расширение
–
ұлғаю
кубическое расширение
–
үлкею
линейное расширение
–
ұзару
угол отражения
–
шағылысу бұрышы
угол падения
–
түсу бұрышы
угол преломления
–
сыну бұрышы
* * *
Мақала мәтінін латын әліппесінен транслитерациялағандар
Е. Жұбанов
пен
М. Миров
.
МАТЕМАТИКА ТЕРМИНДЕРІ ЖӨНІНДЕ
Мемлекет термин комиссиясының сәуірдің 6-17 аралығында өткен
сессиясында талқыланған математика терминдерінің
ішінен көбінесе элементар
математикаға лайықтыларын іріктеп алып, жариялап отырмыз.
Математика
терминдерін қабылдаудағы негізгі принциптер:
1. Интернационал түрін өзгертпей [қазақ тіліне аудармай] алған терминдер.
Бұл қатарлы сөздер орыс тілінде қалай жазылса,
қазақ әліппесімен де солай
жазылатын болады: орыс емлесіндегі
Ф, Х, В
әріптері
келетін жерлерге қазақ
әліппесінің соларға ұйқасатын
П, Қ, Б
әріптері жазылады.
М ы с а л д а р:
сумма
анализ
аналогия
арккосинус
базис
бектор
диагонал
интеграл
конус
куб
масштаб
пизика
периметр
радтан
радиус
ромбы
пигур
сентр
покус
шар
еккер
сиркул т.б.
2. Сын есім ретінде кездесетін халықаралық терминдердің сын есімдік
жалғауына тағы да қазақ тілінің сын есімдік жалғауын
қосып жазу орайсыз деп
табылады.
М ы с а л д а р:
абсолют
абстракт
диперенсиал
интеграл
натурал
сентрал
елементар
ирратсионал
горизонтал
бертикал
Қолданылу орнына қарай және сын есімнің анықтайтын сөзінің ауанына
қарай кейде
-лық, -дық, -тық
жұрнақтарын қосуға да болады. Мысалы:
пропортсиалық бөлу – пропортсионал бөлу емес;
логарипмдық теңгерме – логарипм теңдеу емес
. Бірақ,
«период бөлшек»,
«сентр бұрыш», «квадрат теңдеу» т.б.
3. Терминдердің түбіріне орыс
тілінің заңы бойынша кейде
«а»
жалғасып
келеді. Біз оны барлық сөздерге бірдей заң қылып бекітпей,
бірқатар сөздердің
соңында келетін
«а»
дәнекерін қысқарттық. Олар көп буынды және аяғы
«д», «ш»,
«г»
сықылды дыбыстарға бітпейтін сөздер.
М ы с а л ы:
аксиом – аксиома емес,
теорем – теорема емес,
проблем – проблема емес,
апопем – апопема емес,
биссектрис – биссектриса емес,
координат – координата емес,
абссис – абссиса емес,
гепотенуз – гепотенуза емес
амплитуда – амплитуд емес,
база – баз емес,
паза – паз емес
т.б.
4. Аяғы
Достарыңызбен бөлісу: 
