ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТӘРБИЕ Куз

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТӘРБИЕ
Куз
Табиғатты бақы лау. Күн суытты, жаңбьф ж и і жауады. 
Т ө у л ік бойы ө згер істер д і а ж ь ф а т а білу, күн мен түннің 
үзақтығын (күн қысқарып, түн үзарды) түсіндіру.
Ауаның температурасына байланысты ж ер қыртысының, 
топьфақтың өзгерістерін бақылау. Бүлт, түман неден пайда 
болады. Ауа ж айлы түсінік беру. Топырақ туралы (қүрғақ, 
қүнарлы, ылғалды, қатты, борпылдақ) түсініктерін кеңейту.
Б а қ қ а , орм анға с а я х ат . Күзгі орманның көркіне назар 
аударып, күздің алғаш қы белгілерін анықтау. Қай ағаштардың 
ж а п ы р а қ т а р ы ерте (кеш ) өзгеріске үш ы раған, түр, түсін 
ажырату. Осы мезгілден бастап өсімдіктер, ағапггар, бүталар 
өспейтіні, ты ны ғаты ны ж ай л ы түсінік беру (үйеңкі, емен, 
қай ы ң , ж өке, тер ек, тал ). Қ ү р т-қ ү м ы р сқа, ж өн діктердің
көрінбеу себебін өңіімелеу. Қүстардың (қарлығаш, қараторғай), 
ш оғьфлануын, топтана жиналғаньш бақылап, ж ы лы ж аққа 
үшуға дайьш екендігін түсіндіру. Қыстауға қалған қүстарды 
(тор ғай , қ а р ғ а , с у ы қ то р ғай , ш ы м ш ы қ) б ақы л ап , ү ял ар 
дайы ндап, ж ем ш аш у. Қ андай қү с немен қоректен етін ів 
бақылау.
Т а б и ғ а т
б ұ р ы ш ы н д а . 
Ө сім д іктерд і, 
гүлдердін
(традесканция, алоэ, ф икус, циклам ен, п рим ула, клавия, 
а м а р и л л и с ) а т а у л а р ы н а та п , қү р ы л ы сы н ы ң ай ы рм а- 
шылығымен танысу, күтіп ж асау ерекшеліктерін түсіндіру. 
Мысалы алоэ колеус пен бальзаминге қарағанда суды аз керек 
етеді; примулаға суды ж и і қүю кажет.
Балықтардың (гуппи, склярий, семсер), кайсы қандай жемді 
ж ақсы кабылдайтынын бакылау. Халык болжамы бойынша 
балықтардың кимыл-козғалысынан ауа райында өзгерістер 
болуын түсіндіру.
Х а й у а н а т т а р б а ғы н д а, таб и ғат б ү ры ш ы н да (сурет] 
м екендейтін ж ан у ар л ар д ы (тасбака, кірпі, тиін, аю, коян] 
бакылау. Күз мезгіліндегі өрекеті ж айлы (кірпі, аю кы сқк 
үйкыға дайындалады, қоян сүр жүнін кыста аққа ауыстырады] 
өңгімелеу. Ж ануарларды ң жүрісі аяктарының қүрылысыне 
байланысты екеніне назар аудару, (коянның артқы аяқтарь 
үзын, ол секіріп ж үреді, аю таудан домалап түседі, касқы і 
жүгіреді).
Егін жинау кезінде егіс даласына, жеміс бағына, саябаккг 
саяхат ж асап, адамдардың табиғаттағы қызметімен, қыскг 
дайындығымен таны сты ру. "Дүниенің ең асылы дөн екен
144

адамның ас-дөрмені нан екен”, "Нан - баға жетпес байльщ", "Ас 
атасы - нан", "Нан көп болса, қарын тоқ болар", "Түйір нан - 
тамшы тер", "Нан қиқымын шашпа, аяғьща баспа" деген макал- 
мөтелдер, тиым сөздер арқылы нанның үстелге қалай келетіні 
жайлы өңгімелеп, оны қастерлей білуге үйрету.
Ойын. "Пісті - піспеді", "Жапырағьшан таны", "Жүмбақ 
жасыр — шешемін”, "Жеміс-көкөніс”, "Гүлдер" дүкені.
Х ал ы қ болж ам дары . ”Ж аз жауынды, күз жылы болса, 
қыс үзақ болады", "Сары шымшық ысқырса - шынымен күз 
болғаны” т. б.
Е ңбек. Топ бөлмесіндегі өсімдіктердің топы рақтары н 
ж а ң а р т ы п т о л ы қ т ы р у . Қ ы сқа то п ы р ақ дай ы н д ау. Гүл 
түқы м дар ы н ж инап, іріктеп, арнайы конверттерге салу. 
Үлкендердід гүлзардан гладиолус, георгин гүлдерін тамырымен 
қазып алуларын, раушан гүлінің, жүзімнің тамырын жылылап 
жабуларына, жеміс-көкөністер жинауға шама-шарқына қарай 
көм екке келу. Қол еңбегіне қ аж етті табиги м атериалдар 
жинау.
Әуенді қимыл-қозғалыс. Ән тыңдау. "Бесік ж ы ры ” - өні 
М. Төлебаевтікі, "Марш" - өні Л. Хамидидікі, "Самал" - өні 
Е.Қүсайыновтікі, "Мүң шағу" - өні К. Орароныкі, "Кос алқа" - 
Д өу л етк ер ей д ің кү й і, өңдеген Л. Х амиди, "К өкем -ай" - 
қазақтың халық өні, өңдеген Е. Өміров.
Ән айту. "Апорт деген төтті алма” - сөзі Н. Әлімқүловтікі, 
өні Д. Ботбаевтікі, "Тамыз" - өні К. Қуатбаевтікі, "Алмалар" - 
өні М. Ә у б ө кір о втікі, "Б ү гін ту ған күн ім із" - өні 
И .Н үсіпбаевтікі, "Сөз м ар ж ан ы ” - өні М. Қүсайыновтікі, 
"Торғайлар келіңдер" - сөзі Н. Айтовтікі.
Негізгі қимыл жаттығулары:
Қолды тү р л і қ ал ы п та үстап, (желкеде, иы қта, белде) 
аяқтың үшымен жүру; Бір қатарға қойылған заттарды қақпай 
арасынан жүгіру; Қос аяқтап, кырынан биік емес заттардан 
се к ір у ; Б ір о р ы н д а тү р ы п допты ж е р ге соғу (10 рет); 
Г и м н астикалы қ оры нды қ үстінен тіземен, кері еңбектеу. 
Басы нан ж оғарғы қаш ы қты қта арқаннан үстап тартылу, 
аяғының үшымен түру. Тепе-теңдік сақтап, көлбеу тақтай 
үстінен басьша қүм дорбаны қойып түру, қырынан жүру; Бір 
қатард ан бірнеше (3-4) қатарға, сап күру; "Пішін ж аса", 
"Ж үйрік”, "Кім алыс секіреді", "Допты жетелеу", "Теңге алу” 
ойьшдары.
Ы рғакты қим ы лдар, би билеу. "Мерекелік марш” - өні 
Б.Дөлденбаевтікі, "Шым тамшысы" - өні С. Майкопардыкі,

жүктеу/скачать 7,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: