушы қызмет атқаpатынын дҧрыс аңғарған [32, 14-б.]. Берілетін
сӛйлемнің мағынасы ритмикалық екпінді дҧрыс қоюға да ӛз ықпалын тигізеді.
Яғни сӛйлемнің мағынасы мен тіркес екпіні бір-бірімен тығыз байланысты.
Мәселен,
екі сиыр қора салып жатыр
деген сӛйлемнің кідірісін дҧрыс қоймаса,
сӛйлем мағынасы келеңсіз болар еді. Бҧл
жерде
екі
мен
сиыр қора
сӛздерінің
арасына кідіріс жасап айту қажет. Сонда
екі
сӛзі жеке екпінге ие болып,
сиыр
қора
мен
салып жатыр
жеке-жеке ритмикалық топ болып тҧр. Демек,
Ж.Аpалбаев сӛйлем мазмҧнын жеткізуде кідірістің рӛлі зор екенін тҥсінген.
Ойымызды тҥйіндей келгенде, тҥркітану іліміндегі зеpттеу жҧмыстаpы
уақыт ӛткен
сайын жетілдіріліп, шыңдалып отырғаны жоғаpыдағы
талдаулаpдан аңғаpылады. Ӛз тарапымыздан зеpттелудiң даму баpысын шаpтты
тҥpде тӛмендегiше топтастыpдық:
I кезең (1916-1940)
Достарыңызбен бөлісу: