«инновациялық технологияларды меңгеру негізінде мұҒалімдердің КӘсіби біліктілігін дамыту»

алғашқы   қарлығаштарымыз   да   еліміздің   түкпір-   түкпіріне   осы   теорияның   негізгі   идеялары   мен
мақсаттарын жүзеге асыруда. 
Сындарлы     оқыту   теориясының   негізгі   мақсаты   Қазақстандық   мұғалімдердің   педагогикалық
тәжірибелерін   жетілдіріп,   оқыту   мен   оқудың   қазіргі   заманғы   әдістері   мен   жаңалықтарын   ескере
отырып, әлеуметтік сындарлы тұрғыдан оқытуды түсіндіру. Оның маңызы мен мақсатын жай ғана
түсініп  қоймай,   осы  бағыттағы  жүргізіліп  отырған  жұмыстардың  негізгі   мазмұны  жеті   модульдің
мұғалім үшін де және оның оқытып отырған оқушысы үшін де оқыту мен оқудағы жетістікке жетудің
тиімді стратегиясы болып табылатындығы. Осыған байланысты еліміздің болашағы зор көркеюі үшін
мұғалім сыни тұрғыдан ойлайтын, өзінің жұмыс тәжірибесінде жаңа тәсілдерді қолдана отырып және
бағалау   әрекеттеріне   сыни   көзқараста   болғаны   абзал.   Сондықтан   дәстүрлі   жүйедегі
бірсарындылықтан арылып, жаңаға, жаңалыққа қарай өзгеру дұрыс болар.  
Сындарлы   оқыту   технологиясында   оқыту   мен   оқудың   негізгі   аспектісі,   мұғалім   өзінің
қамқорлығындағы оқушыларды қанаттандырып жаңалықтар ашуға жетелеп, белгілі нәтижелерге қол
жеткізетіндеріне, өз білімдерін қадағалауға және бағалауға ыңғайлы стратегияларды ұйымдастыра
және   тиімді   пайдалана   білетін   шебер   мұғалім   болуы   керек.   Мұғалімнің   оқу   үрдісінде   оқушыға
беретін ақпараты тың, қызықты ғана емес, сонымен бірге оның сол кезеңдегі даму деңгейіне , оқудағы
қажеттілігіне сай қолжетімді болғаны да үлкен роль атқарады. 
Оқытушы мен оқушы арасында сындарлы оқудың жаңа тәсілдерінің бірі, сыныптағы диалогтің орын
алуы да маңызды. Оқушы өзін, өзінің қабілетін танып оқудың не екенін түсіне алады. Яғни, саналы
білім алуы мен ойлауын дамытуға ықпал ету. Сындарлы оқыту теориясында оқушының бұл әрекеті
«метатану» термині арқылы сипатталады. Метатануға танымдық үдерістерді білу, түсіну және реттеу
деген анықтама беруге болады. [МАН, 44-бет] 
Сындарлы   оқыту   теориясының   өзіндік   ықпалы   зор   екені   қай   қырынан   қараса   да   түсінікті   .
Оқушыларға   өз   бетімен   жұмыс   жасауға,   өздерін   бағалауға,   диагностикалауға,   шығармашылық
табыстарға жетуге мүмкіндік береді. Әр оқушының жеке қабілетіне қарай интеллектуалдық дамуы,
жеке өзінің дарындылығын, талантын, қабілетін ашуға мұғалімге деген сенімі, ертеңгі күнге деген
көзқарасын қалыптастыратын білім саласындағы жаңа серпіліс деуге болады. Бұл теорияда мінсіз
оқушы,   құзырлы   мұғалім,   мәдениет,   құндылықтар,   көзқарас   деген   ұғымдар   бір-бірімен   ұштасып
жатады.
Оқушы мінсіз болуы үшін, оның мұғалімі құзырлы болуы керек, мұғалім құзырл ы болуы үшін оның
ең алдымен ұстанымы, көзқарасы болған жағдайда ғана ол бір шешімге келіп іс-әрекетке көше алды.
Ал осы екі тұлға бір-бірімен үйлесімдік табу үшін мәдениет пен құндылықтар маңызды. Сол себепті
мұғалімнің   құзыреттілігін   жетілдіру   мен   кәсіби   дамуына,   оқытудың   биік   деңгейіне   қол   жеткізу
мақсатында сындарлы теорияның ұсынары көп. 
Мысалы, «адамдардың қалай оқитынын» түсінудегі ғалымдардың жүргізген жұмыстарының негізгі
бағыттары   мен   оқу   туралы   көптеген   зерттеулерінің   нәтижесінде   оқудың   ынталандырушы
факторларын   көрсеткен   Маслоудың   қажеттіліктер   иерархиясы   мен   К.Роджерстің   «Мен»
тұжырымдамасының   компоненттерінде   оқушының   адами   әлеуеті   және   оқуға   деген   ынта-жігеріне
нелер түрткі болатындығы туралы тамаша айтылған. 
Оқушымен жүргізілетін сан алуан жұмыстардың ішінде  жоғарыда  атап кеткен Роджерстің «Мен»
тұжырымдамасының   эмоциялық   параметрлерін   ескере   отырып   жеке   тұлғаның   қаншалықты   өзіне
сенімді және қаншалықты өзін бағалайтындығы және Бандураның жеке тұлғаның өзіндік тиімділігін
қалыптастырудағы негізгі факторларын терең ұғына отырып, оқушының оқудағы кедергілерін қалай
жеңу мәселелерін де шешуге болады. Бірнеше әдіс-тәсілдерін өзіміздің педагогикалық тәжірибемізде
қолданып көрдік. Мәселен, оқулықта берілген мәнмәтінді бірнеше бөліктерге бөліп, есте сақтау тірек
сөздерін   пайдалануға   ,   тұжырымдамалық   карта   дайындау   негізінде   оқушылардың   оқуға   деген
ынтасын   оятуға,   дамытуға   болады.   Мұғалім   мен   оқушы   арасындағы   қарым-қатынас   өзара
үйлесімділік табуы маңызды. 
Жеті модульді ықпалдастыра жүргізуде мұғалім төмендегідей қағидаларды есінде ұстауы қажет: 
2
Баланың бойындағы құмарлығын, қызығушылығын жойып алмай, оның үнемі алға жылжуға
деген   табиғи   талап-тілектерін,   сұраныс   пен   мұқтаждарын   ескеру,   шығармашылығын
жетілдіру;
2
Білімді өз бетінше іздену арқылы алуға қолайлы жағдай жасау;
2
Өзін-өзі дамытатын тұлға қалыптастыру;
2
Мұғалім бала бойындағы шығармашылық сапалардың болатындығын мойындап, әрі қарай
дамытуы керек. 
Ол үшін өзі де өзгеруі, әсіресе дәстүрлі оқытудың стереотиптерінен арылуы қажет. 

Міне,   осындай   күрделі   де   қызықты   бағдарламаны   жүзеге   асыру   біздің   басты   міндетіміз.
К.Д.Ушинский:   «Мұғалім   өзінің  білімін  үздіксіз   көтеріп  отырғанда   ғана   мұғалім.   Оқуды,   ізденуді
тоқтатысымен оның мұғалімдігі жойылады»   деп бекер айтпаған. Ал, жаңа форматтағы үш айлық
оқытудың кэмбридждік әдіс-тәсілін үйренгеннен тапқанымыз көп болды. Бұл тұрғыда оқытудың қыр-
сырын үйреткен және жаңашыл ұстаздың шынайы көрінісін көрсеткен тренерімізге мың алғыс. 
Сындарлы оқыту теориясының негіздері еліміздің білім беру саласына тереңінен сіңіссе, білімді де
тәрбиелі, өз елін сүйетін, рухани құндылықты бойына сіңірген жастар өсіп шығары сөзсіз. 
Ал,   жастар-   еліміздің   болашағы.   Болашағымыз   жарқын,   еліміздің   де   іргетасы   мығым   болса,
өміріміздің  әрі   болары  анық.   Білімнің  мазмұнымен  қоса,   түрлі   әдіс-   тәсілдер  арқылы  ақпараттық
технологияны пайдалана отырып, мағынасына терең мән бере оқытуды көздейтін сындарлы оқыту
теориясының   берері   көп.   Сол  себепті   еліміздің   әрбір  мұғалімі     бұл  оқыту  әдісін   меңгеруден   бас
тартпауы тиіс деп есептейміз.
------------------------------------------------------------------------------------------------------
АҒЫЛШЫН ҚАЗАҚ МАҚАЛ-МӘТЕЛДЕРІН 
АУДАРУДАҒЫ ТІЛДІК ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Тілдің   лексикасында   қаралатын   лексикалық   бірліктерден   (жеке   сөздерден)   басқа   тіл   бірліктерінің
тұрақты сөз тіркестері деп аталатын неғұрлым күрделі ерекше түрі қалыптасқан. Бұларды тіл білімнің
фразеология   саласы   зерттейді.   Фразеология   термині   (грек   phrasis   сөйлемше   және   logos   сөз,   ілім
сөздерінен шыққан) қазіргі тіл білімінде екі мағынада қолданылады. Бірінші, тілдің фразеологиялық
құрамын   зерттейтін   саласы,   екінші,   белгілі   бір   тілдегі   фразеологизмдердің   жиынтығы   дегенді
білдіреді.
Осы күнгі тіл білімінде фразеологизм деген ұғым кең мағынада қолданылады. 1990 жылы шыққан
«Лингвистикалық   энциклопедиялық   сөздікте»   фразеологизмге   мынадай   анықтама   берілген:
«Фразеологизм дегеніміз формасы жағынан синтаксистік құрылымдармен ұқсас, бірақ олардай жалпы
заңдылыққа   сай   сөйлеу   кезінде   жасалмай,   даяр   қалпында   қайталап   қолданылатын,   семантикалық
және лексика – грамматикалық құрамы тұрақты сөз тіркестері мен сөйлемшелер. Осы анықтамаға
қарағанда фразеологизмдерге кең мағынада тілдегі мағына бірлігін сақтаған тұрақты сөз тіркестерінің
түрлері   мен   сөйлемшелер,   коммуникативтік   тұрақты   қолданыстағы   әр   түрлі   коммуникативтік
бірліктер, қос сөздер мен қосарлы тіркестер, ресми іс құжаттардағы даяр сөз орамдары т.б. түрінде
болуы мүмкін.
Фразеологизмдердің   осы   айтылған   түрлерінің   құрылымдық,   мағыналық,   қолданымдық   сипаты,
лексикологияға қатысты бірыңғай емес. Сондықтан тәжірибе жүзінде фразеологизмдер тар және кең
мағынада   қарастырылады.   Бұлайша   бөліп   қарастырудың   мәні   фразеологизмнің   лексикалық   бірлік
ретінде   танылатын   атауыштық   сөзбен   мағыналық   байланысына,   сол   арқылы   лексикологиямен
жақындасатынына негізделген.
Мақал   –   мәтелдердің   фразеологизмдерге   қатысы.   Фразеологизмдер   мен   мақал   –   мәтелдердің
арақатынасы   өте   күрделі.   Кең   мағынада   мақал   –   мәтелдер   және   оларға   жақын   қанатты   сөздер
фразеологизмдерге жатқызылуы әлі толық шешілмеген мәселе емес. Бұлардың фразеологизмдерге
қатысын   түсіну   үшін,   алдымен   мақал   –   мәтелдердің   тілдік   сипатын,   әрқайсысының   өзіндік
ерекшеліктерін,   бір   –   бірінен   айырмасын   түсіну   қажет.   Мақал   мен   мәтел   бір   –   біріне   ұқсас
болғанымен, құрылымы, білдіретін мағынасы жағынан бірдей емес.
Мақал деген – халықтың ғасырлар бойғы дүниетанымы, тәжірибесі жинақталып берілген, мазмұны
жағынан   ғибрат,   өсиет  сияқты,   ізгі   қасиеттерді   уағыздайтын,   құрылымы   жағынан  әрі   көркем,   әрі
ырғақты,   ықшам   нақыл   сөз.   Мақал   формасы   жағынан   аяқталған   сөйлем   іспеттес.   Мақалдардың
көпшілігі екі компонентті, яғни құрмалас сөйлем типтес болып келеді. (түстік өмірің болса, кештік
мал жина; ер бір рет өледі, ез мың рет өледі т.б.) Мағынасы жағынан екі компонентті мақалдың
алдынғы бөлімінде әр нәрсенің жайы не әрекетінің жағдайы, шарты байымдалса, кейінгі бөлімінде
соған қатысты  қорытынды,  түйінді  пікір  тұжырымдалады  (бір  кісі  таққа  отырса,  қырық  кісі  атқа
отырады; ер арыса аруақ, ат арыса тулақ т.б.). Бірақ мақалда айтылатын ойдын өзара шарттылығы
міндетті болмай, логикалық жағынан бір – біріне ұқсас өмірдегі құбылыстар оның екі бөлімінде де
байымдау түрінде берілуі мүмкін.
Мысалы:
Су басынан бұзылады, балық басынан шіриді; адам құлақтан азады, көңілден семіреді т.б.
Мақал дәл мағынасында да, ауыс мағынасында да айтылады.
Мысалы:

туған жердей жер болмас, туған елдей ел болмас; еңбек ширатады, өмір үйретеді дегендер дәл 
мағынасында, ал ат басына күн туса, ауыздықпен су ішер; адам аласы ішінде, мал аласы сыртында; 
иттің иесі болса, бөрінің тәңірі бар дегендер ауыс мағынада жұмсалып тұр. Дегенмен, қазақ тіліндегі 
мақалдардың көпшілігіне ауыс мағынада қолданылу тән сияқты.
Мақалдардың арасында да синонимдестік кездеседі.
Мысалы:
кісі елінде сұлтан болғанша, өз еліңде ұлтан бол – өзге елге ұл болғанша, өз еліңде құл бол; жекен 
жерінде көгереді, ер елінде көгерер; әркімнің өз жері – Мысыр шаһары т.б. мақалдар бір – бірімен 
синонимдік қатынаста тұр.
Ал мәтелге келсек, жоғарыда мақалға берілген анықтаманы оған да беруге болады. Мәтел де халық 
даналығынан туған, мағынасы уағыз, өсиетке негізделген, құрылымы көркем, ырғақты, әрі ықшам сөз
үлгісі. Мәтелдің мақалдан айырмасы – мәтелде айтылатын ой – пікір мақалдағыдай емес, негізінен 
жанама түрде астарлау, меңзеу түрінде берілетіндігінде. 
Мысалы:
кісідегінің кілті аспанда, естіген құлақта жазық жоқ, сұлуынан жылуы, жаман күйеу қайынсақ, 
келегештің тұзы жеңіл, таз әулекі, соқыр әңгүдік деген мәтелдерде мақалдағыдай байымдау, оны 
қорытындылау жоқ, тек бір жағдайды жанамалап, меңзеп, тұспалдап білдіру ғана бар. Демек, мақал 
мен мәтелдің айырмасы – олардың мағынасына байланысты, білдіретін ой пікірдің (мағынасының) 
білдірілу тәсілінде. Ой – пікір, ұғым мақалда неғұрлым анық, ашық айтылса, мәтелде тұспалдап, 
жанамалап, меңзеп айтылады. Мәтел құрылымы жағынан көбінесе жай сөйлем іспеттес, бір 
құрылымнан тұрады.
Мысалы:
Саудада достық жоқ, қорыққанға қос көрінеді, заманына қарай амалы, бөрік кигеннің намысы бір, ер 
кезек үшке дейін, соқыр ат қотыр атқа үйір, тентек шоқпар жинайды т.б.
Қанатты сөздер - тарихи көрнекті қоғам қайраткерлерінің, ойшылдар мен көркем сөз шеберлерінің, 
ғалымдардың шығармаларында немесе фольклорлық, публицистикалық туындыларында кездесетін, 
қолданылуы тұрақты, бейнелі, терең мағыналы нақыл сөздер, афоризмдер. Мақал – мәтелдер сияқты 
қанатты сөздер де айтайын деген ойды мәнерлеп жеткізу үшін, стилистикалық тәсіл ретінде 
жұмсалады.
Мысалы:
Абайдағы – білімдіден шыққан сөз, талаптыға болсын кез; әсемпаз болма әрнеге, өнерпаз болсан 
арқалан; тамағы тоқтық, жұмысы жоқтық аздырар адам баласын; әкенің баласы болма, адамның 
баласы бол; еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей; баяғы жартас бір жартас, қаңқ етер, түкті 
байқамас; адасқанның алды жөн, арты соқпақ; лай суға май бітпес қой өткенге; досы көппен сыйлас, 
досы жоқпен сырлас т.б.  Ыбырайдағы – кел, балалар, оқылық, оқығанды көңілге ықылас пен 
тоқылық; аурудан аяған күштірек; байлық қанағатта; өзі болған жігіттің аяғынан аямаңыздар т.б.
 Республиканың, мемлекеттің тілі ретінде оның халықаралық қатынастар деңгейдегі коммуникацияда
қолдану ықтималдығын жоққа шығаруға болмайды. Өзара қарым – қатынастың нығаюы, тіларалық
байланыстардың, ағылшын – қазақ қостілдігінің жандануы, дамуы, осыған орай, классикалық, көркем
әдеби шығармалардың, саяси ақпараттардың, халықаралық зор мәнділікке ие құжаттардың аралық тіл
(язык посредник) ықпалынсыз тікелей қазақ тіліне аударылуы таяу болашақта өрістей түседі. Ал, шет
тілін   үйретуде   және   аударма   жұмысында   аса   бір   қиындық   туғызатын   тілдік   бірліктер   –
фразеологизмдер   мен   мақал   –   мәтелдер.   Оның   себебін   тілдің   фразеологиялық,   паремеологиялық
жүйесіндегі тұрақты тіркестердің ұлттық сипатының, ұлттық нақышының ерекшелігімен түсіндіруге
болады.  Тілдік  бірліктердің  тұтас   мағынасын  жете   түсінбей,   тіркес   құрамындағы  сыңарлар  мәнін
негізге ала отырып аудару әртүрлі келеңсіз жағдайларға, «сәтсіздіктерге» ұшыратуы әбден мүмкін.
Сондықтан мақал – мәтелдің тіларалық семантикасын салғастыра зерттей отырып, ондағы жалпы
азаматтық, жалпы халықтық мәнділіктер мен заңдылықтар және этностық ерекшеліктерді, сондай –
ақ   ұлт,   тіл,   мәдениет   және   өркениеттің   өзара   сабақтастығын   айқындау   да   аса   өзекті   мәселелер
қатарына жатады.
 Мақал – мәтелдердің тіл білімінде, оның ішінде, қазақ және ағылшын тілдерінде әр тұрғыдан азды – 
көпті зерттеліп келгені мәлім. Зерттеу нысанына қатысты еңбектерге тоқталар болсақ, мақал – 
мәтелдердің тілдік табиғаты, олардың басқа тұрақты тіркестермен ұқсастықтары немесе 
ерекшеліктері А.Байтұрсынов, І.Кеңесбаев, Р.Сәрсенбаев, Б.Адамбаев, Ә.Қайдар, С.Нұрышев, 
Ғ.Мұсабаев, М.Ғабдуллин, Ғ.Тұрабаева салыстырмалы – салғастырмалы тұрғыдан А.Нұрмаханов, 
Э.Мұқышева, А.Дондаева, Д.Беғалықызының т.б. жұмыстарында қарастырылған. Ағылшын тіліндегі 
ұлттық болмыс және ұлттық таныммен тығыз байланысты тұрақты тіркестерді, мақал – мәтелдерді 

жан – жақты, түбегейлі зерттеген ғалымдар – Н.Барли, А.Дундэс, А.Крикман, М.Куузи, Г.Мильнер, 
А.Тэйлер, Г.Л.Апперсон, Линда және Роджер Флавэлдер. «Ұлт пен тіл біртұтас» деген қағидаға 
сәйкес, қазақ және ағылшын мақал – мәтелдерін тек тілдік емес, этнолингвистикалық тұрғыдан 
қарастыру бірлік астарындағы ұлттық болмысты тану жағынан да өзекті мәселе қатарына жатады.
Жұмыстың нысанын туыс емес қазақ және ағылшын тілдеріндегі мақал – мәтелдерді аударудағы 
тілдік ерекшеліктерді талдау құрайды.
«Ұлт пен тіл біртұтас» деген қағидаға сәйкес, қазақ және ағылшын мақал – мәтелдерін тек тілдік 
емес, этнолингвистикалық тұрғыдан қарастыру бірлік астарындағы ұлттық болмысты тану жағынан 
да өзекті мәселе қатарына жатады.
Сондай – ақ этнолингвистика мен лингвомәдениеттану салаларының жалпы тіл білімінде дербес пән 
болып қалыптасқан тұсында мақал – мәтелдерді тілдің «таза» ішкі жүйесі (имманентті жүйе) 
тұрғысынан қарағаннан гөрі, оларды тілі мен мәдениеті алшақ жатқан басқа халықтардың 
(ұлттардың) тілдік бірліктерімен салғастыра зерттеу арқылы олардың семантикалық құрылымындағы 
ерекшеліктері мен ұлттық сипатты айқындау аса маңызды болып отыр.
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Жұмыстың негізгі мақсаты – қазақ – ағылшын мақал – 
мәтелдерін салғастыра зерттей отырып, олардың мазмұн межесіндегі ұқсастықтары мен ұлттық 
сипатын ашу. Аталған тілдік бірліктердің семантикалық құрамындағы ортақ тұстары мен 
ерекшеліктерін және себеп – салдарын айқындау.
Жұмыстың теориялық және практикалық мәнділігі. Қазақ және ағылшын тілдеріндегі 
паремиологиялық бірліктерді тіл иелерінің тарихымен, дүниетанымымен, рухани және дәстүрлі 
тұрмыстың мәдениетімен сабақтастыра қарастыру нәтижесінде қарастырылған тұжырымдар жалпы 
және салғастырмалы тіл білімі, этнолингвистика, фразеология, лингвомәдениеттану ғылымдарын 
теориялық тұрғыдан жетілдіруге белгілі бір дәрежеде үлес қосады.
Жұмыстың құрылымы. Зерттеу жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған 
әдебиеттер тізімінен тұрады. Зерттеу жұмыстың кіріспе бөлімінде тақырыптың өзектілігі негізделіп, 
оның мақсаты мен міндеттері анықталды. Қарауға ұсынылатын негізгі тұжырымдар айқындалып, 
жұмыс барысында қолданылған әдіс – тәсілдер сипатталды.
Зерттеу жұмыстың «Қазақ және ағылшын тілдеріндегі мақал – мәтелдің лингвистикалық және 
этнолингвистикалық сипаты» деп аталған бірінші тарауында мақал мен мәтелге анықтама беріліп, 
өзара ортақ тұстары және айырмашылықтары айқындалды. Қазақ және ағылшын тілдері бойынша 
мақал – мәтелдерді зерттеуге арналған ғылыми еңбектерге жалпылама шолу жасалып, аталмыш тілдік
бірліктерді топтастыру ұстанымдары айқындалды. 
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ЖЕКЕ ТҰЛҒАҒА БАҒЫТТАЛҒАН 
ОҚЫТУДЫҢ ЖАҢА ҮЛГІСІ
Қызылорда қаласы. №43 Ж.Махамбетов атындағы 
орта мектептің математика пәнінің мұғалімі 
Алиханова Айжан Құрбанғалиқызы
Жаңа ғасырдың білікті, білімді, ақыл ойы дамыған  азаматын даярлау бүгінгі күн талабы. Білім беру
үрдісінде   қолданыс   тапқан   педагогикалық   технологиялар   жаңаша   сипат   алуда.   Білікті   білімді
мамандар   жаңалықты   теориялық   жағынан   меңгерумен   қатар   білім   беру   үрдісіне   енгізе   отырып,
тәжірибе жинақтағанда оң нәтиже беретініне көз жеткізуде. «Мұғалім-өзінің білімін үздіксіз көтеріп
отырғанда ғана мұғалім, ал, оқуды, ізденуді тоқтатқанда, оның ұстаздық еңбегінің жемісі болмайды»,-
деп К.Д.Ушинский айтқандай, оқытушылар заман көшінен қалмай, жаңалықтың   жаршысы болуы
керек.Белгілі ғалым А.Маслоу тұлғаның қиындыққа дайын болу, қарым- қатынас, таным, сыйластық,
қауіпсіздік, шығармашылық, өзін- өзі өзектілендіру, өзін- өзі бекіту т.б. қажеттіліқ жүзеге асса, оның
танымдық   құрылымының   дамитынын,   қызығушылығының   қалыптасса,   тұлғаның   белсенділігі
артатыны   белгілі.   Бұл   тұрғыда   п.ғ.д.,профессор,   қазақстандық   педагогикалық   технология   авторы
Кобдикова Жанар Уажитқызының оқытудың «Үшөлшемді әдістемелік жүйесі» технологиясын оқу
үрдісінде енгізудің тиімділігін тәжірибеде көрсетіп отыр. 
Қазіргі  кездегі  ғылым  мен  техниканың  даму  деңгейі  әрбір  оқушыда  сапалы  және   терең  білім
мен  іскерліктің  болуын, олардың  шығармашылықпен  жұмыс  істеуін, ойлауға  қабілетті  болуын
талап     етеді.   Математика     пәнін     оқыту     үрдісінің     негізгі     мақсаты   –   арнайы     педагогикалық
әдістермен    мақсатты     жүйелі     түрде     пайдаланып     оқушылардың     интеллектін,   шығармашылық
ойлауын,  ғылыми  көзқарасы  мен  белсенділігін  қалыптастыру, өз  бетімен  білім  алу  дағдыларын

дамыту   болып   табылады. Жалпы   білім беретін   мектеп   оқушылардың   тиянақты   білім   алуын
мақсат  ете  отырып,  оларды  өз бетінше  білімдерін  толықтыру, жаңа  білімдерді  алу  тәсілдерімен
қаруландыру, алған  білімдерін  теориялық  және  практикалық  мәселелерді  шешуге  саналы  түрде
қолдана  білу  сияқты  ақыл – ой  белсенділігін  дамыту  қажет. Ендігі  жерде  білім  беру  жүйесінен
шығармашыл,   техникада,   экономикада,   жаңа     жолдар     мен       әдістерді     таба     алатын,   батыл     да
жаңашыл,   ақыл–   ойы     дамыған     ұрпақты     тәрбиелеу     талап     етіледі.Оқу   –   танымдық     қызметі
барысында  оқушылар  қажетті  көлемдегі  білімді  игеріп  қана  қоймастан, олардың  қабілеті  мен
шығармашыл     ойлауы     да     дамытылады.   Қазіргі     математиканы     оқыту     әдістемесі     оқушының
танымдық   қызметі     мен     ойлау     жүйесінің     ара     қатынасын     анықтай     түсуде.   Ол     оқушының
дербестігін, қажеттілігін, интелектуальдық   ойлау   мүмкіндіктерін   қалыптастырады.             Сондай
оқытудың   үшөлшемді   әдістемелік   жүйесін   қолданып, математиканы   оқыту –     жаңа   жетістікке
жетелейтін  сара  жол  десек  қате  болмас. 
Өйткені,   қараша   айынан   бері   осы   аталған   оқытудың   жаңа   әдістемесі   «Үшөлшемді   әдістемелік
жүйесі»   бойынша       6   сыныпта     математика   пәнін   оқытудамын.Тәжірибе   барысында   байқағаным
сабаққа деген оқушылар   қызығушылығы арта түсуде, әр оқушы сабақ соңында түгел бағаланады,
тапсырманы   деңгей-   деңгейімен   орындау   арқылы   шығармашылық   тапсырмаларды   орындауға
мүмкіндік туады.   Сондай әдістемелік  жүйемен  өткізілген  сабағымның  жоспарын  үсынамын.
6 сынып     Математика
Сабақтың  тақырыбы:    Санды  теңсіздіктің  қасиеттері
Сабақтың  түрі:(І кезең-5 минут, ІІ кезең-  25минут, ІІІ кезең- 15 минут )
1.Сабақтың  мақсаты: 
Білімділік:   Санды  теңсіздіктің  қасиеттерін  өз бетімен қорытып шығаруға, оларды санды 
теңсіздіктерді  түрлендіруге  берілген   есептер  шығарғанда   қолдана алуына жағдай жасау.
                      
Тәрбиелік: Жеке  жұмыс  жасауға, жауапкершілікті  сезіне  білуге,  нәтижеге  жетуге   
                     ұмтылуға,  өзінше  ізденімпаздыққа, еңбек етуге  тәрбиелеу жергілікті  
                    ерекшеліктерді, ұлттық ерекшеліктерді, математика ғылымында болып жатқан  
                    әлем деңгейіндегі жетістіктерді  ескеретін, оларды күнделікті өмірде қолдануға  
                    бағытталған тапсырмалар беру арқылы тәрбиелеу.     
                   
Дамытушылық:   әр оқушының үш деңгейлік тапсырмаларды біртіндеп орындауына жағдай 
                    жасау арқылы оның қабілетіне сәкес жеке   құзырлылығын  дамыту.
2.Сабақтың мазмұны: 
І- ІІІ кезеңдік тапсырмалар(Төменде оқушының жұмыс дәптерінде және мұғалімге арналған жауап 
кілтінде берілген)
3.Сабақтың  әдіс- тәсілі: 
І кезеңде  - сұрақ –жауап
ІІ кезеңде  -
а) оқулықпен  өз бетімен іздену жұмысы
ә) дискуссия
б) практикада бекіту әдісі
ІІІ кезеңде  үш деңгейлік  тапсырмаларды  өз бетімен  біртіндеп  орындату арқылы  бағалау  
                        әдістері.
4.Сабақтың  формалары: 
І кезеңде  фронтальды, жеке 
ІІ кезеңде  -
а) топтық
ә) фронтальды
б)ұжымдық
ІІІ кезеңде  - жеке
5.Сабақтың  көрнекіліктері:
І кезеңде   - жұмыс дәптері, тақтадағы «ашық журнал»  
ІІ кезеңде –
 а) оқулық, слайдтар
ә) оқулық, жұмыс дәптері
б) оқулық, жұмыс дәптері, тақта, бор.
ІІІ кезеңде  - жұмыс дәптері, тақтадағы «ашық журнал» 

жүктеу/скачать 6,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: