х= х –орташа шама
- белгілер мен жиілік мәндерінің көбейтіндісінің қосындысы;
х- белгілердің жеке сандық мәндері
- жиіліктің жалпы санын есептеу
Жоғарыда көрсетілген үйлесімдік орташа шаманың формуласын басқа да түрмен өрнектеуге болады. Ол үшін белгілер мен жиілік мәндерінің көбейтіндісі хf=w деп аламыз, онда жиілігіміз –f=w/х. Енді осы белгілерді арифметикалық орташа шама формуласының орнына қоятын болсақ, онда формула төмендегідей түрге, яғни арифметикалық орташадан үйлесімдік орташаға өзгереді:
Х=
Қорытынды, егер орташаның негізгі қатынасының алымының мәндері белгілі, ал бөлімінің мәндері белгісіз болса, онда үйлесімдік орташа шаманың формуласы арқылы есептеледі.
3 сұрақ. Арифметикалық орташа шаманы септеу кезінде жұмыс көлемін және есептеу жолдарын жеңілдету үшін төмендегідей математикалық қасиеттер қолданылады:
Орташа шамамен ( ) жиілік қосындының ( ) көбейтіндісі ( ) әрқашанда өзгермелі белгі мен (õ) жиіліктің (f) көбейтіндісінің қосындысына ( ) тең болады.
Егер өзгермелі белгінің барлық жиіліктерін (х) тұрақы бір санға (À) көбейтсек, немесе бөлсек, онда орташа шама өзгермейді:
Егер әр қатардағы белгіге (õ) тұрақты бір (À) санды қоссақ, немесе алсақ, онда орташа шама сол тұрақты санның мөлшеріне көбейеді, не азаяды: