Ii синтаксис қ а з а қ с с р-н ы ң «Ғылым» баспас ы алматы — 1967 494. 342
Сын есімдерден жасалған анықтауыштар
жүктеу/скачать 2,15 Mb.
|
kazak tili grammatikasi. 2 часть Синтаксис (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Сан есімдерден болған анықтауыштар.
| Сын есімдерден жасалған анықтауыштар. Сын есімдер есімнен болған мүшеге қатысты болып, көбінесе, анықтауыш қызметінде жұмсалады. Сын есімдердің заттың сапалық және қатыстық сындарын білдіруі негізгі мәні екендігі мәлім. Олай болса, олардың анықтауыш болуы — негізгі синтаксистік қызметі деп қаралуға тиіс.
Сан есімдерден болған анықтауыштар. Сан есімдердің негізгі мәні заттың сандық, мөлшерлік шамасын білдіру болып табылады, Сөйлем құрамында сан есімдер өздерінің тура мәнінде жұмсалып, өзі қатысты заттың мөлшерін, немесе анық санын, ретін білдіреді: С е г і з ағаңның бары рас еді, жұт жылы кетіп еді («Ертегілер»). Ат-сойылы, дайын отырған Бөкенші тобынан жүз жігітті ж ү з боз атқа мінгізіп... аттандырды. 77 Абай осы кезде «арбаға отырайық» деп екі әйелге қолымен белгі етті (Әуезов). Б і р і н ш і хатым Володяға жазылды (Мүсірепов). Есімдіктерден болған анықтауыштар. Есімдіктердің барлық топтары бірдей анықтауыштық қызметте жұмсалуға икем емес. Жіктеу етістіктері түбір күйінде есімнен болған мүшемен қабыса байланыса алмайтыны мәлім. Сөйлем құрамында есім мүшеге қатысты болып, анықтауыш қызметінде жұмсалатындар — сілтеу, өздік есімдіктері мен кейбір сұрау, белгісіздік, жалпылауыш есімдіктері: Қыстыгүні жаман-жәутік, арық-тұрағымызбен ә р б і р сайға бұқпалап, папалап тіршілік етеміз (Әуезов). Совет жерінің ө з иесі келіп, күн санап іргесін бекіте түсіп жатыр (Мүсірепов). Жігіт кезінде де бұл мінезін өзгертпей, сынықтан сылтау тауып талай қазацты ұрған (Мұқанов). — Н е ш е ұя қырман шаптыңдар? (Әуезов). Есімшелерден болған анықтауыштар. Есімшелер мен әр түрлі қи-мыл есімдері де сөйлемнің анықтауыш қызметінде жұмсалады. Есім-шелер мен қимыл есімдері — қимылды, процесті білдіретін сөздер. Анықтауыштардың басқа түрлері (есімдерден болған анықтауыш-тар) есім мүшені әр түрлі сын-сапалық, мөлшерлік, т. б. жағынан ғана анықтайды: Осы жолы да сөйтіп қиялға мүлгіп келе жатқанда, жолдасының о қ ы с шыққан даусынан селк ете қалды (Әлімқұлов). Елеусіздің сыйласатын да, сырласатын да дос-жараны бар (Әлімқұлов). ...Жаяу и т е р г е н қол арбалар, сапырылысқан адам, мал лек-легімен кетіп барады (Ахтанов). Содан бері оған шақырайған күн, сақылдаған аяз болса да, сөйлеушінің жалаңбас түруы парыз сияқты еді (Мұстафин)... жүктеу/скачать 2,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|