«Ж ыр» — д еген сөзді оғыздар «б о й » деген . «Ж ан» сөзі «хан» мағынасында

ЕЖЕЛГ! Д Ә У І Р Ә Д Е Б И Е Т ІН ІҢ А Н Т О Л О Г И Я С Ы
Д и р се хан үй ін е келді де, әй елін е д ауы стап м ұңы н ш ақты . Т ы ңдаңы з, хан 
нем, не ай тқан екен: «У а, сүй ген ж ары м , б асы м а қонған бақ, отбасы м н ы ң
тірегі едің, б ой ы ң ки п ари с ағаш ы н д ай сүң ғақ, т іл ер сегің е түскен қолаң қара 
ш аш ы ң бар, иілген ж ақтай и м ек қар а қасы ң бар, ой м ақтай аузы ңа екі түйір 
пісте ж ем ісі сы й м ай д ы , екі б етің күзгі алм адай ал б ы р аған , піскен қауындай 
б ал бы раған ы м ... м енің басы м а қандай күн туған ы н б ілдің бе? Б аян дүр хан той 
ж асап ты . Бір ж ерге ақ үй, бір ж ерге қы зы л үй, енді бір ж ерге қараш а үй тігіп, 
ж ігіттерін е: « ¥ л ы барларды ақ үйге, қы зы барларды қы зы л үйге кіргізіңдер, 
кім д е-кім н ің ұлы да, қы зы д а б олм аса, оны қараш а үй ге кіргізіңд ер, асты на 
қара-құ ры м киіз төсеп , ж ейтін асы н а қара қой д ы ң етін беріңдер, ж есе-ж есін , 
ж ем есе ауы лы н а қай та берсін. К ім д е-кім н ің үлы да, қы зы д а болм аса оны 
тэң ір ін ің өзі қарғаған ы б олады , біз де қ арғал ы қ » ,— депті. Х анн ы ң ж ігіттері 
алд ы м нан ш ы ғы п м ені қараш а үйге кіргізді. А сты м а қара киіз төсеп, алды м а 
қара қой д ы ң етін қойды да: «К ім де кім н ің үл ы да, қы зы д а болм аса, ол қарғы с 
ти ген адам , б іл ің іздер, оны біз д е қарғауға ти ісп із», - деді. Т эңірі бізге не үш ін 
ұл б ерм ейді? Бүған кін әлі сен бе, элд е мен бе?», - деді. Бұдан ары Д ирсе хан 
аш уға мініп: «Х ан қы зы ! О ты рған ж ерің д е қарулы қо л д ар ы м н ы ң у ы сы на алы п, 
б етің ді тіліп , кеңірд егің нен қы сы п ө л тірсем не болар еді? Қ ай ы спас қара болат 
сем серді қолға алы п, б асы ң ды алсам не д ерсің ? Ө м ірд ің қы зы ғы н ан мені неге 
құр еттің ? Қ ы зы л каны ң ды судай төксем қайтер едің? У а, хан кы зы , о сы н ы ң
себебін айт! А й тп асаң ж азаң ды берем ін !», - деді. О сы лай д епті Д и рсе хан 
әй еліне. Ә й ел ін ің не ай тқаны н ты ңдаң ы з: «У а, Д и р се хан, өлтірм е м ені, аш у -
араз, ақы л - дос д еген. К өтер б асы ң ды ж ерден, ж айлауға ала ш аты ры ңды тіктір 
де, ж ы лқы дан ай ғы р, түй ед ен үлек, қойдан қош қар сой ғы зы п той қы л, оған 
іш кі оғы здар мен сы ртқы оғы здарды ң бар ж ақсы сы н (бегін) ш ақы ры п, аш ты
той ы н д ы р, ж алаң аш ты кіи інд ір, ж үд еп кедейлен ген д ерд ің қары зы н өте. Ет та- 
удай болы п үй ілген, қы м ы з көл болы п аққан үлы той болсы н. С ол той да асы л 
туған бір ер бата берсе, тэң ір і бізге д е үл берер» - депті. Д и рсе хан әй елінің 
ақы лы н алы п, үлкен той ж асап , ел-ж үрты н а м үңы н ш ақты . Ж ы лқы дан - ж алқы
қары с ай ғы р, қойдан - қош қар, түй еден - үлек сой ғы зы п , то й ға ішкі оғы здар 
мен сы ртқы оғы здарды түгел ш ақы рды . А ш ты ң қарны н той ғы зы п , ж алаң аш қа 
киім берді, қары з-қауғаға батқан адам болса, сон ы ң боры ш ы н өтеді. М алы н 
қы ры п, етті тау қы лы п үй ді, ж елі тарты п , қы м ы зды да көл-көсір етті. Тойға 
келгендер қолы н ж айы п , бата берді. Бата берген сәуегей дің тілегі қабы л болы п, 
бүкіл ғал ам н ы ң и есі - тэңірі оған п ерзен т берді. Ә й елі ж үкті болы п, бірнеш е 
ай өткен соң ұл туды. О ны күтуш і әй елдерге бақты руға беріп: «А м ан-есен
өсірің дер»-д ед і.
Ж аңы лм ас ж ақ, сүрінбес тұяқ жоқ. Қ абы рға болса сүрерсің, ш ем ірш ек болса 
нығаяр. Бала сөйтіп ж үріп он бес ж асқа толды . Хан ием, бір күні әкесі бала- 
сын алы п, Б аян дүр хан ордасы н а бары п еді, оны ң бір сүзеген өгізі, адам ж ейтін

жүктеу/скачать 24,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: