Иіс сезу және көру нервтері: құрылысы, қызметі, зақымдану симптомдары, зерттеу әдістері
Естің жасқа байланысты ерекшеліктері
жүктеу/скачать 0,56 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Психотропты препараттарды қолданудың ұзақ жылдық тәжірибесі мөлшерлеу ережелерін сақтау және препараттарды дұрыс үйлестіру көп жағдайда салмақты асқынулар жағдайын болдырмауға мүмкіндік берет
| Естің жасқа байланысты ерекшеліктері Балалар қиялы өте бай болып келетіндіктен, оларда жиі конфабуляциялар мен псевдореминисценциялар кездеседі. Бала ауруханада жатып, туыстары келмеген кезде де анасымен жаңа ғана кездескендігін «ол маған келді» деп айтуы мүмкін. Ереже бойынша, олардың әңгімелері қанық, фантастикалық детальдарға бай болып келеді. Кейде олар ертегі мазмұнын өздеріне қатысты оқиға ретінде әңгімелейді, өздерін шығарма кейіпкері ретінде санайды. Сонымен қатар, балалық шақта, әсіресе, 10 жасқа дейінгі балаларда ес иллюзиялары жиі кездеседі, балалар қиял мен шындықты ажырата алмайды. Жасөспірімдерде, ересектерде алкогольдік мастану жағдайында естің ошақтық түсіп қалулары — палимпсестер бақыланады, бұл кезде қимыл-әрекет автоматтылығы сақталады. Науқастар қозғалыста, қарым-қатынасқа түседі, бірақ келесі күні ол жөнінде толық есте сақтай алмайды, үзік-үзік қана еске алады. Егде және кәрілік жаста ес бұзылыстары жиі кездеседі және орталық жүйке жүйесінің склероздық үрдістерімен байланысты болады. Есті зерттеу әдістері Ес жағдайын зерттеу үшін клиникалық әдістер қолданылады: сұрау, бақылау және экспериментальды-психологиялық әдістер. Сұрау әдістері. Ес осы шақ, жақында болған, бұрын өткен оқиғалар жөнінде сұрау тәсілі арқылы тексеріледі. Жеке өмірінің оқиғалары, сонымен қатар, кәсіби, қоғамдық өмір оқиғалары жөнінде сұрастырылады. Бақылау әдісі. Амнестикалық дезориентировка жағдайы объективті дәлелдеу үшін қолданылады, бұл жағдайда науқастар естің дөрекі бұзылысына байланысты палатасын шатастырады, процедуралық кабинетті, әжетхананы, дәрігер кабинетін және т.б. есінде сақтай алмайды.
Эпилепсия: диагностикасы, диф.диагностикасы, емі мен профилактикасы. Анамнез ЭЭГ 1. Шыңдар – төбесі үшкірленген, ұзақтығы 10-75м/сек, амплитудасы 50-100мкв , көбінесе бір фазалы оқшауланған толқындар, 2. Тығыздалған толқындар – 10сек аз ұзақтығытолқындар 3. Үшкір толқындар – табаны кеңейген, төбесі сүйір , ұзақтығы 75м/сек кеп, әр түрлі амплитудадағы (20-200)толқындар, Олар бір екі фазалы , жеке топтасқан,немесе көптеген болуы ықтимал 4. “тығызданған толқындар”жиынтығы – екі тербеліс жиынтығы 5. Пароксизмальді ритмдер секундына 8-12, 14-16,20-39 жиіліктегі жоғары вольтажды ырғақты топтар Пневмоэнцефалография КТ МРТ ДИФФЕРЕНЦИАЛДЫ ДИАГНОСТИКАСЫ Эпилепсияны белгілі бір нақты ауру кезінде бақыланатын эпилептиформды синдромнан ажырату қажет: ми ісігі, ми мерезі, ми қан тамырлық аурулары, энцефалиттер, истериялық ұстамалармен жүретін невроздар және т.б. Эпилепсияны дифференциалауды қажет ететін аурулар тобы өте көп — балалық шақтағы спазмофилиядан бастап кәрілік жастағы мидың атрофиялық және қан тамырлық зақымдануларына дейінгі аралықта. Эпилепсияны бұл аурулардан ажырату үшін клиникалық сипаттамасын толықтай қарастыру қажет. Үстамалардың шығу тегіндегі айырмашылықтар осы ауруды ерте анықтау мен сәйкес ем қолдану үшін маңызды. Әр түрлі аурулар кезіндегі эпилептиформды синдромдар бірдей емес, клиникалық көріністері, жиілігі, дамуы, ұстама аралық жағдайлардың ерекшелігімен, басқа да клиникалық және параклиникалық белгілерімен ерекшеленеді. Эпилепсияны бірінші кезекте ми ісігі кезіндегі эпилептиформды синдромнан ажырата білу керек. Бұл ісіктерге Джексондық ұстамалар тән (локальды, бұлшық еттер тобының тырысуларынан басталады. Мысалы, сол қол немесе аяқтың, дененің басқа бұлшықет топтарына таралмайды), бұлар эпилепсия кезінде кездеспейді. Ми ісіктеріне фокальды пароксизмдер тән: дәм сезу және иіс сезу галлюцинациялары, афатикалық бұзылыстар, бір жақты парестезиялар. Жалпы милық синдромдар, неврологиялық бұзылыстар ми ісігінің клиникалық сипаттамасын эпилепсиядан ажыратып тұрады. Истериялық ұстама кезінде эпилепсиядан айырмашылығы, сана толығымен жойылмайды, науқас қоршаған орта тітіркенгіштеріне жауап береді және жиі науқастармен контактіге түсу мүмкін болады. Истериялық ұстамалар, ереже Этиологиясы жэне патогенезі 357 бойынша, психикалық жарақаттан кейін пайда болады. Үстамадан кейін науқас санасы қалпына келеді, ал эпилепсиядан кейін кома жағдайы, сопор немесе ұйқыға ауысатын есеңгіреу жағдайы дамиды. Эпилепсия ұстамасы кезінде естеліктер толығымен жойылады, ал истериялық ұстамада олар сақталады. Эпилепсиялық ұстама кезіндегі фазалар ретті болып келеді, ал истериялықта бұл болмайды. Истериялық ұстама кезінде науқастың көз қарашығының жарыққа әсері сақталған, эпилепсиялық ұстама кезіндегідей патологиялық рефлекстер байқалмайды. Эпилепсия кезінде ЭЭГ-да эпилепсиялық белсенділік белгілері, ұстама кезінде — барлық әкетулерде жоғары амплитудалы жиі және баяу тербелістер, пик тәрізді топлқындар болады. Үстама аралық кезеңде өкпе гипервентиляциясы жағдайында жедел және баяу толқындар пайда болады. Арахноидиттер мен энцефалиттер кезінде полиморфты белгілері бар күрделі фокальды ұстамалар байқалады. Вегетативті және вестибулярлы бұзылыстар орын алады. Үстамалар жиі дене қызуыныщ жоғарылауымен, тыныс алу бұзылуымен байланысты жүреді. Үстамалар аса өзгермелі келеді. Психикалық бұзылыстар астениялық симптомдармен, жады төмендеуімен, зейін әлсіреуімен, аффективті бұзылыстармен көрініс береді. Эпилепсияны бас миыныщ цистицеркозынан ажырата білу керек, бұл аурудың үштен бір жағдайында эпилептиформды ұстамалар байқалады. Цистицеркоз кезіндегі пароксизмдердің клиникалық сипаттамасы құрылымы мен ұстама басталуына қарай әр түрлі болып келеді, жиі фокальды ұстамалар кездеседі. Мұнымен қатар, ми цистицеркозы кезінде эпидемиологиялық талдаудың, неврологиялық және офтальмологиялық зерттеулер мәліметтерінің маңызы зор. Маңызды дифференциалды-диагностикалық критерий — ликвордағы цистицеркоз антигенімен компелемент байланысу оң реакциясы, аурудың интермиттирлеуші ағымы болып табылады Эпилепсияны емдеуге дәрілерді ұзақ қабылдау және хирургиялық араласу кіреді. Құрысуға қарсы дәрілік препараттар (антикольвунсанттар) алдағы ұстамаларды азайтуы мүмкін. Бұл дәрілер ішуге арналған, дәрінің түрі эпилепсиялық науқас зардап шегетін ұстаманың түріне байланысты. Препаратты және мөлшерлемесін жеке таңдау жасалады. Көбінесе, мүмкін жанама әсерін ескеру үшін қан талдауы өткізіледі. Дәрілерді әрдайым дәрігердің нұсқауы бойынша қабылдау қажет, оны тоқтату ұстамаға апаруы мүмкін. Дәрігермен ақылдасқаннан кейін ғана дәрі қабылдауды тоқтатуға болады. Эпилепсияға шалдыққан жүкті әйелдер емдеу курсын өзгерту үшін дәрігерге жүктілігін ескертуі қажет, себебі, дәрілер ұрықтың дамуында ақаулар туындатуы мүмкін. Ұстаманың алдын алу үшін бірнеше дәрілік препараттар қабылдағанда өтпейтін эпилепсия «медициналық рефракторлық (көнбейтін)» аталады. Эпилепсиялық ұстамалар ісіктен, ақаулы қантамырларынан немесе мидағы қан кетуінен туындаса, хирургиялық араласу қолданылады. Кейбір науқастарға эпилепсиялық ұстамаларды тоқтату үшін өзгерген ми жасушаларын жою үшін хирургиялық араласу қолданылады. Көбінесе, дәрігерлер кезеген нервтің (бассүйек-ми нерві) ынталандырғышын орнату бойынша операцияны ұсынады, бұл аспап кардио-ынталандырғыш секілді жұмыс істейді және ұстамалар санын азайтуы мүмкін. Кезеген нервтің (бассүйек-ми нерві) ынталандырғышы ұдайы жұмыс істейді, миға ұдайы шағын электр импульстерін жібереді және ұстаманы туындататын дертті электр белсенділігінің алдын алуға көмектеседі. Кейде балаларды арнайы емдәмге көшіреді, ұстамалардың алдын алу үшін. Ең белгілісі – кетогенді емдәм (майлардың мөлшері көп және көмірсулардың мөлшері төмен арнайы емдәм). Көрсетілген емдәм ересектерде ұстама пайда болуының алдын алу үшін тиімді болуы мүмкін. Көптеген жағдайда жалғыз ұстамадан кейін болжамы – оң. Дәрімен емдеу 70% жағдайда адамды ұстамадан толығымен құтқарады. 20—30% жағдайда ұстамалар жалғасады, мұндай жағдайда көбінесе, бірнеше құрысуға қарсы препаратты қабылдау қажет болады. Дәріні қабылдаудың оң нәтижесі болмаса, хирургиялық операция тағайындалуы мүмкін. Алдын алу Ғылымға эпилепсияның пайда болуының алдын алудың 100 пайыздық тәсілі әлі белгісіз. Дегенмен, эпилепсия ұстамасының алдын алу үшін ұсынылатын еңбек үрдісін, тағайындалған емдәмді, дене белсенділігін, күн тәртібін қатаң сақтауды дұрыс қадағалау қажет. Тамақта тұз және су мөлшерін шектеу қажет. Спиртті ішімдіктер мен темекі шегуден алшақ болу міндетті. Есте сақтаудың бұзылысының түрлері (дисмнезиялар, парамнезиялар, Корсаков синдромы). Есте сақтаудың бұзылысының түрлері саналуан оларға: Естің барлық бұзылыстары сандық және сапалық сезімінің бұзылыстарына бөлінеді. Естің сандық бұзылыстары (дисмнезиялар): гипермнезия – естің күшеюі, қозуы, яғни өткен шақ тәжірибесінің еріксіз және ретсіз актуализациясы. гипомнезия – естің жалпы әлсізденуі, мнестикалық функциялардың төмендеуі. амнезия – естің жоғалуы. ретроградтық амнезия – ауру басталуына дейінгі кезеңде оқиғалардың естен жоғалуы. антероградтық амнезия – ауру басталғаннан кейінгі кезеңде оқиғалардың естен шығуы. Конградты амнезия -сананың жоғалуы кезінде пайда болады, яғни кома немесе сопор жағдайында науқас адам информацияны қабылдай алмай, естің функциялары бұзылады. Бекіту амнезиясы-естің фиксациялық (бекіту) функциясының төмендеуі немесе жоғалуы.Науқас адам жаңа ғана естіген, көрген, оқыған информацияны есте сақтай алмайды, бірақ ауру басталғанға дейін болған оқиғалардың барлығы есінде бар, профессионалдық дағдылары сақталған, бірақ жаңа ситуациаларда науқастың дезориентировкасы болады Өрістеуші амнезия -Рибо заңына сәйкес алдымен есте сақтау қабілеті төмендейді (гипомнезия), кейін жақын арада боған оқиғалар, одан кейін бұрын өткен оқиғалар ұмытылады. Алдымен неғұрлым ұйымдасқан (ғылыми, абстракті) білімдер естен жоғалады. Ұзақ уақыт бойы эмоционалды тұрғыдан әсер қалдырған (балалық, жастық шақ), автоматтанып, жаттықтырылған дағдылар есте сақталады Естің сапалық бұзылыстары (парамнезиялар): парамнезия – естеліктер құрамының бұрмалануы. Жалған, қате естеліктер. псевдореминисценция (ес иллюзиясы) – болған оқиға уақытын немесе орнын қае еске алу. конфобуляция ( ес галлюцинациясы) – науқас жадыдан түсіп қалған оқиғаларды шын мәнінде болмаған оқиғалармен толықтырады. криптомнезия – естің бұрмалануы, яғни, науқас біреуден естіген не көрген заттарын өзінде болғандай сезіну. Криптомнезия грекше kriptos-құпия + mneme-естелік Науқас адам кітаптан, түсінен немесе басқа адамдардан алған мәліметпен есінен жоғалған уақыт аралығын толықтырады Эхомнезия (Пиктің редуплицирлеуші парамнезиясы) Науқас адамда осы шақта болып жатқан оқиғаға ұқсас оқиға өткенде болған тәрізді сезім туады. Déjà vu-ға қарағанда пароксизмальді қорқыныш сезімі жоқ және өткен мен қазіргі оқиға арасында тек ұқсастық сезімі бар Корсаков амнестикалық синдромы – алғаш рет алкогольді полиневритикалық психлздың көрінісі ретінде сипатталады. (Корсаков С.С. 1887) Көріністеріне жатады: фиксациялық амнезия Ретроантероградтық амнезия Амнестикалық бағытсыздану Парамнезия (конфобуляция және псевдореминисценция) Психиатриядағы профилактика мен госпитализацияға көрсеткіштер. Психопрофилактика — бұл психикалық аурулардың және олардың нәтижесінде болатын асқынулардан сақтандырумен (ескертумен) айналысатын психиатрияның бір бөлігі. Аурулардан сақтандыруға бағытталған жалпы профилактиканың бір бөлігі ретінде психопрофилактика нақты психикалық бұзылыстарға негізделген. Жалпы профилактикалық көптеген мәселелерді шешу психопрофилактикаға қосқан үлес болып табылады. Мысалы: мерездің бастапқы формаларын толық тауып, оған ерте ем қолдану біздің елде прогрессивті паралич және ми мерезі сияқты психикалық аурулардың жойылуына себеп болды; көптеген инфекциялық аурулардың алдын алуға байланысты сәйкес инфекциялық психоздар да жойылды. Психопрофилактикалық жұмыс организм үшін қиын жағдайларда, мысалы, соматикалық және инфекциялық аурулардың дамыған сатысында солардың әсерінен болатын психикалық бұзылыстардан сақтандыруға көзделген. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының шешімі бойынша, психопрофилактика ілкі, салдарлық және үшіншілік болып бөлінеді. Ілкі психопрофилактикада психикасы дұрыс адамдарды психикалық аурулардан сақтандыру жұмысы жүргізіледі. Салдарлық психопрофилактика басталған психикалық ауруды ерте анықтап, оның асқынған түрлерін болдырмау үшін және оның созылмалы және қайталамалы түріне ауыспауына қарсы жұмыс, ауруды бастапқы сатысында тоқтату жұмысын жүргізеді. Үшіншілік психопрофилактика психикалық науқастың мүгедектігіне жол бермеуге бағытталған жұмыстар болып табылады. Ілкі психопрофилактика өте жоғары сапада қызмет жүргізілуін қамтамасыз етеді және тек медицина қызметкерлері ғана емес, сонымен қатар басқа да мемлекеттік және жалпы ұйымдар мамандарының қатысуымен жүргізіледі. Салдарлық және үшіншілік психопрофилактика қызметі ауру басталып, зақым келгеннен кейін жүргізілетін болғандықтан, оның жұмысының нәтижесі ілкі психопрофилактикамен салыстырғанда толымсыз болады. Сәйкес жағдайларда психопрофилактика мазмұны диагностикалық, емдік, консультативтік, педагогикалық және басқа да арнайы мамандардың — психиатрлардың, психологтардың, дефектологтардың, социологтардың жұмысы болып табылады. Тиімділігі аурудың түріне, сипатына, ұзақтығына, ушығуына, даму қарқынына, қалдырған ақаудың ауырлығына, организмнің компенсаторлық мүмкіндіктеріне, науқасты жүргізу ерекшелігіне, оған жүргізілген емге және басқа аурумен қатар жүретін жағдайларға байланысты болады. Күнделікті тәжірибеде қай уақытта дертті жағдайды емдеу, қай жерде мүгедектікке алып келетін салдардың алдын алу шараларының жүргізілуі арасына шекара қою қиынға соғады. Жедел ағымдағы емнің сапасы, әдетте, болашақта болуы мүмкін асқынулардың жиілігі мен сипатын анықтайды. Психикалық аурулардың айтарлықтай ұзақтығы, олардың жиі рецидивпен жүруі психоневрологиялық диспансерлердің науқастарды жүйелі қадағалау қажеттігін көрсетеді. Реабилитациялық қызметте науқастардың белсенділігін арттыру мақсатында міндетті емес көмек түрлерін іске асыру шешілді. Осылайша, ірі қалаларда ерікті бастамамен ескі пациенттер клубтары ашылды. Клубтың мақсаты науқастарды ұжымға тарту, оның қоғамға және өзіне деген көзқарасын қайта қалыптастыру болып табылады. Клуб қызметін дәрігер бақылап отырады, бірақ науқастардың өздері ұйымдастырып, іске асырады. Клубтағы белсенді қызмет бағаланады, еңбектік тәрбие қарастырылады, спортпен шұғылдану және мәдени бағдарлама ұйымдастырылады, аутогенді жаттығу тәсілдері үйретіледі, науқастардың туыстарымен дәрігердің кездесулері ұйымдастырылады, қызығушылықтары ортақ науқастар топпен жұмыс істейді. Реабилитациялық жұмыс бойынша Отандық психиатрияның жинаған тәжірибесі оның негізгі принциптерін құруға мүмкіндік берді. Реабилитацияның бірінші принципі ықпал етудің биологиялық және әлеуметтік әдістерінің бірлігін 80 V Тарау. Психопрофилактика ұстанады. Ауруды емдеуақыл-кеңестік, педагогикалық жұмыспен және әлеуметтік құрылым қызметімен бірлестіріледі. Екінші принцип — тек қана аурумен ғана жұмыс істеп қоймай, ортаны сауықтыру, отбасында, қоғамда науқас үшін жайлы әсер ететін қарым-қатынас түзу. Үшінші принцип барлық емдік-қалпына келтіру шаралары науқастың тұлғалық ерекшеліктерін ескеріп жүргізілу керектігін білдіреді. Төртінші принцип — оңалтудың сатылы жүргізілуі, науқасқа әсер ету әдістерінің ретімен ауыстырылып отыруы. Оңалту идеяларын іске асыру науқасты аурудың жедел кезеңінде белсенді дәрілік терапиямен жоғары деңгейде қамтамасыз ету нәтижесінде ғана мүмкін болып шықты. Тек психопатологиялық симптоматика редукцияланғанда, оңалту қызметі басталуы керек. Оның мазмұны аурудың нозологиялық ерекшелігіне және әр жағдайдың ерекшелігіне қарай анықталады. Қозғалыс сферасының бұзылыстары, клиникалық көріністері, диагностикасы. Қозғалыстық бұзылыстар Қозғалыс бұзылыстары психотикалық жағдайларда жиі кездеседі. Қозғалыстың және толықтай жүріс-тұрыстың бұзылысы қоршаған ортадағы адамдардың назарын өзіне аудартады және олармен психикалық дерт белгісі ретінде дұрыс қабылданады. Қозғалыс бұзылыстары элементарлы түрде: гипо, гипер және дискинетикалық, яғни, қозғалыс белсенділігінің төмендеуіне, күшеюіне немесе бұрмалануына байланысты бөлінеді. Қимылдық мелшиіп қалу Қимылдық қозғалыстын күрт азаюымен немесе толық қозғалыстын тоқтауымен мелшиіп қалу ступордың клиникалық суреттемесін береді. Органикалық гипо және акинезиядан ступордың айырмашылығы — моторлы зонаның тежелуінен туындаған қайтымды жағдай. Ступор терең жалпы қатып қалу түрінде толық және қозғалыс сферасын толық қамтымайтын, тұрақсыз, толық емес болып бөлінеді. Толық ступор кезінде науқас бір қалыпта қозғалыссыз, кейде ыңғайсыз позада жатады. Қоршаған ортаға ешқандай реакциясы жоқ, өзін күтпейді, ұқыпсыз болады, табиғи қажеттіліктерін төсекке жібереді. Науқастың өзінің тамақтануы мүмкін емес. Тамақты аузына салғанда, шайнамайды және жұта алмайды, тек зондпен тамақтандыру және күтім көрсетіледі. Терең ступор жағдайында науқаспен сөздік қатынас мүмкін емес; науқастар сөйлеспейді және жауап қатпайды. Ступормен ауыратын науқастардағы сөйлемеу мутизм деп аталады. Бұл кезде айналадағы адамдардың сөздерін және болып жатқан жайттарды түсінеді. Ступор жағдайынан шыққан науқастар кейде қатып қалу жағдайында неге куә болғанын анық айтып бере алады. Егер қимылдық мелшию бірден дамымай, біртіндеп дамитын болса, онда әр түрлі субступорлыц жағдайды байқауға болады. Науқас бұл кезде біртіндеп тежеле түседі, жай дауыспен сөйлейді немесе қысқа уақытқа жүріп келе жатып аяғын көтеріп тұрып қалады, тамақ ішіп жатқанда кейде қасықты аузына тақап тұрып қалады. Науқасты дауыстап, сыртқы тітіркендіргіш әсерімен кейде қозғалыстық мелшию жағдайынан шығарып алуға болады, бірақ біраз уақыттан кейін ол қайта қайталанады. Толық емес ступор жағдайында науқастар кейбір инструкцияларды орындауы мүмкін, берілген тамақты өзі ішіп, дәретханаға бара алады. Толық емес ступор кейде мутизм дамуымен шектеледі. Науқастар сөйлемейді, бірақ бұрынғы белсенділігі сақталады, ымдау немесе хат арқылы түсіндіруге тырысады. Толық емес ступордың клиникалық көрінісінде патологияның нозологиялық формасына сәйкес басқа симптомдар да болуы мүмкін. Өзінің табиғатына байланысты ступор кататониялық, депрессиялық, психогенді, истериялық болуы мүмкін. Кататониялық ступор суреттемесі кататониялық синдромға арналған бөлімінде көрсетіледі. Депрессиялық ступор депрессивті науқасқа тән сөздікқозғалыстық тежелудің соңғы дәрежесі болып табылады. Мелшиіп қалу айқындығы депрессиялық аффектінің ауырлығына тікелей сәйкес. Бұл жағдайда науқаспен сөйлесу мүмкін емес, бірақ оның ауыр күйзелістері жөнінде жалынышты, мұвд;ы көзқарасынан немесе бет кескінінен, терең күрсінуінен, бір. нәрсе айтуға әлсіз талпынысынан білуге болады. Айқын қозғалыстық тежелу суцидальды ойларды іске асыруға мүмкіндік бермейді. Қайғы-мұң күші бұрынғысынша сақталып, қимылдық тежелу қайтып, симптомдар кері дамығанда науқастың өзөзіне қол жұмсау әрекеттерінің қаупі жоғарылайды. Депрессия кезінде толық ступор сирек кездеседі. Әдетте, дәрігер әлсіз тежелу жағдайындағы науқастарды бақылауы керек. П сихиатриялық ауруханаларда мұндай ауруларды бет-әлпеттеріне қарап бірден айыруға болады. Олар көбіне жатады немесе шуы және қозғалысы аз жерде оқшауланып отырады. Бүгілген фигура, зарыққан кескін, қайғылы бет әлпеті ауыр күйзелісті дәлелдейді: дауысы жай, көз жанары солғын, мимикасы қатып қалған, бет терісі бозғылт немесе сұрғылт-топырақ түсті, көздерінің астында күңгірт шеңбер, ерін бұрыштары салбырап төмен түскен, қыртыс және әжімдері терең. Науқастар қарт тәрізді және қушиған кейіпте болады. Психогенді ступор жедел аффективті-шокты реакциялардың клиникалық көрінісінде бақыланады. Мұндай реакциялар адамда күшті жан тербелісін тудыратын психожарақаттаушы оқиғаларға жауап ретінде болады. Мұндай оқиғалар апаттар, табиғат апаттары, жақын адамының кенеттен қаза табуы және т.б. болуы мүмкін. Психогенді әсер кенеттен орын алғанда индивидуалды, тұлғалық реакция көрініс беріп үлгермейді, бұл жағдай тек адамдарға емес, жануарларға да ортақ — орнында тұрып қалу немесе қозу реакциясы, гиперкинетикалық реакция. Истериялық ступор классикалық нұсқада мінездің белгілі бір истериялық сипатындағы жандарда дамитын психогенді реакция болып табылады. Мұндай жағдайларда сөз жоғарғы жүйке қызметінің әлсіздігі (туа немесе жүре пайда болған) жөнінде, әсіресе екінші сигналды жүйе реакциясы жөнінде болып отыр. Осының нәтижесінде шартсыз рефлекстік және бірінші сигналды жауап беру басымдылық танытады, тұлғаның негізгі қасиеттері балалық, психикалық инфантильділік, аса эмоцианалды қозу, күшейген қиял ойыны және өзін-өзі сендіру, жоғары жүйкелік тежелгіштік. Мұндай тұлғалар объективті мәні бар психожарақаттаушы оқилар орын алғанда ғана емес, болмашы — көршісімен жанжалдасу, жұмыс орнындағы ескертулерге де тежелумен жауап беруі мүмкін. Қолайсыз ситуацияда науқастар талып барып, сұраққа жауап бермейді, әлсіз, босаңсыған күйге түседі, позасы — дәрменсіздікті, мимикасы — қайғыруды бейнелейді. Сананың терең бұзылыстары болмайды, науқастар ситуацияны басқаруға қабілетті. Құлап бара жатып науқастар өзіне зақым келтіруден сақтанады. Соматикалық және вегативті симтомдар анық көрінеді: пульс және тыныс жиілігі, бетінің қызаруы немесе көгеруі, тершеңдік, көзқарашығы реактивтілігінің күшеюі. Истериялық парездер мен салданулардың органикалық негіздері жоқ, ауру бұл бұзылыстарды өзіне қалай елестетсе, солай көрінеді. Ауру бірдеңеден қорықса, қолы не аяғы жұмыс істемей қалатыны анықталды (аяғы мақта сияқты, өзіне бағынбайды, бір күні тіптен қызмет жасамай қалады). Дәрігерге бір аяғы не қолы зақымдалған немесе екі аяғы мен қолдары да зақымдалған, жиі бет нервісінің қатысуынсыз гемиплегиямен науқастар келеді. Салданудан аяқтарда белсенді қозғалыс жоқ, бірақ қорғаныстық қозғалыс, әсіресе аурудың назарын басқаға аударған кезде бақылануы мүмкін: моторика ұйықтағанда немесе гипноздық жағдайда қалпына келеді. Истериялық сөйлеу бузылысы толық мылқаулықпен, афониямен, кекештенумен, сөздерді дұрыс айтудың өзгеруімен және т.б. көрінеді. Мылқаулық 152 VIII Тарау. Психикалық бүзылыстар симптомдары кезінде жазу және басқа сөздерді түсіну бұзылмайды, ауру мимика арқылыайналадағылармен қарым-қатынас жасай алады. Афония кезінде сөз дыбыстылығы жоғалады, науқас дауысын жоғалтуына байланысты сыбырмен сөйлейді. Ол қатты жөтеле алады, ол дауыс байламдарының өзгерісі жоқтығын көрсетеді. Бір науқаста мылқаулық афониямен, кейін кекештену немесе артикуляция бұзылысымен алмаса алады, бұл бір патологияның әртүрлі деңгейі тәрізді көрінеді. Осы құбылыстардың барлығы тек сырттай ұқсас, ол ауру түсінігінде ғана біріктіріледі. Қимылдық қозу — қимылдық тежелу тәрізді психоз жағдайларына тән және бірқатар жағдайларда олардың жеделдігінің белгісі. Мазмұнына қарай қимылдық қозу біркелкі емес. Ол тек қозғалысқа талпыну немесе әрекетке талпынысты көрсетуі мүмкін. Біріншісі кататониялық қозудың ерекшелігі — таза маторлы, мақсатсыз және мағынасыз қозу. Әрекетке талпыну психомоторлы қозу деп анықталатын маниакальды қозуға тән. Депрессивті науқастардың урейлі ңозу жағдайы айналасындағыларда ауыр сезім тудырады. Аурулар қатты ыңырсып, жаны ауырып, көмек күтеді, қолдарын майыстырып, күбірлейді өз-өзіне зақым келтірулері мүмкін, күтпеген жерден суицидальды әрекет жасаулары мүмкін. Суицидальды қауіптілік үрейлі қозу өзін-өзі кінәлау сандырағымен бірге жүргенде күшейе түседі. Галлюцинаторлы және сандырақтық қозу мазмұны қорқынышты галлюцинациялар, соңына түсу, әсер ету, қызғаныш және т.б. идеялары болуы мүмкін. Мұндай аурулардың әрекеттері сандырақ пен галлюцинацияның мазмұнына сәйкес келеді: науқастар бірдеңеден қорғанады, жасырынады, медициналық. Көмек көрсетуге тырысканда, шабуыл жасайды, карсыласады. Осындай жағдайлар айналасындағылар үшін және өзі үшін де кауіпті. Нағыз кауіптісі сана өзгерісімен козу жағдайы болып табылады. Эффекторлы-еріктік бұзылыстардың жасқа байланысты ерекшеліктері Қимылдык козу, ступор синдромдары балалар мен жасөспірімдерде жиі кездеседі. Балалык шакта баланың ойындык кызметінің бұзылысы, үйден кетулер мен каңғыбастык синдромы формасында жүріс-тұрыс бұзылыстары бакыланады. Жасөспірімдердегі жүріс-тұрыс бұзылысы патологиялык әуестік синдромдарымен көрініс береді; ол әуестіктердің айрыкшалығымен сипатталады; олар аса интенсивті, жасөспірімнің бүкіл өмір Азаматтарды еркінен тыс госпитализациялау. Эмоциялар: анықтамасы, эмоционалды бұзылыстардың түрлері. Эмоция — (латын тілінен алғанда emotio — толқытамын) — адамның қоршаған орта құбылыстарына және де өзіне деген көзқарасын білдіретін психикалық үрдіс. Психикалық қызметтер құрылысын қарастырғанда, адамдар тек түйсініп, ойлап, еске түсіріп, әрекет етіп, сезініп қоймай, субъективті күй — ләззат алу, қуану, масаттану, қорқу, ашыну, ашу-ыза, таң қалу, қайғыру, тәубаға келу, өкіну күйлерін кешетіні анықталды. Бұл күйзеліс кез-келген психикалық актіні қанықтыра түседі, оған айқындылық береді. Эмоцияның басты қызметі кез келген психикалық қызмет тәрізді шындықты бейнелеу болып табылады. Эмоциялық қызмет нәтижесі тітіркендіргіштің орналасуын, қасиетін, механизмін және басқа параметрлерін анықтап жатпайақ, оның ағзаға зиян немесе пайдасын көрсете отырып, ағзаның оларға субьективті жылдам жауабын қамтамасыз етеді. Басқаша айтқанда, эмоция — бұл кезде адам субьективті формада өзінің қоршаған ортаға қатынасы ғана емес, қоршаған ортаның өзіне қатынасы күйзеліспен жүретін психикалық үрдіс. Эмоцияның оң және теріс түрін бастан өткізе отырып, біз қоршаған ортаның мәнін бейнелейміз (қолайлы ма, қолайсыз ба). Эмоциялар — сыртқы тітіркендіргіштерді әрекет мотивтеріне айналдыратын ерекше механизм. Эмоцияларға байланысты бұзылған тепе-тендік, гомеостазды қалыптастыруға бағытталған қимылдық және жүріс—тұрыстық реакциялар қосылады. Осылайша, эмоциялар — өзін-өзі реттеу рефлексінің пайда болу көзінде тұрған үрдіс, ол ағзаның қалыпты функциясын қамтамасыз етеді және ағзаның қиын, төтенше жағдайлармен күресуіне жағдай жасайды. Бұл эмоцияға әмбебап сипат береді және осы эмоциялар адам тұлғасының ядросына жақын екенін және тұлғаны тұтастай бейнелейтінін көрсетеді. Өзіндік реттелу (саморегуляция) кері байланыс принципі бойынша іске асады. Егер ағзаның қандай да бір қажеттілігі қанағаттандырылған болса, онда оң эмоция пайда болады. Медицинадареконвалесцент эйфориясы деген түсінік қолданылады. Бұл — жедел дертті жағдайды басынан өткерген, қызба ұстамасынан шығу жағдайындағы адамда болатын көтеріңкі көңіл-күй. Ауыр ауру сезімін бірден басу да эйфория туғызады. Оң эмоцияның қандай да бір қажеттілікті қанағаттандыруы жөніндегі сигналдан гөрі, биологиялық мәнінің маңызы өте зор. Қажеттілікті қанағаттандыруға ағзаның жұмсаған күші үшін оң эмоция тарту болып табылады. Эмоциялар бас миының қыртыс асты құрылымдарыньщ қызметіне негізделген күрделі интегралды үрдіс. Эмоция интеграциясы үрдісінде бірінші дәрежелі рөл гипаталамусқа қатысты — ол мидың төменгі және жоғары жатқан Эмоция бүзылыстары 141 бөліктерімен ағзаның сыртқы және ішкі ортасымен, барлық сезімтал және атқарушы жүйелер мен мүшелер арасындағы әр түрлі байланыстардан тұратын ерекше диспетчерлік пункт болып саналады. Гипотоламус қозғыштығына және ондағы симпатикалық және парасимпатикалық жүйке жүйесінің орталықтарына байланысты эмоция пайда болу фактісі және олардың сапалық ерекшеліктері түсіндіріледі. Өзін-өзі реттеу ортақ үрдісі шеңберінде әрекетке түрткі түзіледі (субьектитивті күйзеліс түріндегі эмоциялық қозғалыс) және алдағы әрекеттің энергетикалық қамтамасыздалуы дайындалады (соматовегетативті және алмасулық өзгерістер формасында). Сондықтан, барлық эмоционалды реакциялар пульс өзгеруімен, артериялық қысым өзгеруімен, тыныс жиілігінің, мүшелердің қанмен қамтамасыз етілуінің, биохимиялық көрсеткіштердің және т.б. өзгеруімен жүреді. Қорқыныш немесе ашу жағдайында жүрек қызметі күшейеді, пульс жиілейді, артериялық қан қысымы көтеріледі, газ алмасу артады, қандағы глюкоза мөлшері өседі, жұмыс жасап жатқан мүшелерге, әсіресе қаңқа бұлшықеттеріне қоректік заттар мен оттегінің түсуі жоғарылайды; бұл кезде қанның ұйығыштығы жоғарылайды, осының әсерінен күрес кезінде (жануарларда) қан ағуы тоқтайды. Филогенез кезінде эмоция — әрекетке дайындық — әрекет реакциялары неғұрлым жақсы жетілген болса, жануарлар қауіпті жағдайларды аластатуға соғұрлым бейім болып келеді. Эмоцияның жүйкелік субстраты қыртысасты құрылымдар екеніне клиникалық фактілер дәлел бола алады. Өте айқын эмоционалдық өзгерістер патологиялық үрдістің қыртыс астында емес, таламус пен гипоталамуста орналасатыны айдан анық. Клиникалық деректер жүйке жүйесінің әр түрлі бөліктерінің экстрипациясы және тітіркендіру арқылы жасалған зерттеулермен дәлелденген. Ми қызметі неғұрлым жоғары және күрделі болған сайын эмоциялық реакциялардың құрылуы мен бағытында соғұрлым маңызды рөлді бас миының қыртысының қызметі атқарады. Адамға жалпы жануарларға тән эмоциялармен қоса, жоғарғы дәрежедегі эмоциялық күйзелістер тән, олар зияткерлік және шығармашылық қызметке — сезімдерге байланысты пайда болады. Интеллектуалды, өнегелік және эстетикалық сезімдерді бөледі. Басым жағдайда адам эмоциялары саналы қабылданады; эмоция және оның белгілері саналы түрде тежеледі немесе жасырын болады; кез—келген эмоциялық күйзеліс сөз арқылы тулырылуы мүмкін. Эмоцияның объективті белгілеріне тән қалыпты көріністері — мимика, поза және оқшау қимылдар (пантомимика) жатады. Осы құбылыстарды бірінші болып Чарльз Дарвин түпкілікті зерттеген, ол эмоцияның сыртқы көріністері, эмоцияның өзі сияқты шығу тегі жануарлық екенін дәлелдеді. Жануарлар әлемінде өмір үшін күрес бейімделуге көмектеседі. Қорқыныш шақыратын поза — жануар ырылы жауды шошытады; ал көнбістік позасы мен мимикасы оны тыныштандырады, агрессияны төмендетеді; көздерін кең ашып, қастарын көтерумен таң қалу мимикасы бағдарлық реакцияны жеңілдетеді. Адамдарда бұл реакциялар адамзаттың әлеуметтік мәніне қарай, тәрбиеге байланысты өзгеріске ұшыраған және санамен бақыланады, бірақ эмоциялардың физиологиялық механизмі өзгермейді. Егер адам күшпен столды ұрса, онда ол 142 VIII Тарау. Психикалық бүзылыстар симптомдары еріксіз тістенеді және тісін қайрайды. Жылау, күлу және басқа мимикалық әрекеттер туғаннан пайда болады, олар әр адамда бірдей және кішкене балалар да мұны жеңіл түрде түсінеді. Мимика және пантомимика адамдардың қатынас құралы болып табылады (эмоционалдық деңгейдегі қатынас). Эмоциялық көріністер төмендегідей бөлінеді: 1) эмоциялық жағдай; 2) эмоциялық реакция; 3) эмоциялық қарым-қатынас. Бұзылыс осы аталған топтардың әрқайсысын қамтуы мүмкін. Эмоциялыц жағдай. Эмоциялық жағдай жөнінде айтқанда, ұзақ уақыт сақталатын белгілі бір жүйкелік-психикалық тонусты түсінеміз. Эмоциялық жағдайларға, ең алдымен, жалпы бейтарап сипаттағы, бірақ ағзадағы жайлылық немесе жайсыздық жағдайын бейнелейтін адамның көңіл-күйін жатқызамыз. Сонымен қатар, көңіл-күй қалыпты жағдайда адамның әрқилы күйзелістері мен әсершілдігіне байланысты тербелмелі болып келеді. Патологиялық жағдайда көңіл-күй кенет өзгеріп, көтерілуі немесе төмендеуі мүмкін; ол кенет өзгеріске ұшырауы мүмкін немесе ұзақ уақыт бірқалыпты болуы мүмкін және адекватсыз, ситуацияға, адамның психикалық немесе физикалық жағдайына сай болмауы мүмкін. Эмоциялық жағдайдың өзгеруі науқастың психикалық қызметіне мақсатты әсер етіп, мүгедектікке соқтыруы мүмкін Эмоциялыц реакция — биологиялық немесе әлеуметтік мәні бар тітіркендіргішке эмоционалды жауаптар. Көңіл-күймен салыстырғанда, эмоциялық реакция қашан да нақты болып келеді. Эмоциялық реакция эмоциялық жағдаймен салыстырғанда, қысқа және интенсивтілігі жоғары болып келеді. Эмоциялы жауап бергеннен кейін адам қалыпты эмоциялы күйге қайтып келеді. Интенсивтілігі бойынша шамадан тыс эмоциялық реакция аффект деп аталады. Аффект дәрежесіне дейін кез келген эмоция — теріс және оң, күшеюі мүмкін. Бұл — қаһар, ашу, қорқыныш немесе экстаз, энтузиазмның шегіне жеткен көрінісі болуы мүмкін. Көрініс ерекшеліктеріне қарай аффект физиологиялық және патологиялық болып бөлінеді. Эмоциялыц цатынастар — эмоциялық таңдамалылық, эмоцияның белгілі бір оқиғалармен, адамдармен немесе заттармен тұрақты байланысы. Біз өзімізді қандай да бір заттармен қоршаймыз, тек нақты адамдармен байланыс жасаймыз, бір нәрсеге талпынамыз және бір нәрседен қашқақтаймыз, симпатия және антипатия сезінеміз — осының барлығы эмоциялық қатынастарымыздың белгісі болып табылады. Эмоциялы қатынастардың күрт өзгеруі мысалы, жақын адамын жоғалту дертті күйлер — невроздар және реактивті психоздарды тудыруы мүмкін. Галюцинаторлы-сандырақ синдромы: түрлері, клиникасы, диагностикасы. Галлюцинациялар. Галлюцинация — объектісіз қабылдау, жалған қабылдау. Галлюцинация кезінде науқас шын мәнінде жоқ дауыстар естіп, адамдарды көреді. Бірақ науқас олардың бар екендігіне толық сенімді. Галлюцинацияны алғаш рет Ж. Эскироль сипаттаған, ол галлюцинантты қандай да бір жоқ затты көретініне, еститініне немесе басқа да жолдармен қабылдайтынына сенімді адам деп қарастырды. Галлюцинацияны сезім мүшесі бойынша: есту, көру, сезу, дәм сезу, өз денесін сезу немесе жалпы сезім галлюцинациясы болып бөлінеді. Соңғы жағдайда патологиялық түйсік жеке мүшелер немесе барлық денеге қатысты: іште бірдеңе жыбырлағандай, ішкі мүшелерде ішектер жабысқан сияқты, өкпе тасқа айналғандай болып сезіледі. Галлюцинацияларды сезім мүшелеріне қарай есту, көру, иіс сезу, дәм сезу, жанасу және денелік (тәндік) немесе жалпы сезімдік деп бөлеміз. Соңғы аталған түрінде патологиялық сезім жеке мүшелерден немесе бүкіл денеге қатысты; іш 118 VIII Тарау. Психикалық бұзылыстар симптомдары қуысымда бір нәрсе қазбалап жатыр, ішкі мүшелерім орын ауыстырды, ішектерім жабысып қалды, өкпелерім тасқа айналды. Галлюцинациялар элементарлы, бұл кезде тек дыбыстар, шуыл, тарсыл (акоазмдар), жарық жолақтарын, дақтар көру (фотопсиялар) және аса курделі болуы мумкін, адамдардың сөздерін естиді (вербальды галлюцинация), бейнелер көреді. Кей жағдайларда галлюцинациялар тек ұйықтар алдында (гипногогиялық галлюцинация) немесе оянар кезде (гипнопомпиялық галлюцинация) пайда болады. Сирек байқалатын экстракампинді галлюцинацияларды жеке айтып өту керек: бұл кезде науқас көру аумағынан тыс нәрсені көреді мысалы, өз артындағы адамды көреді. Функциональды немесе рефлекторлы галлюцинация, бір нақты немесе өзге анализатор тітіркенген жағдайда пайда болады. Науқас желдеткішті қосқанда, оның шуымен қатар әңгіме естиді; желдеткішті өшіргенде, дауыстар жоғалады. Дөңгелек сартылымен қатар ән естиді, поезд тоқтағанда ән естілмейді. Иллюзияда шын мәнінде бар тітіркендіргіш басқа зат ретінде қабылданса, рефлекторлық галлюцинацияда тітіркендіргіш галлюцинациямен бірге қабылданады. Галлюцинацияның пайда болуы психикалық жағдайдың едәуір ауырлығын көрсетеді. Галлюцинация — психоз жағдайының жиі көрінісі, ал невроз жағдайында болмайды. Шынайы галлюцинация шынайы қабылдаудың барлық белгілеріне ие және шын мәнінде бар объектілерден ажыратылмайды. Галлюцинаторлы бейне сезімдік шынайылыққа ие: күші, биіктігі, дауыс ырғағы, бейне түстілігі, көлемі, және т.б.; кеңістіктен қабылданады (экстрапроекциялық қасиеті); ырықсыз пайда болады; науқастың өзіндік «Мен»-імен байланысы жоқ, объективті шындық ретінде қабылданады. Псевдогаллюцинациялар — жасандылық сезімімен жүретін және жалған объектілерді қабылдауда елестетулер (көз алдына келтірулер) сферасымен шектелген, науқас үшін шынайы заттар және құбылыстармен бір уақытта жүретін, бірақ олармен бірігіп кетпейтін қабылдау бұзылысы. Псевдогаллюцинациялар Кандинский—Клерамбо психикалық автоматизм синдромының құрамына кіреді (галлюцинаторлы және сандырақтық синдромды қараңыз). Кеңістіктегі заттарды қабылдау бузылысы: заттар бұрмаланған (метаморфопсия), ұлғайған (макропсия) немесе кішірейген (микропсия), алшақтаған немесе жақындаған түрде қабылданады. Науқас стақанды столға қоюға ұмтылады, бірақ арақашықтықты айыра алмау нәтежесінде стақан еденге құлайды. Жер, еден науқасқа кедір-бұдыр болып көрінеді де, науқас аяғын не тым жоғары көтеруі мүмкін немесе кенеттен жерге, еденге сүрінуі мүмкін. Уақытты, қоршаған ортадағы өзгерістерді қабылдау бузылысы жиі эмоционалды бұзылыстармен және сана өзгерістерімен байланысты жүреді. Бұл кезде уақыт азапты түрде ұзаққа созылуы мүмкін немесе керісінше болуы мүмкін: күндер аса жылдамдықпен өтеді, қоршаған орта өлі тыныштық, қатып қалған немесе аласапыран әрекеттер түрінде қабылданады. Дереализация — қоршаған ортаны бөтен, өзгерген, жасанды түрде қабылдау. Дереализация сана немесе өзіндік сана бұзылған кезде байқалады. Деперсонализация — өзіндік сана бұзылысы ретінде өзін, өзінің психикалық және физикалық «Менін» қабылдаудың бұзылысы. Клиникасы бойынша деперсонализация әрқалай көрініс береді: өзін, өз денесін, ойларын, сезімдерін, іс-әрекеттерін қабылдау нақтылығының бұзылысы немесе олардың бөтенденуі, бұл жасандылық сезімімен, өзіндік «Менді» немесе оның бірлігін жоғалту сезімімен жүреді. Деперсонализацияның әрқилы айқындылық дәрежесіндегі белгілерін барлық психоз түрлерінде кездестіруге болады Эмоциональды-еріктік бұзылысты: синдромдары, клиникалық көріністері. Нақты жауап жо китаптан 115бет Ургентті жағдайлар (фебрильді шизофрения) ФЕБРИЛДІ Ш ИЗОФРЕНИЯ Тәжірибеге нейролептиктер енгізілгенге дейін фебрильді шизофрения кезінде жоғары летальдылык бакыланды (кейбір бакылаулар бойынша 100% дейін), бұл оны «өлімге алып келетін кататония» деп атауға себеп болды (Штаудер К., 1934). Қазіргі уакытта уакытылы және адекватты ем наукастардың өмірін көпшілік жағдайда сактап калуға мүмкіндік береді. Дене температурасын үнемі өлшеп туру барлык, жедел психоздар кезінде міндетті болып табылады! Фебрильді ұстама көп жағдайда шиофренияның тон тәрізді немесе кезеңдік ағымымен жас адамдарда (30 жаска дейін) дамиды. Жиі осы психоз аурудың бірінші ұстамасы болып табылады. Жедел психоз көріністері фонында (жедел сезімдік сандырак, онейроидты кататония) гипертермия ерте дамиды. Жағдай жылдам үдейді. Психоз шыңында температура 40 °С асады, сусыздану бакыланады (бет әлпетінің өткірленуі, шырышты кабаттардың кұрғактығы, профузды тер). Пульстің күрт жиілеуі субфебрилитет кезінде де бакыланады. Қан құйылулар мен кетулер жеңіл пайда болады. Қанда лейкоцитоз, мочевина мен креатинин, ЭТЖ жоғарылауы бакыланады; зәрде акуыз және эритроциттер аныкталады. АҚ төмендеуі фонында сананың терең күңгірттенуі бакыланады (аменция дәрежесіне дейін жететін). Өлім жедел кан тамырлык жеткіліксіздік нәтижесінде болады. 20 ғасырдағы фебрильді шизофрения еміндегі сәттіліктер нейролептиктер пайда болуымен байланысты болды (аминазиннің). Бірақ соңғы жылдары аталған психозды катерлі нейролепсиялык синдромнан ажырату киындығына байланысты, нейролептиктерді сақгыкпен тағайындайды (бутирофенондар тағайындалмайды). Фебрильді шизофрения кезінде ЭТТ жаксы әсер көрсетеді, бірак бұл әдісті ұстаманың ең бастапкы кезеңінде жүргізуге болады (сананың терең бұзылысы — аменция дамығанға дейін алғашқы 3 күн ішінде). Осыдан Ерік: анықтамасы,ерік пен қызығушылықтың бұзылыстарының симптомдары. Ерік — бұл саналы, мақсатты психикалық белсенділік. Шетел психологтары және философ-идеалистері ерік бостандығы принципін жариялай отырып, ерік үрдісінің детерминирленбегендігін, оның сыртқы жағдайларға, орта әсеріне тәуелсіздігін көрсеткісі келді. З. Фрейдтің пікірі бойынша, адамның жүріс- тұрысының мазмұнын сыртқы тітіркендірулер емес әуестіктер анықтайды; әуестік барлық адамда бірдей және бірінші кезектегі, қарпайым қажеттіліктерді қанағаттандыруға жағдай жасайды. Осы және басқа да ерік бостандығына сүйенген реакциялық теориялар марксизм-ленинизм классиктерінің еңбектерінде көрініс тапты және жаратылыстану ғылымының мәліметтерімен теріске шығарылды. Адам әрекеттерінің детерминирленбеген сипаты оларды болжауды жауапсыз және мүмкін емес етеді. «Бостандық — табиғат завддрынан қиялдағы тәуелсіздік арқылы емес, осы завд;ылықтарды танып-білу нәтижесінде іске асыру және осы білімге сүйеніп, табиғат заңын белгілі мақсатқа жетуде қолдану» деп жазған Ф. Энгельс. Ерік қызметі, ең алдымен, қажеттілікпен байланысты, ешқашан одан тыс пайда болмайды. Адамның ерік қызметі әрқашан сана қызметіне тәуелді. Сана актісі, оның мазмұны мен бағыты — адам өмір сүретін нақты әлеуметтік-тарихи жағдайлармен детерминирленген және адамның сеніміне, көзқарастарына, қызығушылықтарына, ойлары мен сезімдеріне тәуелді. Еріктік әрекет бір-біріне тікелей байланысты екі фазадан тұрады: 1) әрекет етуге және шешім қабылдауға саналы талпыныстың дамуы; 2) қабылданған шешімді орындау. Бірінші фаза таңдауға қатысты акт — саналы баға беру және таңдау. Бұл фазада қанағаттанбаған қажеттілік (тағамдық, интеллектуалдық және т.б.) сәйкес эмоционалдық күйзелістер мен ойлар туындатады, қажеттілікті қанағаттандыруға талпыныс пайда болады. Талпыныс әуестік немесе тілек түрінде көрініс беруі мүмкін. Әуестік — нақты ой және саналы мақсаттармен байланысы жоқ талпыныс. Тілек — нақты объектіге саналы талпыныс. Әуестік ситуацияны ұғыну үрдісінде тілекке ауысуы мүмкін. Шешім қабылдау жолында тілектер олардың орындалу мүмкіндігіне қарай, таразыға салынып бағаланады. Егер тілектердің орындалуына қажетті жағдай жоқ болса, егер олар тұлға ұстанымдарына қарсы немесе басқа себептерге байланысты орындалмаған болса, олар саналы түрде басылады. Әрекет етуге шешім таңдауы уәждер күресінен өтеді. Уәж тілектерді ой сүзгісінен өткізу нәтижесінде пайда болады. Екінші фаза — қабылданған шешімді орындау адамның тәжірибелік қызметіне тікелей қатысты. Соңғысы қимыл арқылы іске асады. И.М. Сеченов кез келген психикалық акт, сыртқы тітіркендіргіштерге жауап қимылы арқылы іске асатынын көрсетті. Қимыл ерікті және еріксіз болуы мүмкін. Еріксіз қозғалыс шартсыз рефлекске сәйкес келеді (мысалы, ыстыққа тигізгенде қолды тартып алу); еріксіз қозғалысқа, сонымен қатар, эмоциямен байланысты мимикалық қимылдар және идеомоторлы қозғалыстар жатады. Ерікті қозғалыс негізінде, И.П. Павлов анықтағандай, шартты рефлекстік үрдіс жатыр. Еріктік әрекетті іске асыру үшін психикалық функция сақталған күйде болуы керек. Сөз, ойлау ыдырауы кезінде еріктік әрекет мүмкін емес, бұл апраксия деп аталады. Патология еріктік үрдістің кез келген звеносына: әуестік және тілек сферасы, мотивация, қозғалыс және толық жүріс-тұрысқа әсерін тигізуі мүмкін. Сонымен қатар, еріктік бұзылыстарға зейін бұзылыстары да жатады. Клиникалық тәжірибеде зейін, әуестік патологиясын, қимылдық бұзылыстарды ажыратады. Ургентті жағдайлар (ауыр ағымды делирий). Деменциялар: түрлері, клиникасы, диагностикасы. Төтенше жағдайлар кезіндегі психикалық бұзылыстар. Ойлау, ойлаудың және ой құрылымының бұзылыстары. Жыныстық бұзылыс: түрлері, клиникасы, диагностикасы. Интеллект: анықтамасы, интеллекттің қалысқалушылық синдромдары және интеллекттің төмендеуі. Психиатриядағы ургентті жағдайлар (суицидальді мінез-құлық). Қозғалыс сферасының бұзылыстары. Психиатриядағы ургентті жағдайлар (психомоторлы қозу). Психикалық бұзылыстардың классификациясы. Психикалық ауруларды емдеудің түрлері. Психиатриядағы ургентті жағдайлар (тамақтан бас тарту). Психикалық бұзылыстарды тудырушы қауіп факторлары, олардың алдын-алуы мен реабилитациясы. Психиатриядағы ургентті жағдайлар (эпилептикалық статус). Интеллект: анықтамасы, интеллект төмендеуінің синдромдары. Аффективті психоздар: диагностикасы, диф.диагностикасы, жедел жәрдем. Естің сапалық бұзылысының синдромдары. Естің сандық бұзылыстарының синдромдары. Психиатриядағы емдеудің негізгі принциптері. Психиатриядағы медикаментозды терапия (жедел жағдайды басушы, коррекциялық, тұрақтандырушы). Сүйемелдеуші терапия туралы түсінік, мақсаты және мәні. Психофармакотерапия кезіндегі асқынулары және жағымсыз әсерлері Психотропты заттардың жағымсыз әсерлері және асқынулары. Нейролептикалық синдром. Психотропты заттардан болатын асқынулары. Қатерлі нейролептикалық синдром. 58.Психотропты заттардан болатын асқынулар. Қатерлі нейролептикалық синдром. Психотропты препараттарды қолданудың ұзақ жылдық тәжірибесі мөлшерлеу ережелерін сақтау және препараттарды дұрыс үйлестіру көп жағдайда салмақты асқынулар жағдайын болдырмауға мүмкіндік беретінін көрсетті. Психотропты препараттарды қолданудың алғашқы жылдарынан-ақ сирек жағдайда болса да, айтарлықтай қауіп төндіретін асқынулар бақыланды. Олардың себебі — дәрі қабылдау тәртібін сақтамау, олардың жол берілмейтін қосылыстарын қолдану, дәрілік затты қабылдауды күрт тоқтату, мидың қосымша органикалық зақымдануы және алдын ала анықталуы қиын токсико-аллергиялық реакциялар болуы мүмкін. Катерлі нейролептикалыц синдром (КДС) барлық бұлшықеттер тонусының күрт көтерілуімен, дене температурасының жоғарылауымен, гипертензия немес АҚ төмендеуімен, тахикардиямен, профузды термен, сана бұзылысымен байланысты көрініс береді. Зертханалық тексеруде креатинин және креатинфосфокиназа концентрациясының жоғарылауы, трансаминазалар белсенділігінің өсуі, лейкоцитоз, лимфопения, ЭТЖ жылдамдауы бақыланады. Миоглобинемия, миоглобинурия бүйрек жеткіліксіздігінің пайда болу қаупін тудырады. ҚНС жиі күшті нейролептиктер шақырады (галоперидол, тиопроперазин). Аталған асқынудың даму қаупі анамнезінде ОЖЖ-ның органикалық зақымдануы болған адамдарда жоғары болып келеді. Дәрілік заттарды нашар көтеру және препаратты қабылдаудың алғашқы күндерінде-ақ паркинсонизм көріністерінің айқын болуы ҚНС-тың пайда болу мүмкіндігі жоғары екендігін білдіреді. ҚНС пайда болуына алғаш күдік туындағанда-ақ нейролептиктер қабылдау тоқтатылады. Барлық күш су-электролиттік балансты коррекциялауға бағытталады, тұзды ерітінділер, 5% глюкоза, плазма және плазмаалмастырушы ерітінділер, реополиглюкин, полиглюкин, гемодез енгізіледі. Дофаминергиялық жүйе белсенділігін қалыптастыру үшін бромокриптин тағайындалады (парлодел). Бұлшықет зақымдануының алдын алу үшін бұлшықеттік релаксант дантролен енгізіледі. Терең сана сөнуі болмаған (аменция, сопор, кома) жағдайда ЭТТ жүргізіледі. Плазмаферез тиімділігі де жоғары. Ақылкемділік. Анықтамасы және классификациясы. Формасы және дәрежесі. Клиникасы. Диагностикасы. Ажырату диагностикасы. Терапия, реабилитациясы және алдын-алу. Динамикасы және болжамы. Обсессивті бұзылыстар. Клиникасы, диагностикасы. Психикалық жағдайды зерттеу Эндогенді және экзогенді аурулар туралы түсінік Шизофренияның негізгі симптомдары. Шизофрениядағы позитивті және негативті бұзылыстар Шизофренияның кататониялық формасының клиникасы. Кататониялық ступор мен кататониялық қозу кезіндегі симптомдар. Онейроидты кататония. Гебефрениялық шизофренияның клиникасы. Гебефрениялық синдромның симптомдары. Параноидты шизофренияның клиникасы. Кандинский-Клерамбо синдромының симптомдары. Қарапайым шизофренияның клиникасы. Апато-абулиялық синдромның симптомдары. Шизотипиялық бұзылыстардың клиникалық симптомдары, варианттары. Шизоаффективті бұзылыстар туралы түсінік, клиникасы, диагностикасы. Бас ми жарақаттан кезіндегі психикалық бұзылыстар. Клиникалық протоколдар бойынша диагностикасы және емі. Бас-ми аурулары кезіндегі психикалық бұзылыстар. Клиникалық протоколдар бойынша диагностика және емі. Психосоматикалық және соматопсихикалық бұзылыстар туралы түсінік. Уақытылы емі, жүргізілген терапия тиімділігін бағалау. Невротикалық бұзылыстардың этиологиясы және патогенезі. Невроздардың негізгі варианттары. Неврастения. Клиникасы, диагностикасы, дифференциалды диагностикасы. Обсессивті-компульсивті бұзылыстар. Клиникасы, диагностикасы, дифференциалды диагностикасы. Үрейлі бұзылыстар (генерализацияланған үрейлі бұзылыстар, паникалық бұзылыстар). Биполярлы бұзылыстардың депрессивті фазасының клиникалық көріністері. Биполярлы бұзылыстардың маниакальды фазасының клиникалық көріністері. Маска тәрізді депрессивті жағдай. Нейроинфекциялар кезіндегі психикалық бұзылыстар. Клиникалық протоколдардар бойынша диагностикасы және емі. Наркология, пәні мен міндеттері, дәрі-дәрмекпен емдеу нысандары. Қазақстан Республикасындағы маскүнемдікке, есірткіге және нашақорлыққа қарсы күрес ұйымының жағдайы. Нашақорлық пен токсикоманияны емдеудегі психотерапия. Наркологиядағы негізгі ұғымдар мен терминдер. «Есірткілік зат» ұғымын анықтайтын критерийлер. МКБ-10-дағы психо-белсенді заттардың жіктелуі. Токсикомания пен алкоголизммен асқынған нашақорлық (полидрогимия). Психобелсенді заттарға тәуелділіктің бұзылуының этиологиясы және патогенезі. Психобелсенді заттарға тәуелділікті қалыптастыруға қатысатын факторлар. Алкоголизм: емдеу және реабилитация, сараптама түрлері. «Нашақорлық» түсінігінің анықтамасы. Медициналық, әлеуметтік және құқықтық критерийлер. Наркология құқықтық мәселелері. Наркология саласындағы сараптама түрлері. Алкоголизмнің І кезеңінің клиникасы, емі және алдын-алу. Нашақорларды клиникалық тексеру әдістері: сұрастыру, қарау, бақылау. Зерттеудің басқа әдістері. Алкоголизмнің II кезеңінің клиникасы, емі, алдын-алу және реабилитация. Үлкен нашақорлық синдромы. Маскүнемдіктің ІІІ кезеңінің клиникасы, емі және реабилитациясы. Нашақорлықтың жіктелуі. Маскүнемдік. Қарапайым мас болу дәрежесі. Атипті интоксикация формалары. Патологиялық интоксикация. Жасөспірімдерде, әйелдерде, қарт адамдарда алкоголизмнің ерекшеліктері. Есірткелік мастық күй сараптамасы. Абстинентті синдромның психикалық, неврологиялық және соматикалық көріністері. Никотинизм. Этиологиясы және патогенезі. Никотинизм клиникасы. Алкогольді (металкогольдік) психоздар. Апиынға тәуелділікті емдеу. Алкогольдік делирий және оның түрлері. Гашиштік тәуелділікті емдеу. Гашиштік тәуелділік. Маскүнемдік сараптамасы. Алкогольді галлюциноз. Маскүнемдіктің психотерапиясы. Алкогольді параноидтар. Наркологиялық аурулардың алдын-алу түрлері (бастапқы, екінші, үшінші). Алкогольді энцефалопатия. Кокаинизмді емдеу. Апиынға тәуелділік. Алкоголизммен және нашақорлықпен ауыратын науқастарды медициналық-әлеуметтік оңалту. жүктеу/скачать 0,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|