И С Л А М Ғ А Д Е Й ІН Г І Ә Д Е Б И Ж ӘД ІГЕР ЛЕР
т
&
о
о Ү V -| Г
o j 7"
о Г І Ж
P * o j r r i ^ )
A P * I f V ^ o l
Г ^ о ^ Г У о - f ^
m
ғ і а і г
^
г
^
r l l > | 9 ^ 5 j r l l ^ ^
■
Я Ц
iff
щ в
5!
И Г
S'S-
Г * о * Ү - Ъ
Г У
I
9 о
^ *^*
Г Ч Г
& W Gi-M
5*"
Г П
» Ф
^ Ы
І
r
« г w
^
j ' r t o j r i l T P / l
# / » * ) Г й ¥ Д 9 У
* Т ^ * г
1
» * в Л ^ у
О ©#f« ' f I» | v ^ I f
s M M > i P
T * « 4 r f t + r n
M
i l
1 f
I' : ;t;!'
- 1 5 7
f Һ Г Т Н h
И С Л А М Ғ А Д Е Й ІН Г І Ә Д Е Б И Ж Ә Д ІГ Е Р Л Е Р
5. ҚДЗДҚСТДН ДЙМДҒЫНДДҒЫ ЖДЗБД ЕСКЕРТКІШТЕР
К
өне түркі ж азба ескерткіш і Қ азақстан ай м ағы нан ең алғаш рет бұры нғы
Ә улие ата үйезін дегі А й ы ртам -ой деген ж ерден таб ы л ған болаты н. О ны
1896 ж ы лы үйез басты ғы И .А .К аллаур тапқан.
Кейінгі кездері де Қ азақстан ай м ағы нан ж ер бетінен
ж эн е археологи ялы қ
қазбалардан, сон д ай -ак білезік, айна сияқты заттарға ж азы лған ж азулар көптеп
табы лы п келеді. Н егізінен ж азуларды зерттеуш і ж эн е ж инап ж ариялауш ы
ғалы м ы м ы з А .А м анж олов болды .
А .А м анж олов ж азуларды табы лған ай м ақтардағы өзен атаулары на қарай
Ертіс, Іле, С ы рдария ж азулары деп атайды . С он д ай -ак ол ж азбаларды
орналасқан
ж еріне карай Т алғар, А қтөбе тэрізді атаулармен де белгіледі. Бүл ж азуларды ң
барлы ғы да баска ғы лы м дарм ен катар эдеби түрғы дан д а қүнды болы п санала-
ды. С оларды ң іш інде тари хы м ы зды терең қабаттарға ж етелей тін ж азбалар да
бар. О лар - «А лты н адам »
аталы п кеткен, Есік қаласы нан ж эн е А ры с өзенінің
бойы ндағы К үлтөбеден таб ы лған еж елгі ж азулар.
5.1. ЕЖЕЛГІ СДҚ ЖДЗУЫ
Бүгінде бүкіл әлем ге белгілі эйгілі «алты н ад ам ны ң » м үрдесі, оны м ен бірге
ж ерленген көне ж азулы күм іс тостаған н ы ң таб ы л ған ы н а да, міне, 50 ж ы л болды.
ЕСІК ЖДЗУЫ-І
Есік ж азуы туралы бүры нғы О дақты ң Ғы лы м А кад ем и ясы н ы ң
ш ы ғы стан у
институты нан
келген
тіл
м ам андары
И .М .Д ьяконов,
В .А .Л ивш иц,
С .Г.К ляш торны йлар жазуды өздері оқы п, түсін діріп д эл елд ер келтірм естен
бірден иран тіл дес болуы керек деп түж ы ры м ж асаған.
Ж азба мүраны бізден бүры н да, алғаш қы зерттеуш ілер оқы ды . О лар көпш іл ікке
белгілі, респуб ли калы қ баспасөзде еңбектері ж ариялан ған жеті зерттеуш і еді.
О ларға біз өз тарапы м ы здан пікірім ізді білдірдік. Қ азір өзім іздің оқуы м ы зды
ұсы найы к. Ескерту: Есік жазуы-1 деп белгілеуім із бірінш і оқы лы м ы н ,
қалған
2,3-лер толы қты ры лған оқы лы м дарды білдіреді.
Т
1
- Ты жуан дауы ссы зды білдіреді.
Т
2
- Ті ж іңіш ке дауы ссы зды білдіреді.
Т
3
- Езулік буынды дауы ссы зды білдіреді.
Т
4
- Еріндік буынды дауы ссы зды білдіреді.
Т
5
- Д ауы ссы зды ң қабатталы п оқы луы н білдіреді.
Т
6
- Д ауы ссы зды ң қайталан ы п оқы луы н білдіреді.
Ескерткіш тің алғаш қы оқы лы м ы :
159
6 Н Г Т Н Һ
ЕЖЕЛГІ Д Ә У І Р Ә Д Е Б И Е Т ІН ІҢ А Н Т О Л О Г И Я С Ы
Аудармасы: Із
елін ің ері Ш ың: «Ел, есіт, еске сақта, - деді (тура мағы насы :
айту етті) - Бас б іріктіру игі, [сонда] Ж ер-С у ж ейтін асы ң ды сел етер, іш ер
суы ңды төгер».
Х алы қарал ы қ
әліпбидегі
транслитерациясы:
IZ TL eR C yD eL eS TT It: B aS ToQ eD G ti JeR -SiiuB AS SeL IT, ТС TO K
ФДКСИМИЛЕСІ
T,
k b
К