Ылым министрлігі
Дәріс 10: Орташа шамалар және вариацияның көрсеткіштері
жүктеу/скачать 1,66 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дәрістің мақсаты
- Тақырып бойынша негізгі түсініктер
- Дәрістің конспектісі 1 сұрақ.
| Дәріс 10: Орташа шамалар және вариацияның көрсеткіштері.
Вариация түсінігі және оның маңызы. Вариация көрсеткіштері. Дисперсияның математикалық қасиеттері. Дисперсияны «ықшамдалған» тәсілмен есептеу. Дисперсияларды қосу ережесі. Сапалық белгілі дисперсиясы. Дәрістің мақсаты: Статистикалық есеп жүргізудің қорытынды көрсеткіші орташа шаманың мәні мен маңыздылығын айқындау. Оның түрлерінің ерекшеліктерін түсіну және олар бойынша есептер шығару. Мода мен медиананы есептеуді үйрену және ерекшелігін түсіну. Өзгерменің көрсеткіштерінің маңыздылығы мен ерекшеліктерін түсіну. Тақырып бойынша негізгі түсініктер: орташа шама, арифметикалық орташа шама, геометриялық орташа шама, құрылымдық орташа шама, үйлесімдік орташа шама, шаршылық орташа шама, мода, медиана, статистикалық өзгерме, өзгерменің өрісі, сызықтық ауытқу, шашырандылық, орташа шаршылық ауытқу, өзгерменің коэффициенті. Дәрістің конспектісі 1 сұрақ. Біз қоғамдық құбылыстарды ,процестерді зерттеу кезінде әр түрлі статистикалық шамаларды қолданамыз. Және ол көрсеткіштер өз артықшылықтарымен , кемшіліктерімен ерекшеленеді. Мәселен , орташа шамалар жалпы жиынтықты өзгермелі белгілері бойынша барлығына ортақ сандық шамамен сипаттаай алғанмен, жиынтық белгілерінің ішкі құрылымына, өзгерісіне әсер ететін түрлі себептерді ашып көрсете алмайды. Осы жерде статистикалық өзгерме деген термин пайдаланылады. Бұл жиынтыққа бірліктерінің белгілеріндегі сандық өзгерістер. Сонымен қатар онымен бір белгінің сан мөлшерінің өзгермелілігін, құбылмалылығын көрсетуге болады. Өзгерме көрсеткіштерінің де жай және салмақталған түрі қолданылады: егер сандық қатардың орташа мәні арифметикалық орташа шаманың жай түрімен есептелсе , онда өзгерме көрсеткіштері де жай , ал салмақталған түрімен есептелсе, салмақталған болып саналады. Өзгерменің негізгі көрсеткіштері мыналар : Өзгерменің өрісі — белгілердің бір-бірінен сандық шамамен қаншаға өзгергендігін көрсететін көрсеткіш. Ол яғни сандық қатар белгілерінің ең үлкен және ең кіші мән шамаларының арасындағы айырмашылық. Өзгерме өрісі әрпімен белгіленіп, мына формуламен анықталады: R = X көп — Xаз Алайда бұл көрсеткіштің де кейбір кемшіліктері бар : Біріншіден, өзгерменің өрісі белгінің ең шеткі екі сандық мәні бойынша есептелгенімен, оның ішкі қүрылымындағы өзгерістер мен ауытқу толық көрсетілмей, жасырын қальш қояды. Осының салдарынан өзгерменің өрісі әрбір қатардағы белгінің құбылмалылығын дұрыс сипаттай алмайды. Екіншіден, сандық қатардың жиілік көрсеткіштері eceпке алынбайды. Ол орташа сызықтық ауытқу, шашыранды (дисперсия) жэне орташа шаршылық ауытқу сияқты әзгермеаің негізгі көрсеткіштерін еселтеу кезінде қодданылады. Осыған орай өзгерменің бұл көрсеткіштері жай және салмақталған болып екіге бөлінеді. Егер сандық қатардың белгілері беріліп, жиіліктері берілмеген болса, онда теориялық және тәжірибелік зерттеу кезінде орташа шамамен қатар жеке бірліктердің жиынтық көрсеткіштерінің өзгермелілігі, құбььтмалылығы қарастырылады және оларды статистикада өзгерменің көрсеткіштері деп атайды. жүктеу/скачать 1,66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|