Ипк пр по северо-казахстанской области

171 
 
сәйкес мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілін білу  мен дамытуды, орыс тілі және бір шетел 
тілін  оқып  ҥйренуді  қамтамасыз  етуге  тиіс»  деп  кӛрсетілген.  Ата  заңымызда  әлемдік 
тілдердің  қай-қайсысын  да  тануға  ерік  берілген.  Мемлекетіміз  саяси,  экономикалық, 
мәдени байланыстары бірнеше тілде білім алуды қажет етеді. 
Жалпы  білім  беретін  мектепте  оқытылатын  әрбір  пән  оқушы  тҧлғасын 
жетілдірумен  қатар оның шығармашылық қабілеттерін дамытуды кӛздейді.  Оқушының 
жан-жақты  білім  алуына  бағыт-бағдар  беруші  мҧғалім  мәдениеттілік,  шығармашылық, 
инновациялық  тҧрғыдан  ойлай  алатын  және  бірнеше  тілді  білетін  маман  болуы  шарт. 
Осыған орай жаңа иновациялық әдіс-тәсілдерді меңгерту жоспарға еніп отыр.  
Бҥгінгі 
технология 
және 
жаһандану 
заманында 
ӛскелең 
ҧрпақты 
кӛпмәдениеттілікке тәрбиелеу ҥдерісін іздестіру қарқынды жҥргізіліп отырғанын байқауға 
болады. 
 Қазіргі    таңда  ӛзара  байланысы  мен  ӛзара  тәуелділігі  басым  әлемде  жас 
ҧрпақты бәсекелестікке  дайындаудың бірден бір жолы  кӛптілділік болып табылады.Сол 
себепті  кӛптілділікті  дамыта  оқыту  –  еліміздегі  мемлекеттік  саясаттың  аса  маңызды 
бағыттарының  бірі  болып  есептелінуде.  Тіл  проблемаларын  оңтайлы  шешу  –  ҧлтаралық 
қатынастар ҥйлесімділігінің, халық бірлігі мен қоғамдық келісімді нығайтудың тҥпқазығы 
болып табылады.  
Елбасымыз  ҥстіміздегі  жылы  Қазақстан  халқына  арнаған  ―Жаңа  әлемдегі  жаңа 
Қазақстан‖ атты Жолдауында ―Тілдердің ҥштҧғырлығы‖ мәдени жобасын жҥзеге асыруды 
ҧсына отырып, қазақ елін әлемдегі ҥш тілді қатар тҧтынатын білімді де білікті ел ретінде 
танытуымыз қажет екенін және мемлекеттік тіл – қазақ тілі, ҧлтаралық қарым-қатынас тілі 
–  орыс  тілі  мен  жаһандық  экономикаға  табысты  кірігу  тілі  –  ағылшын  тілі  болуы  тиіс 
екенін  ерекше  атап  кӛрсеткен.  Кем  дегенде  ҥш  тілді  меңгеру  –  қазіргі  заман  талабына 
айналып отырған қажеттіліктердің бірі.[2] 
Бҥгінгі 
кҥнде 
Қазақстан 
қоғамының 
әлеуметтік-экономикалық, 
рухани 
қалыптасуының  жаңа  міндеттерін  іс  жҥзінде  асыруға  дайын  жас  ҧрпақты  тәрбиелеудің 
негізгі факторларының бірі - мектепте кӛптілді білім беруді жолға қою болып табылады. 
Елбасының  елімізде  білім  беру  саласын  дамыту  туралы  кӛтерген  мәселелері  негізінен 
педагог мамандарға жаңа міндет жҥктейді. Ӛйткені, ҧстаз елдің ертеңгі тізгінін ҧстайтын 
ҧрпақ тәрбиелейді, сондай-ақ білім негізі мектепте беріледі де, жоғары оқу орнында одан 
әрі мамандық бағытында қалана тҥседі. 
Қазақстанда  тілдердің  ҥштҧғырлығы  жобасы  жҥзеге  асырыла  бастады.  Осы  жоба 
аясында қазақ, орыс және ағылшын тілдерін ҥйренуге жағдайлар жасалуда. Бҧл жобаның 
еліміздің  әлемнің  бәсекеге  қабілетті  елдерінің  қатарына  қосылуына  ҥлкен  мҥмкіндік 
беретіні  сӛзсіз.  Сонымен  бірге,  халықтың  біраз  бӛлігі  еліміздің  мемлекеттік  тілі  –  қазақ 
тілі  екендігін  білуі  шарт.  Осы  ретте  «кӛптілділік  деп  жҥргенде  ӛз  тілімізді  соның  бірі 
ретінде  қолданып  қалмаймыз  ба»  деген  ой  туындауы  әбден  мҥмкін.  Бірақ,  бҧған  елбасы 
бір  топ  қазақ  тілді  бҧқаралық  ақпарат  қҧралдары  басшыларымен  ҧлттық  жаңғыру  және 
халқымыздың  бәсекеге  қабілеттілігі  аясындағы  келелі  кездесуінде  «Тілдің  ҥш 
тҧғырлылығы»  бағдарламасына,  мемлекеттік  тіл  мәселесіне  кеңінен  тоқталып  ӛтті. 
Мемлекет  басшысы:  «Қазақ  тілі  ҥш  тілдің  біреуі  болып  қалмайды.  Ҥш  тілдің  біріншісі, 
негізгісі,  бастысы,  маңыздысы  бола  береді.  Қазақ  тілі  -  Қазақстан  Республикасының 
мемлекеттік тілі. Және оған қамқорлық та сондай дәрежеде болады» - деп сендірді.[2] 
Кӛптілділік  —  заман  талабы.  Бір  халықтың  мәдениетін  басқаларымен  салыстыру 
арқылы ғана, әлем суретін әр алуан әрі тҧтас кӛруге мҥмкіндік беретін ҧлттық мәдениеттің 
барлық ерекшеліктерін және қҧндылықтарын сезінуге болады. 
Кӛптілді  білім  беру  дегеніміз  -  оқу  ҥрдісі  барысында  екі  не  одан  да  кӛп  тілде 
меңгерту. Мемлекетіміздің мектеп реформасында қаралған ҥш тілде оқыту – қазіргі заман 
қажеттілігі. Осы мақсатта қазақ, орыс, ағылшын тілдері ҧлтына қарамастан тең дәрежеде 
асырылады. 
Кӛптілді  оқыту  -  жас  ҧрпақтың  білім  кеңестігінде  еркін  самғауына  жол  ашатын, 
әлемнің  ғылыми  қҧпияларына  ҥңіліп,  ӛз  қабілетін  танытуына  мҥмкіншілік  беретін  оқу 

172 
 
ҥрдісі.  Әр  адамның  рухани-адамгершілігін  арттыру  ҥшін,  бҥгінгі  тез  ӛзгеріп  жатқан 
дҥниеде  ӛмір  сҥріп,  еңбек  ету  ҥшін  жан-жақты  болу  қажет.   Осыған  орай,  бҥгінгі  таңда 
Қазақстанға  ақпараттық-технологиялық,  ғылыми-медициналық,  оқу-әдістемелік  т.б. 
салаларда  жаңалықтарды,  әлемдік  ілгері  тәжірибелерден  хабары  болып,  бҧл 
жаңалықтарды  ӛзінің  ана  тілінде  халқының  игілігіне  пайдалану  ҥшін  халықаралық 
байланыстарды нығайтып, әлем аренасына шығу ҥшін кӛп тіл білетін мамандар қажет-ақ. 
[2] 
Бҥгінде оқушыларымыз ҥш тілде еркін сӛйлеп, әр тҥрлі сайыстарды ҥш тілде ӛткізе 
алатын  деңгейге  жетті.  Сол  жас  ӛскіннің  ӛз  болмысын  тануға  ҧмтылысына  кӛмектесіп, 
тереңде  жатқан  талап-тілегін,  қабілеттерін  дамыту,  сол  арқылы  оған  толыққанды  ӛмір 
сҥру  ҥшін  рухани  кҥш  беру  -  бҥгінгі  мҧғалімнің  басты  мақсаты.  Бҧл  мақсаттың 
орындалуы  ҥшін  оқыту  мазмҧнының  жаңартылуы,  әдіс-тәсілдің  озығы  ӛмірге  келуі,  ол 
тәсілдер  әрбір  оқушының  қасиеттерін,  қабілеттерін  дамытып,  шығармашылығын, 
талантын ҧштайтын болып ҧйымдастырылуы қажет.  
Кӛптілділік  заман  талабына  айналып  отырған  кезеңде  ана  тілімізді  ардақтай 
отырып, ӛзге тілдерді  білгеніміз әлемдік мәдениетке, ӛркениетке, білім кеңестігіне еркін 
кірігіп, болашақта алдыңғы қатардағы бәсекелестікке қабілетті дамыған 50 елдің қатарына 
енуімізге,  жаһандану  ҥрдісінде  ӛмірдің  барлық  жағынан  бәсекелестікке  тӛтеп  беруге 
мҥмкіншілігімізді арттырады.     
Кӛпмәдениеттілік  жағдайында  кӛптілді  білім  беруді  жҥзеге  асырудың  негізгі 
идеясы  оқушылардың  қажеттілігі  мен  қызығушылығына  сәйкес  тҥрлі  тілдерді 
пайдалануға ынталандыру, мәдениетаралық қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыру, ӛз 
халқының мәдени қҧндылықтарын жоғалтып алмай, ӛзге елдің де мәдени қҧндылықтарын 
бойына сіңіре алу болып табылады.  
Кӛптілді  білім  –  кӛп  мәдениетті  тҧлғаны  қалыптастырудың  ӛзегі.  Қазақ  тілі  – 
мемлекеттік тіл, ал орыс тілі мен шетел тілдерінің бірін білу тҧлғаның ой-ӛрісін кеңейтеді, 
оның  «сегіз  қырлы,  бір  сырлы»  тҧлға  болып  дамуына  жол  ашады,  ҧлтаралық  қатынас 
мәдениетін,  толеранттылығын  және  планетарлық  ойлауының  қалыптасуына  мҥмкіндік 
туғызады.  Қазақ  тілін  тереңдетіп  оқыту,  сонымен  қатар  кӛптілділікті  меңгертуді  жолға 
қою – бҥгінгі таңда орта білім жҥйесіндегі педагогикалық ҥдерістің негізгі бағыттарының 
бірі. 
«Мәдениетті тҥсіну ҥшін салыстыру ӛте маңызды. Әлбетте бҧл туралы айту оңай, 
бірақ біздің барлығымыздың әрекеттеріміз бірдей емес қой, егер біз бәріміз бірдей болсақ, 
бҧл  туралы  ешқашан  ойламаған  болар  едік!  Осылайша,  мәдениетті  «мәдениет» 
тҧрғысынан  тҥсіну  және  мәдениетаралық  деңгейде  біздің  қалай  ӛзара  іс-әрекет 
жасайтындығымызды  анықтау  керек.  Бҧл  ҥшін  біз  ӛз  мәдениетімізге  басқа  мәдениетпен 
салыстырып  қарауға  тиіспіз.  Бҧл  біздің  дара  мәдениетіміздегі  айырмашылықтарды 
тҥсінуді меңзейді». (Хофстед, Г. (1991 ж.) Мәдениеттер және ҧйымдар: Ойлауды дамыту 
жӛніндегі бағдарлама, Лондон: МкГро-Хил) 
Мәдениетаралық  коммуникацияда  коммуникант  ӛзін  еркін  сезіну  ҥшін  ол 
ӛзімен   қарым-қатынасқа  тҥскен   ҧлт   ӛкілінің  тілімен   қатар  мәдениетін,  салт-дәстҥрін, 
мінез-қҧлықтарын  білу  керек.  Сондықтан  ӛзге  тілді  оқыту  барысында  тілді  сол  елдің 
мәдениетімен,   ҧлттық  ерекшеліктері  бар  компоненттерімен  сабақтастырып  оқыту 
нәтижелі кӛрсеткіштерге әкелетіні анық.     
Мәдениетаралық оқушы тәрбиелеу – заманауи қоғамда халықтар мәдениетін жақсы 
тҥсінуге  ҥйрету,  бҧл  адамдарға  мәдениетаралық  хабардарлықты  байытуға  мҥмкіндік 
береді,  сол  арқылы  әртҥрлі  мәдениет  адамдары  бір-бірімен  араласуға  мҥмкіндік  алады, 
қоғамдағы мәдениеттердің алуан тҥрлілігіне қатысты икемді бола алады, әлеуметтік ӛзара 
іс-әрекетке  қатыса  алады  және  адамзаттың  жалпы  мҧрасын  тҥсінетін  болады.  Бҧл 
халықаралық  тҧрғыда бағытталған тҧлғаны тәрбиелеуде тікелей қҧрал болып есептеледі, 
яғни  ӛзін  ӛркениетті  және  тарихи  субъект  ретінде  тани  алатын,  даму  кезінде  ӛз  елінің 
және адамзат тарихын қабылдай алатын, ӛзі ҥшін, халқы ҥшін, мемелекеті ҥшін, адамзат 

173 
 
болашағы  ҥшін  жауапкершілік  жҥгін  сезінетін,  ӛзара  тәуелділік  пен  әлем  бҥтіндігіне, 
адамзат  ӛркениетінің  ғаламдық  мәселелерін  шешуде  мәдениаралық  қатынастың 
қажеттілігін  жете  тҥсінетін,  адамның  азаматтық  қҧқықтарын  (мәдениет  және  тілдік 
қҧқықтарын  қоса)  мойындайтын  және  саяси  бостандыққа  ҧмтылатын,  қоғамдағы 
гуманизм  идеалын  жасау  ҥшін  басқа  адамдармен,  қозғалыстармен,  қоғамдық 
институттармен  қызмет  атқаруға  дайындығы  мен  қабілеттілігін  кӛрсете  білетін  және  де 
қоғам,  адам  және  табиғат  арасындағы  ынтымақтастықты  қалыптастыратын  ҧқыпты  да 
тиянақты, білікті маман мен адамды дайындау осы заман оқытушылары мен ҧстаздардың 
алдына қойылатын талап деп білуіміз керек. 
Белгілі  лингвистер  И.Ю.  Морковина  және  Ю.А.  Сорокин  орыс  тілін  екінші  тіл 
ретінде  оқытатын   мамандарға  оқу  барысында  мәдениеттің  тӛмендегідей  ҧлттық 
ерекшелігі бар компоненттерін қарастыруға ҧсынады: 
- дәстҥр, соның ішінде белгілі бір этникалық топтың әдет-ғҧрпын; 
- қарастырылып жатқан қоғамның тҧрмыстық мәдениетін; 
-  кҥнделікті  мінез-қҧлқын,  яғни  нақты  бір   қоғамда  бекітілген   қарым-қатынас  және 
мінез-қҧлық  әдетінің  нормалары  (осының  ішіне  коммуникацияның  ауызша  емес 
(вербалды емес) және паравербалды қҧралдары жатады); 
-  белгілі  бір  қауымдастықтың  мәдениетін  ҧстанушы  мен  қоршаған  ортаның 
кӛзқарастарының  соқтығысуының  нәтижесінде  пайда  болған  ерекше  образдық 
ассоцияцияларды қамтып кӛрсететін әлемнің ҧлттық бейнесі; 
- коммуникация  қатысушыларының «ҧлттық мінезі» және оның «жҧмбақтылығы»; 
- халықтың мәдени дәстҥрлерін баяндайтын кӛркем әдеби шығармалар [1]. 
Осы  жерде  кӛркем   әдеби  шығармалардың  негізгі   қоғамдық  міндеттеріне  тоқталып 
кетсек  дҧрыс  болар,  себебі  шет  тілі  сабағында  орынды  қолданылған  әдеби 
шығармалардың  мәтіні  оқытушыны  игеріліп  жатқан  тілдің  тек  грамматикалық, 
морфологиялық  және  тағы  да  басқа  тілдік  формалармен  таныстырып   қоймай, 
сонымен   қатар,  сол   ҧлттың  мәдениетімен,  оның  салт-дәстҥрімен,  әдет-ғҧрпымен, 
тҧрмыстық мәдениетімен де таныстырады. 
Тҧлғаның  тілдік,  мәдени  және  коммуникативті  компетенцияларын  дамытуында  оқу 
барысында  орынды   қолданылған  мәтіндер  және  оларға   ҧтымды  келістірілген 
тапсырмалар маңызды рӛл атқарады. 
Мәтіндегі  ҧлттық  ерекшеліктері  бар  мәдени  компоненттер  ҥйреніп  жатқан 
тілді  қолданатын  ҧлттың ӛзіндік  әлемін, яғни  ҧлттық мінез-қҧлқын, менталитетін одан 
да  терең  тҥсініп  білуге кӛмектеседі.  Осының бәрін  мәдениаралық  қарым-қатынас 
барысында  ескерсек,  онда  дҧрыс  және  табысты  коммуникация  орналастыра 
аламыз. Тоқсан ауыз сӛздің тобықтай  тҥйіні, кҥннен кҥнге  қарқынды дамып келе жатқан 
Қазақстанның  кӛптілді,  кӛпмәдениетті  қоғамында,  сонымен  қатар,  басқа  елдің 
азаматтарымен  тіл  табысып,  табысты  қарым-қатынаста  бола  білген  адамды 
толығымен   қалыптасқан  коммуникативті  тҧлға  ретінде   қарастыруға  болады.  Оқушыдан 
дәл осындай тҧлғаны  қалыптастыру  – қазіргі білім саласының негізгі міндеттерінің бірі 
болып саналады. 
Осыған орай білім беру жҥйесінде оқытушыларға қойылатын басты талаптардың бірі 
—  ӛмірден  ӛз  орнын  таңдай  алатын,  ӛзара  қарым-қатынаста  ӛзін  еркін  ҧстап,  кез-келген 
ортаға тез бейімделетін, белгілі бір ғылым саласынан білімі мен білігін кӛрсете алатын, ӛз 
ойы  мен  пікірін  айта  білетін  мәдениетті  жеке  тҧлға  қалыптастырып,  бәсекеге  қабілетті 
маман тәрбиелеу.    Кӛптілді мемлекеттер арасында әлеуметтік-мәдени қатынастар жасай 
алатын,  тҥрлі  елдердің  мәдениеті,  әдебиеті,  тарихымен  танысып,  қажетін  пайдалана 
отырып,  бӛтен  мәдениеттің  ішіне  сіңіп  кетпей,  ӛзінің  елі  мен  мәдениетін  басқаларға 
таныта алатын, санатты да саналы, кӛпмәдениетті тҧлғаны қалыптастыру ӛмір талабы.  
 
 
 

174 
 
Әдебиеттер тізімі 
1. Пассов 
Е.И.  Коммуникативный  метод  обучения  иноязычному  говорению. -
 М.: Просвещение,1991. 
2. www.qroup-qlobal.orq/publication/view/3504 
 
 
РОЛЬ УРОКОВ ЛИТЕРАТУРЫ ПО ТВОРЧЕСТВУ М.Ю.ЛЕРМОНТОВА В 
ФОРМИРОВАНИИ ПОЛИКУЛЬТУРНОЙ ЛИЧНОСТИ 
 
Л.М.Васильева, Ш.К. Жекебатырова, учителя 
КГУ «Бескольская средняя школа-гимназия» 
Кызылжарского района  
Северо-Казахстанской области 
  
… Он мыслью с нашим веком слился. 
 Былых времен великий пленник, 
 И в наш творящий век явился 
 Как самый яркий современник… 
 И.Молчанов 
  
Современный  мир  меняется  буквально  на  глазах. Школа  пытается  попасть  в  ногу 
со временем, и перед ней стоит архиважная задача — готовить учеников к той жизни, о 
которой  ещѐ  неизвестно.  Естественно,  что  возникают  вопросы  о  том,  как  и  чему  учить. 
Учитывая современные тенденции, точно можно сказать одно: ученика в настоящее время 
необходимо  обеспечить  не  только  знаниями,  но  и  условиями  для  его  общекультурного, 
личностного и познавательного развития. 
Это  обусловлено  тем,  что  современное  общество  становится  поликультурным. 
Наиболее  значимые  характеристики  ХХI-го  века  —  глобализация  и  информатизация. 
Происходит  сближение  стран  и  народов,  становление  взаимозависимого  мира,  в  рамках 
которого решаются экономические, политические и культурные связи между странами. В 
такой ситуации деятельность, направленная на формирование поликультурной личности, 
должна способствовать не только сохранению, но и развитию человека в человеке — той 
системы  духовно-нравственных  ценностей,  которая  может  помочь  взрослеющим  людям 
адаптироваться в обществе и заложить в них механизм самореализации. 
Уроки 
литературы, 
основанные 
на 
эмоциональной 
и 
эстетической 
восприимчивости учащихся, приводят к общему индивидуальному развитию, вхождению 
ученика  в  мировую  художественную  культуру  (что  является  непременным  условием 
формирования  поликультурной  личности).  Активная  творческая,  гражданская  и 
социальная позиция — это тоже качества поликультурной личности. 
Творчество  М.Ю.Лермонтова  представляет  собой  богатейший  материал  для 
формирования  поликультурного  человека,  помогает  познать  культурные  традиции  и 
ценности  народов,  а  также  затрагивает  проблемы  межнациональных  отношений, 
например, с традициями и обычаями народов Кавказа учащиеся знакомятся при изучении 
романа  М.Ю.  Лермонтова  ―Герой  нашего  времени‖.
 
Изучая  главу  «Бэла»,  биографию 
поэта,  объясняем  современные  проблемы  Кавказа  исходя  из  исторических  процессов, 
происходивших в этом регионе, пробуем найти в истории корни и причину тех или иных 
событий. Одно из правил, которым пользуемся на уроках литературы: изучая литературу – 
изучаем  жизнь.  Необходимо  внушить  ребятам  мысль  о  том,  что  литература  является 
зеркальным отражением жизни, а жизнь не может быть неинтересной. 
Изучая  произведения,  где  говорится  о  событиях,  происходящих  в  той  или  иной 
местности,  мы  говорим  об  особенностях  пейзажа,  природы,  географического  положения 
и, следовательно, условиях жизни, обычаях, народных традициях. Примером тому служит 
поэма  М.Ю.  Лермонтова  «Мцыри».  Главный  герой  страдает,  мечтает  увидеть  седой 

175 
 
Кавказ, полюбоваться красотой Арагвы и Куры. Но год за годом Мцыри мирится со своей 
судьбой.  И  Родина  остается  лишь  в  мечтах.  Если  у  человека  имеется  система 
определенных  ценностей,  то  такого  человека  можно  назвать  личностью.  Борьба  с 
препятствиями,  трудностями  закаляет  характер  человека,  формирует  личность  так,  как 
сформировалась она у Мцыри. Поэтому, узнав, что значит быть свободной личностью, он 
в  неволе  остаться  не  смог,  поэтому  такой  печальный  конец.  Это  произведение  дает 
возможность воспитать у детей уважение к чужой культуре, а через культуру – к другому 
народу. 
 Нужно отметить, что Лермонтову-писателю помогал Лермонтов-художник. У него 
есть пейзажи: «Вид Пятигорска», «Вид Тифлиса», «Окрестности селения Карагач». Любая 
панорама Лермонтова – это фрагмент вселенной, написанный с большой любовью. 
Произведения  М.Ю.Лермонтова  всегда  вызывают  особый  интерес  у  учащихся, 
потому что романтические порывы души поэта очень близки психологии подростка. Как 
правило,  на  уроке  проходят  эмоциональные  обсуждения  после  прочтения  каждого 
произведения  поэта,  а  многие  нравственные  вопросы,  волновавшие  М.Ю.Лермонтова, 
имеют  современное  звучание.  Для  интересного  и  содержательного  разговора  по  теме 
урока,  для  формирования  способности  ученика  мыслить
 
самостоятельно  (критически, 
интеллектуально),  необходимо  глубокое  погружение  в  текст  произведений  и  материалы 
учебника
. 
Качественно  реализовать  на  уроках  такие  цели  помогает  использование 
технологии  развития  критического  мышления.  Приведем  несколько  примеров  из  своего 
опыта.  
 Прием «Кластер» при изучении биографии М.Ю.Лермонтова в 7 классе. Этот 
способ  графической  организации  материала  позволяет  сделать  наглядными  те 
мыслительные процессы, которые происходят при погружении в тему. Посередине доски 
(чистого листа) записываем ключевое слово для сегодняшней темы урока: 
Поэт Михаил Юрьевич Лермонтов 
Затем  подготовленный  текст  предлагаем  разбить  на  основные  части  и  найти 
ключевые слова в каждой части:  
Поэт Михаил Юрьевич Лермонтов 
Москва Благородный пансион 
Школа гвардейских подпрапорщиков 
Таланты Лермонтова 
Продолжая  работу  над  текстом,  отвечаем  на  вопросы,  при  этом  дополняем 
информацией каждый этап биографии: 
- Что связано с этим периодом жизни Лермонтова? 
- На какие моменты обратили внимание? 
- Что оказало существенное влияние на мировоззрение будущего поэта?  
 Можно  разделить  класс  на  группы  (что  даст  экономию  времени),  тогда  в 
определенном порядке каждая группа работает по своему разделу. В результате сильные и 
слабые ученики получают возможность для активной работы на уроке. Простой пересказ 
домашнего текста заменяется активной мыслительной работой. В результате совместной 
работы получается кластер:  
 
Хорошо подготовленный подросток                     Царил дух свободомыслия в пансионе  
                                                                                       «Нищий», «Парус», «Два великана»  
Москва, Благородный пансион  
                                                      
 
 

176 
 
              Рисовал                                                                                     Владел несколькими  
                                                                                         иностранными языками  
Решал сложные                                                                                    Поэтический дар 
 математические задачи                 Таланты Лермонтова  
                                                                                                             Сильный шахматист 
Редкая музыкальность                                                                                                                                                
    Продолжал занятия литературой  
  Вышел офицером в гвардейский гусарский полк                          Школа гвардейских                                                          
 подпрапорщиков и юнкеров  
     Наблюдения над жизнью 
петербургской аристократии   
По  окончании  работы  над  кластером,  отражающем  этапы  биографии  поэта, 
обязательно  скажем,  что  любое  произведение  поэта  будет  обращено  к  тому  или  иному 
моменту  его  жизни  и  будет  связано  с  темой,  волнующей  поэта.  Если  позволяет  время, 
можно предложить ученикам небольшое письменное задание (5-7 предложений): 
Выберите  один  их  этапов  жизни  М.Ю.Лермонтова  и  напишите,  что  привлекло 
ваше внимание. 
 Обращение  к  биографии  поэта  предстоит  и  в  старших  классах,  поэтому 
предложенный принцип работы можно не просто повторять в 8-9 классах, а тематически 
дополнять. 
Прием «Кластер» при изучении темы «Романтизм» в 8 классе 
Начальное  представление  о  романтизме  дается  учащимся  в  8  классе  (статья  в 
учебнике).  Перед  чтением  статьи  в  учебнике  проводим  обсуждение  по  изученной  ранее 
теме.  
Романтизм 
1. Записываем слово, которое определяет тему урока. 
2.Вспомним,  какие  понятия  связаны  с  любым  литературным  направлением. 
Подсказка:  вспомните,  как  мы  говорили  о  появлении  и  особенностях  классицизма? 
Дополним информацию на доске и в тетради. 
Романтизм 
Отношение личности и государства 
Автор и его герой 
Романтический герой 
Принципы изображения героя 
Время появления 
3.  Внимательно  читаем  текст  в  учебнике,  каждый  блок  дополняем  информацией. 
Выписываем важные ключевые слова, проводим обсуждение. 
Представление  о  любом  литературном  направлении  (классицизме,  романтизме, 
реализме)  –  трудная  для  учащихся  тема.  Графическая  организация  работы  с  текстом 
помогает еѐ осмыслению, наглядно помогает сравнить изучаемый литературный метод с 
предшествующим. 

жүктеу/скачать 2,86 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: