CommUniCATivE APPRoACH in TEACHing EnglisH in KAZAKHsTAn: iTs nEEd And

438
439
аннотация
статья рассматривает необходимость и сущность коммуникативного метода в преподавании англий-
ского языка, а также типичные ошибки учителей в его использовании. Автор также останавливается на 
проблеме учителей и учащихся в овладении коммуникативной компетенцией.
Abstract
the article examines the need and the nature of the communicative method in teaching english, as well as 
common errors of local teachers in its use. the author also speaks about challenges which local teachers and 
students face in developing their communicative competence
 “the world becomes more globalized, it is important for future generations to be able to navigate in a multi-
lingual environment, - nursultan nazarbayev wrote in his article “social modernization of kazakhstan: twenty 
steps to the company of universal labor” (2012). 
english became a ticket into the future for students of kazakhstan. english has become the most important 
language of business and communication in 60 countries. english is one of the three main languages kazakhstan-
ians are expected to know in the nearest future. kazakhstan is striving to become one of the fiftieth most developed 
countries in the world.
formation of communicative competence in teaching english to students is becoming one of the key areas in 
the present. 
most kazakhstanian students learn english for seven years (5
th
 to 11
th
 forms), but when they happen to come 
across native speakers, most of them don’t know how to communicate with them. students read texts, learn vo-
cabulary  and  grammar,  memorize  verses  and  dialogues  at  school,  but  in  a  real  communicative  situation  they 
sometimes don’t know how to ask a simple question. this happens because students at school don’t have much 
opportunity to communicate in english. many students are not taught according to the communicative method.
one of the most popular methods among english teachers in the world since the 1970s and 1980s (in ka-
zakhstan since the early 1990s) has become what is called the communicative approach, which helps to develop 
english communication skills needed for  intercultural, business communication, internet, etc
communication has many functions which we accomplish through language.
there are about 70 methodological functions teachers are supposed to practice with students at school. the 
most important communicative functions that english teachers should accomplish through language (to be taught 
in english curricula) are: greeting, parting, inviting, accepting, complimenting, congratulating, interrupting, re-
questing, criticizing, warning, complaining, arguing, suggesting, insisting, persuading, advising, reporting, evalu-
ating, commenting, commanding, ordering, demanding, questioning, sympathizing, apologizing, making excuses, 
etc
according to diane larsen, the goal of teachers who use the communicative approach is to prepare students to 
communicate competently, that is, to be able to use the language appropriately in a given social context. they must 
also be able to manage the process of negotiating meaning with their interlocutors. classroom goals are focused 
on all components of communicative competence and not restricted to grammatical or vocabulary and grammar 
competence [1, p. 122].
the problem of many teachers is that they work only on linguistic competence (knowledge “about” language 
rules and forms), but forget about knowledge that enables a person to communicate functionally and interactively. 
 some teachers learned this method and use it in a good balance with others. some teachers use the commu-
nicative approach intuitively in some situations. and sometimes teachers just misuse this method, and in this way 
do harm for developing communicative speaking skills. for example, the following are two typical situations in 
the local classroom at the beginning level, which were observed during mentoring and coaching in the secondary 
school.
situation 1.the teacher asks the 5
th
 form student:”What is your favorite kind of sport, sasha?” 
sasha’s favorite kind of sport is riding, but the class has not learned this word yet. the boy is keeping silent. 
the teacher repeats the question. the teacher expects the boy to answer the question using the words they have 
just learned on the topic “sports”. 
“basketball.. volleyball”-  the teacher tries to help him…”no, no”- the boy says.. and then he says in russian:”А 
как на английском “верховая езда?” (What’s in english for “riding”?)”  instead of helping the boy with the word 
“riding”, the teacher says to the boy that he should use one of the words they have already learned, because they 
haven’t learned the word “верховая езда” in the classroom yet.
so, the boy learned a lesson that what is going on in class is not a genuine real natural communication- one 
should say anything quickly and correctly, but the teacher doesn’t care what one really thinks.
situation 2.  
two students are standing at the blackboard. one boy is asking questions about a picture of a flat which is hang-
ing on the board. the other is answering. both are looking at the same picture.
student 1:”is there a sofa in the picture?”
student 2: “yes, there is a sofa in the picture” etc
the situation is boring and unrealistic from the point of view of communicative approach. the teacher could 
change the last situation making it more natural. e.g.-the student is supposed to guess what there is in the picture 
standing with his back to the board.  
student 1:“is there a kitten there? “ 
Student 2:  “No, there isn’t, etc
these two situations demonstrate the lack of a communicative approach. 
When teachers want to use the communicative approach they must have the following three components: in-
formation (opinion) gap; choice; feedback. this is the “ laW” of real communication [1, p. 124]. 
in situation 2 the students didn’t have an information gap. the student near the blackboard could clearly see 
what there was in the picture. that is why questions were not realistic. an information gap exists when one person 
in an exchange knows something that the other person doesn’t.
in situation 1 the boy didn’t have a choice for selecting the word he wanted. the boy understood the question. 
he knew the answer he wanted. but he didn’t know the word to convey the information requested by the teacher. 
When prompted with an alternate but not relevant vocabulary word, he was forced away from communicating his 
idea into an artificial and untrue situation. 
the communicative approach means a genuine real natural communication in the classroom, or during after- 
school english activities. students are expected to use english through communicative activities. students can be 
given opportunities to seek information, request, and ask questions. unfortunately, many english teachers prefer 
asking questions themselves most of the time.[5]
teachers should simulate a real communication gap. e.g .- a teacher can give the students such a situation:
“your friend invited you to visit him in astana.
ask your parents for permission. call the station to find a suitable train. find how much it costs”. students also 
can have games and role-plays (e.g.” you have just arrived home one hour later than your parents allow. your dad 
is standing at the door). 
students can have problem solving activities (e.g.” your parents gave you and your brother 500 tenge    for 
sunday. you can spend it in your way or the way your brother suggests. Give your ideas...).
students can interact a great deal with one another: pairs (exchange of ideas, exchange of information), triads, 
small groups, and whole group (e.g. “a group of american guests are coming. sit and write the itinerary.”)
 an exchange of ideas, even if slow and with errors, is attempted as soon as possible
teachers should create realistic situations based on the lives of students, their school and family life, events in 
the country and abroad. the teacher should be interested in students’ opinions about different things.2.
E.g.-The class is learning the Past Simple
t –  i know that everybody did homework, right? What else did you do yesterday, seric?
s  – i went to masha’s birthday
t -  really? did you buy any presents?

440
441
S  - Yes, I did.
T – Aigul, ask Seric what he bought for a present, etc
t-  you look so sad today. are you in trouble? bad grades?
s-   yes, i got a “two” in math
s-  Why did it happen?  did you do your homework?
S-  Yes, I did. But the class work was very difficult for me, etc
the teacher should be the facilitator of his/her students’ learning.  
he/she is a manager of classroom activities – establishes situations to promote communication. students are 
communicators. they are actively engaged in trying to make themselves understood even when the knowledge of 
english is incomplete. they learn to communicate by communicating 1.
 it is important that teachers evaluate not only accuracy but also their fluency. the student who has the most 
control of the structures and vocabulary is not always the best communicator. the teacher should be tolerant of 
students’ communicative activities errors in. errors are seen as a natural outcome of the development of communi-
cation skills. students can have limited linguistic knowledge and still be successful communicators 2.
the teacher should speak english in class, and not only in doing activities but as much as possible should be 
used throughout the lesson, including explaining home assignments and explaining activities. the students learn 
from these classroom management exchanges too, and realize that the target language is a vehicle for communica-
tion, not just an object to be studied.
Why is com approach so important? one of the basic assumptions of the communicative approach is that 
students will be more motivated to study since they feel they are learning something useful with the language they 
study. teachers give students an opportunity to express their individuality by having them share their opinions and 
ideas on a regular basis. it helps students to integrate english with their personality 5.
some teachers say that it is possible to create real communicative situations and develop communicative com-
petence only when students have an intermediate or an advanced level. communication will be at a more primitive 
level in the beginning,
but from the very beginning students should believe that teachers are teaching them while communicating and 
communicating while teaching. teachers should not separate it. 
some teachers’ concern is that students may neglect grammar in case they use the communicative approach. 
but grammar is necessary for good communication and expressing our ideas. teachers should balance working on 
polishing grammar and doing communicative activities. both are important.
in addition to teachers’ methodological challenges in using communicative approach, there are other factors, 
in my opinion, preventing its use in kazakhstan.  first - the existing current format of the universal national test 
(eht) in english for secondary school students in the country. the national english test does not correspond the 
recognized world format of english tests which cover all the four skills: reading, writing, speaking and listening. 
the universal national test mostly focuses on checking grammar. common schools with few english hours a 
week are not motivated in developing communicative skills of the students. in order to get higher scores in the 
national test teachers are required to drill students for such tests where speaking and listening skills are not tested.  
it is high time kazakhstan would introduce a modern test meeting the world standards of foreign language tests.
one more challenge teachers face in developing a communicative competence of students is the lack of com-
munication of teachers and students with native speakers. before completion of its service in the country, the us 
peace corps in kazakhstan  provided annually 100 village schools with english speakers each year.  more than 
50% of school students -winners of the accels program for study in the u.s for a year and many bolashak win-
ners were the students from the schools where   american volunteers served. this is a good example of the use of 
native speakers in achieving developed communicative competences.
some common public high schools have foreign language specialists, but their number is very limited. so, 
most teachers don’t have enough practice to be fluent confident speakers. students don’t have an opportunity to 
interact with english speakers during school time and during after school time in the real life. 
this school year nazarbaev intellectual schools got enough foreign specialists. students of these schools have 
a wonderful opportunity for natural genuine communication.  it is desirable english foreign teachers as experts in 
communicative approach and also as native speakers should be exposed to as many english teachers in the country 
as possible through different educational events.  such translation of their expertise would be a great benefit for 
developing communicative skills of both teachers and students in kazakhstan.  
references
1.  larsen-freeman,d.1986. techniques and principles in language teaching, oxford: oxford university press-
pages 121-137)
2. Glenn deckert. 2004. the communicative approach: addressing frequent failure, english teaching forum 
42(1): 12-17.
3. adrian dolf.1988. teach english. cambridge  university press, p.221
[4]h. douglas brown.1987. principles of language learning and teaching, 2
nd
 ed. prentice hall regents, 
englewood cliffs, nJ 07632
5. пассов е.и. коммуникативный метод обучения иноязычному говорению-м.,1991-223 с
6. о коммуникативном подходе в википедии:    http://en.wikipedia.org/wiki/communicative_language_
teachinghttp://ru.wikipedia.org/wiki/)
МаҚсатты-бағдарлы басҚару – МектеП даМуының Маңызды Құралы
кошенов б. и.
«Қарқаралы ауданының білім, дене шынықтыру
 және спорт бөлімі» мемлекеттік мекемесінің 
«Қарағанды облысы Қарқаралы ауданы 
Аппаз ауылыныңРамазан Сағымбеков атындағы
 № 18 орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесі
Қазақстан Республикасы
аңдатпа
бұл мақалада мектепті басқарудың мақсатты-бағдарлы басқару технологиялары жайы қарастырылған. 
аннотация
в статье рассматриваются основные положения технологии програмно-целевого подхода к управле-
нию школой. 
Abstract
in the article mainly position of technology program-objects approach by management of school are exposed.  
Қазақстанның  әлемдік  үрдістерге  кірігуі,  дамыған  елдердің  стандарттарына  деген  ұмтылысы  білім 
беру жүйесінің  жаңа сапалық деңгейге  өту қажеттілігін туындатуда. осыған орай қазіргі кезде білім беру 
жүйесінде  жасалып  жатқан  реформалар  жалпы  білім  беретін  орта  мектептің  де    қалыптасуына  немесе  
өсуден тұрақты  даму кезеңіне  өтуге  бағытталған. [5, 3-б]
Қазақстан  республикасының  білім  беруді  дамытудың  2011-2020  мемлекеттік  бағдарламасының 
мақсатында    «зияткерлік,  дене  бітімі  және  рухани  дамыған  азаматын  қалыптастыру,  тез  өзгеретін 
әлемде оның табысты болуын қамтамасыз ететін білім алудағы қажеттілігін қанағаттандыру, еліміздің 
экономикалық  әл-ауқаты үшін бәсекеге қабілетті адами капиталды дамыту» деп анық жазылған. [3, 2-б]
елбасымыз н.ә.назарбаев  халыққа жолдауында «xxi ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа 
тірелері  анық.  біздің  болашақтың  жоғары  технологияларын  меңгерген  техника  мен  ғылым  тілін  жетік 

442
443
білетін кадрлар қорын жасақтауымыз қажет» [4, 7-б]-деп үкімет пен білім саласы қызметкерлеріне жаңа 
міндеттер қойғаны белгілі. 
олай  болса  тәуелсіз  қазақ  елінің    болашақ  әлеуметтік-экономикалық  хал-ахуалы  осы  мектеп 
қабырғасында  жүрген  еліміздің  ертеңгі  жас  ұрпақтың  қолында  екені  белгілі.  мектеп  қандай  деңгейде, 
қаншалықты  ұтымды  жұмыс  жасап  отыр,  бағыты,  болашақта  атқарылар  істері  анық  болуы  керек. 
Аталған  бағытта  елімізде  білім  саласында  атқарылып  жатқан  істер  де  атап  айтарлықтай  Қазақстан 
республикасының  экономикалық  дамуы  жаңа  деңгейге  көтерілуімен  қатар  мектептерге  жаңа  көзқарас, 
жаңаша басқару қажеттілігі туындап отыр. осы заман білім беру мекемелері, оның ішінде жалпы білім 
беретін орта мектептер ғылыми негіздегі зерттеу жұмыстарының жетістігі болып есептелетін менеджмент 
заңдылықтарына сай басқарылуы тиіс екендігі белгілі. 
мектептің даму процесін жүзеге асыруда басқару жүйесі тұрақты және өзгермелі топтардан тұрады. 
Даму  процесін  басқаруда  талдау,  жоспарлау,  бақылау  және  реттеу  функциялары  жүзеге  асырылады. 
[6,  464-б]мектепті  дамытуды  жүзеге  асыруды  мектеп  директоры,    оның  орынбасарлары,    мұғалімдер, 
оқушылар  және  олардың  ата-аналары  да  араласа  отырып  жүзеге  асырылса  ол  сәтті  жұмыс  болады. 
жалпы  инновациялық  процесс  түсінігінің  негізінде  жаңашылықты  құруға,  игеру,  қолдану,  таратудың 
кешенді әрекеттері жатыр. мектептің дамуы осы әрекеттерді енгізу арқылы ғана жүзеге асуы хақ. мектеп 
басшыларына  жаңалықты    енгізбес  бұрын  оның  оқу-тәрбие  процесін  дамытуға  қатысын,  қажеттілігін 
анықтау  қажет.  не  үшін  осы  даму  бізге  керек  болды?  жалпы  даму  деген  не?  біз  қалай  дамимыз? 
cұрақтарына жауап беріп алған дұрыс. [1, 15-б]
олай  болатын  болса,  әр  мектептің  өзіндік  даму  тұжырымдамасы  болу  қажеттілікке  айналмақ. 
проблемаларды  шешу,  мектепті  жаңа  даму  деңгейіне  көтеру  үшін  жаңашылдықты  құндылық  ретінде 
қабылдайтын,  бірізділікпен  педпроцесті  жүзеге  асыра  алатын  ұжым  керек.  Ұжымды  біріктіретін 
құндылықтар мен педагогикалық идеяларды бір жерге топтастыратын мектептің даму тұжырымдамасы 
болып табылады. [2, 1-3-б]ол құндылықтар мен педагогикалық идеялар біздің мектебімізде былай болып 
келеді: 
• 
тұлғаның құқығы
• 
ізгілік
• 
тұлғаны дамытумен тәрбиелу басты бағыт
• 
Этнопедагогиканы негізге алу
• 
мектеппен ата-ана байланысы
білім алушылардың еңбек рыногындағы бәсекеге қаблеттілігін қамтамасыз ету үшін кәсіптік 
дағдылар алуына жағдай жасау, денсаулық сақтайтын және ақпаратттық технологияларды енгізу, 
оқушылардың еркін таңдауы, жеке тұлғаның  шығармашылық дамуы, педагогтармен  оқушылардың    
білімдерінің  қоғамның әлеуметтік-экономикалық  дамуының сұранысына жауап беретіндей  
функционалдық білім беруді   басты  назарда  ұстау, толеранттық.
кез-келген  жаңалықты  енгізу  проблемалар  мен  кемшіліктерді  сыни  тұрғыда  ойланғаннан  бастала-
ды.  бар  кемшіліктер  мен  проблемаларды  дұрыс  анықтау  үшін  педагогикалық  анализдің  ерекше  түрі  – 
проблемалық бағдарлы талдау пайдалы болады.  рамазан сағымбеков атындағы №18 орта мектепте осын-
дай  проблемаға  бағытталған  талдау  өткізу  негізінде  және  жоғарыда  келтірілген  құндылықтар    арқылы 
мектептің миссиясы анықталды. миссия құрылғанда ол мектептің қазіргі жай-күйін педагогтар құрамы мен 
оқушылар құрамының жеке дара ерекшеліктерін және сол мектеп орналасқан аймақтың ерекшеліктерін 
ескере отырып құрылды. мектептің миссиясы даму мақсатының негізі болып табылады. р.сағымбеков 
атындаға  №18  орта  мектептің  миссиясы:  12  жылдық  білімге  көшуге  байланысты,  бағдарлы  білім  бере  
отырып, негізгі құзыреттіліктерді игеруін қамтамасыз ету; мектеп оқушылары мен  ұстаздарының жан-
жақты  дамуына  жағдай  жасау; әр оқушының мүмкіндігін,  тұлғалық ерекшеліктерін  ескеріп, қоғамдағы 
өз орнын  лайықты  таба   білуіне  мүмкіндік жасау, яғни функционалдық білім беру; елінің ертеңіне,  оның  
болашақ дамуына  алаңдайтын интеллектуалдық деңгейі  жоғары, ой-өрісі жетілген, шығармашыл тұлға 
қалыптастыру; қоғамның сұраныстарына сай өзіндік құзыреттіліктерге ие, әлеуметтену деңгейі жоғары 
ақыл-ойы жетілген, денсаулығы жақсы, елжанды азаматты қалыптастыру. 
осы  миссияны  жалпы  білім  беретін  орта  мектептің  мынадай  құрылыммен  жүзеге  асыру  көзделіп 
отыр: шағын орталық; мектепалды даярлық тобы; бастауыш буын; негізгі буын; жоғарғы буын. ерекше 
жағдай – ол мектеп жанындағы интернат ауыл маңындағы фермада тұратын тұрғындардың балалары үшін 
ұйымдастырылған.
жаңа мектептің педагогикалық үрдісін анықтайтын жаңа оқу жоспары мен оқыту бағдарламалары бо-
лып табылады. оның ішінде өзіндік  жобалау, зерттеу әрекеті топтық, жеке кеңестерге үлкен мән беріп 
оқу-тәрбие процесін жүзеге асырамыз. бұл оқушылардың өздігінен ізденуіне, шығармашылықпен айна-
лысуына, ғылыми жобаларды тиімді жасауына жақсы әдістемелік жағдай бола алады.
оқушыны тәрбиелеуде мектебімізді тұлғаны әлеуметтендіру ортасына айналдырамыз. сол даму орта-
сында педагогтар жаңа оқыту-тәрбиелеу технологияларын міндетті түрде пайдалану қажет, оның ішінде: 
жеке тұлғаға бағытталған, интерактивті, әрекеттік, денсаулықты сақтау технологиялары. технологиялық 
жаңалықтарды енгізуде ұжымда жиі және кең көлемдегі ғылыми-зерттеу жұмыстарына баса назар аудары-
лады. озық педагогикалық іс-тәжірибелер таратылып, пікірталастар өткізіліп отырады.
педагогтар әрекетінің нәтижесі оқушылардың жетістіктерінен көрінеді. Даму жағдайында әр мектепте 
оның түлегінің құзыреттіліктер моделі болуы қажет. мектебіміздің әр сатысындағы тәрбиеленушілер мен 
оқушылардың құзыреттілік модельдері бар.  мысалы, жалпы орта мектеп түлегінің моделіне тоқталайық:
1.проблеманың шешімін табу құзыреттілігі (өзіндік менеджмент):
әр  түрлі  жағдайдағы  проблеманы  анықтауға,  жауапты  шешім  қабылдауға,  өз  шешімінің  нәтижесін 
бағалауға;  Өз  қызметіне  мақсат  қоюға,  оны  іске  асыру  үшін  қажетті  жағдайларды  анықтауға,  ондағы 
жетістіктерге жету процесін жоспарлауға және ұйымдастыруға (яғни, бара бар міндеттерге технология-
лар әзірлеу); Өзіндік бағалау мен қорытынды жасауға, өзінің әрекеті мен оның нәтижелерін бағалауды 
жүзеге асыруға; Өзі үшін бара бар жағдайлар іс-әрекет пен мінез-құлық нормаларын таңдауға мүмкіндік 
туғызады. креативті көзқарас кездескен проблеманы шешудің тиімді жолын қарастыра білетін тұлға.
2.Ақпараттық құзыреттілік:
сыни тұрғыдан талданған ақпараттар негізінде саналы шешім қабылдауға; Өз бетінше мақсат қоюға 
және оны негіздеуге жоспарлауға және осы мақсаттарға жету үшін танымдық қызметтерді жүзеге асыруға. 
Өз  бетінше  табуға,  талдауға,  іріктеу  жасауға,  қайта  жасауға,  сақтауға,  түсіндіруге  және  ақпараттарды 
тасымалдауға, оның ішінде қазіргі заманға ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың көмегімен 
жүзеге асыру; Қызметін жоспарлау және жүзеге асыру үшін ақпараттарды қолдануға мүмкіндік береді.
3.коммуникативтік құзыреттілік:
нақты өмірлік жағдайларда өзінің міндеттерін шешу үшін қазақ және басқа тілдерде ауызша және жаз-
баша коммуникациялардың түрлі құралдарын қолдануға; әдеп нормасына сәйкес өзіндік пікірін білдіруге; 
жалпы  нәтижеге  қол  жеткізу  үшін  түрлі  позициядағы  адамдар  мен  топта  қарым-қатынас  орнатуға 
мүмкіндік береді. 
4.Құндылықты бағдарлау құзыреттілігі:
оқушының қоршаған ортаны бірдей қабылдайтын қабілеті жоғары әдептілік құндылықтар негізінде 
жасампаз қоғам өмірінде өзінің ролін таба білу біліктілігі, азаматтылығы мен елжандылығы. ең басты-
сы, өзінің отаны Қазақстан патриоты болу азаматтық белсенділігін көрсету, саяси жүйені түсіну, болып 
жатқан әлеуметтік жағдайларға баға бере білу.
5.мәдениеттанымдылық құзыреттілік:
жалпы адамзаттық мәдениет жетістіктері негізіндегі іс-әрекет тәжірибесін және қоғамдағы дәстүрлермен 
жеке,  отбасылық  және  әлеуметтік  өмірдің  мәдениет  негіздерін,  этномәдениеттік  құбылыстарды  игеру-
ге мүмкіндік беретін ұлттық  ерекшеліктерін тани  білу. Адам  мен  қоғамның дамуындағы  ғылымның  
рөлін  түсіну. Өзі  халқының мәдениеті  мен  әлемнің  мәдени  көптүрлілігін  түсіну  және  бағалауға  
мүмкіндік  беретін  мәдени-демалыс  қызметін  тиімді  ұйымдастыру тәсілдерін  игеру; рухани  келісім  
мен  толеранттылық  идеяларына  бейім  болу.
6.әлеуметтік  өзара  қарым-қатынас  құзыреттілігі:
отбасылық, еңбек, экономикалық  саяси  қоғамдық  қатынастар  саласындағы  белсенді  азаматтық-
қоғамдық тәжірибе  мен  білімге  ие  болуды  білдіреді. бұл  құзыреттілік  әлеуметтік-қоғамдық  жағдайларға  

444
445
нақты  талдау жасай  білуді, шешім  қабылдай  білуді, түрлі  өмірлік  жағдайларда  жеке  басына  және  
қоғам  мүддесіне  сәйкес  ықпал  ете  білуді,  кәсіби   бағдарын  саналы  таңдай  алуды  қарастырады.
7.тұлғалық  өзін-өзі  дамыту  құзыреттілігі:
бұл    құзырет    отбасылық,  еңбек,  экономикалық    және    саяси  қоғамдық    қатынастар    саласындағы 
белсенді  азаматтық-қоғамдық  қызметі, білімі мен  тәжірибесінің  болуын  білдіреді. Құзырет  нақты  
әлеуметтік-қоғамдық    жағдайларға    талдау    жасай    білуді,  түрлі    өмірлік    жағдайларда,  яғни    өзінің 
мүмкіндігін  нақты  перспективалық  жоспарлаумен  салыстыра  білуді, қызметін  өзіндік  қадір-қасиет  
сезімімен  ұйымдастыра  білуді, өзінің  өмірі  мен  ісіне жауапты  қарауды, жеке  және қоғам   пайдасына  
сәйкес   шешім  қабылдауды  және  ықпал  етуді  қарастырады. [6, 10-б]
бұл  құзыреттіліктерді  дамыту  оқушының  мектепте  алған  біліміне  сәйкес  әр  сыныпта  өз жас  
ерекшелігінің  негізінде  қалыптастыру  көзделеді.
осындай  нәтижеге  мектеп  түлегін  жеткізу  үшін  басқарудың  өзі  үнемі  жаңашылдықты  талап  етеді.  
Қазіргі заманда менеджердің жаңаша қабілеттеріне сұраныс туындайды. 

жүктеу/скачать 4,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: