Б аланы ң ақыл-есінің дамуы, оның өркендеу ж олдары
ж өнінде өзінің ой қоры ты нды лары н М. Ж үм абаев былай
түйіндейді: «Ересек адамның есіне қарағанда балапың есі тым
өлсіз. Б ала тез үмытады. Екі-үш ж асар бала аз уақы т ата-
анасынан айырыльш түрса, оларды танымай қалады... Бала
үмытып қалып, бір нөрсенің атьш қайта-қайта сүрай береді,
бір көрген нөрсесіне қайта-қайта қарай береді. Ес түрлерінен
балада есту, есінен көру, һөм қозғалу есі күшті».
Естід өркендеуі үшін төмендегі ш арттар орындалуы керек:
1. Ә сердің к уи іт ілігі. Эсер к ү ш т і болса, есте ү з а қ
сақталады. Мысалы, қатты дауыл, сүрапыл боран сықылды
күш ті көріністер тез үмытылмайды. Қатты дауыспен аш ы қ
үқты ры лған сабақ баланың есінен шықпайды. Бір сабақтан
бала күш ті өсер алу үшіе баланың сол сабаққа қүмар болуы
ш арт. Баланы қүм ар қы лу үшін мүғалім өзі қүм ар болуы
керек.
2. Сырпщы сезімдердің көбінің қат ынасуы . Б ір затпен
та н ы с қ а н д а сы р тқы сезім дер д ің көбі қ аты н асса, ол зат
үмытылмайды. Балаға бір нөрсені білдіру қажет болғанда осы
жолды үстау керек. Яғни, мүмкін болгашпа баланың сыртқы
сезімдерінің көбін қатыстыру керек. Мысалы, бір заттың түсін
де көрсет, дыбысын да естірт, үстатьш та көр, иіскетіп дөмін
татқыз, сипат, суретін салғыз. Баланың жаратылысының өзі
осыны тілейді. Бала өзінің көрген нөрсесін үстағысы келеді,
естіген нөрсесін көргісі келеді. Үстаған нөрсесінің дөмін
татқысы келеда. Осы жолды үстағанда, баланың білімі берік
болады.
3. Ж аңа білімді бурынгы біліммен байлау. Бір нөрсенің
еске тез алынуы һөм естен тез шықпауы үдгін осы нөрсенің
бүрын есте бар нөрсеге байлануы шарт. Яғни, өр нөрсені бала
есіне тез алсьш, һөм есінде үзақ сақтасын десе, балаға жаңа
беретін білімді ж ат күйіне бермей, баланың бүрынғы таныс
білімдеріне байлап берсін.
4. Пысъщтау. Бала жаңа білімді неғүрлым көп пысықтаса,
есінде сошпа берік болып қалады. Рум елінен қалған дүрыс
мөтел бар. «Пысықтау — білудің анасы» деген1.
Достарыңызбен бөлісу: