n – ішінара бақылауға алынған жиынтық бірліктерінің саны (ішінара жиынтық)
- жалпы жиынтықтың орташа шамасы (жалпы орташа)
- ішінара жиынтықтың орташа шамасы (ішінара орташа)
G2 – жалпы жиынтықтың шашырандылығы (жалпы шашыранды)
G2i - ішінара жиынтықтың шашырандылығы (ішінара шашыранды)
M – жалпы жиынтықың ішінде өзіне тән белгісі бар бірліктер саны
m - ішінара жиынтықтың ішінде өзіне тән белгісі бар бірліктер саны
P- жалпы жиынтықың ішінде өзіне тән белгісі бар бірліктер үлесі
P = M / N W – ішінара жиынтықтың ішінде өзіне тән белгісі бар бірліктер үлесі
W=m/n ∆ - ішінара бақылаудағы қатенің шегі
µ- ішінара бақылаудың орташа қатесі
F – ықтималдылық
t – ықтималдылық сенім коэффициенті
Егер ішінара бақылауға алынған бірліктердің сандық көлемі неғұрлым көп болатын болса, онда одан шыққан көрсеткіштер жүйесі соғұрлым жалпы жиынтық көрсеткіштеріне жақын болады немесе оны мына түрде жазамыз.
≈ ; G2i ≈G2 ; W ≈ P Бұл берілген жақындық теңдестілікті көрсету үшін мысал қарастырамыз.
Кесте 1 – Егістік жер көлемін орташа түсімділігі бойынша топтау
Егістік жер көлемін орташа түсімділігі бойынша топтау, ц/га (х)
Жер бөліктері
Барлығы (f)
Оның ішінде іріктеуге алынғаны (fi )
14
60
8
15
150
15
16
90
7
Барлығы
300
30
Әр түрлі түсімділікті зерттеу үшін 300 га жер көлемінің 10% немесе 30 га ішінара іріктеліп алынған. Осы мәліметтер бойынша жалпы жиынтық және ішінара бақылауға алынған жер көлемі бойынша орташа түсімділікті, шашырандылықты және 15ц және одан жоғары түсім беретін жер көлемінің үлесін есептеу керек.
Бұл көрсеткіштер мына формулалармен анықталады.
1. Жалпы жиынтықтың орташа түсімділігі (жалпы орташа)
= ∑хf /∑х= 14*60+15*150+16*90 / 60+150+90= 15,1 ц/га
2. Ішінара жиынтықтың орташа түсімділігі (ішінара орташа)
= ∑хfi /∑хi= 14*8+15*15+16*7 / 8+15+7= 15 ц/га
3. Жалпы жиынтықтың шашырандылығы (жалпы шашыранды)