Қырыкбай Мніанұлы Алдабергенов Ерлаи Мұхтарұлы Арын
жүктеу/скачать 7,8 Mb. Pdf көрінісі
|
22 оаилығын калаи күнарландырып нәрлендіре түскенін, ел қажетіне калай асып жатқанын, қазір немен толығып, калай түзіліп жатқанын білуге күмартып қана қоймай, талай жылдан бері баска халыктардын макал-мәтелдерш аударумен шүғылданып жүрген дарынның қандай і ибраты, нендей өнегесі барына да еріксіз назар аудартады. Шынын айту керек. Қазақтың макал-мәтелдері әдебиеттану ғылымында онша кағажу көрмесе де, кең толғап, арнайы да аумакты зерттеуді тілеп жүрген жанр еді. М. Әлімбаевтың бүл еңбегі кёлешек үлкен істің жыл қүсы болды. ' Талай ғасыр жасаган макал-мәтелдермен қатар жаңа заманның жана сөздері, аударма аркылы акыл-санаға үялап жаткан өзгелігі жок онегелі накылдар. автордын назарына көп ілігіп, оның кажетгігін анықтайтын ой-пікірлерге жетектеп отырған. Теориялық ой практикалык іспен іщгей қабысқан. «Санаулы сөз — салмакты ой» деген бірінші тарауда макал мен мәтелдің жанрлык табиғаты, бір-бірінен айырмашылығы, мәні мен қасиеті, жиналу, зерттелу жәйі, ол жөнінде пікір айтқан ғалымдардын артык-кем ой толғаныстары сарапқа түседі де, үшінші, төртінші тарауларда макал-мәтелдердің жасалу жолдары, поэтикалык сипаты кең әңгімеленеді. Автордың зерттеушілік парасатын айқын танылатын бүл айкын тараулар өзінін шүрайлы түжырымымен, конымды дәлелімен, жіті байқағыштығымен күнды. Әсіресе, мақал-мәтелдердің көркемдік кестесіне, материкалык күрылысына, толымды бітіміне, әуендік ырғағына, үйқас ясүйесіне, буын, бунақ, шумак, түзілістеріне айрыкша көңіл бөлгені орынды болған. Автордың акындык өнері осы мәселелерді жыға түсінуіне үлкен септігін тигізген. Көп зерттеушілердің еңбегінде өлеңнің сыртқы көрінісі көбірек әңгіме болып, онын поэтикалык үйқастарын іштей даралау, жүйелеу жағы жетіспей, түтастык бітім табу жолы айтылмай кала беретінін де жасырмаған жөн. Осы реттен акындардың зерттеу ісіне тигізер колкабысы аз болмаса керек. М. Әлімбаевтың 1976 жылы шыккан «Қалам кайраты» атты әсерлер, сын мақалалар жинағы «Өрнекті сөз - ортак казынадай» бір арнаны өндіре қазып жүйелеген еңбек болмағанымен, өзінің өнері өрінде көріп-білгендерін айтумен күнды. Әр кезде әркилы себеппен жазылғандардын ішінде акындык сөздің куатын өсіре түсуге үндеуі, тіпті бір үйқас төңірегінде ой толғауы дітгеген жерден шыққанын көреміз. Жоғарыда айтылғандай, ән-өлен жазуда өнімділік таныткан автор рньщ теориялык түрғыдан кандай мән-мағынасы барын «Ән- өлен хакында сырлассак»» «Халыктан асқан ақын жоқ» атгы макала- ойларында сендіре, түсіндіре дәлелдей айткан: «Ән дегеніміз әуен сөзбен жазылған поэзия. Ән-өлен дегеніміз акын сөзбен жазылган музыка. Ән-жан жайлауына жаркырап шығып, жары к нүрын сыйлайтын жазғы күн. Әні аскактын жаны аскак. Ән - жубаныш та, қуаныш та. Әннен ажыраған күні адам да 6олжырайдыа жан дүние кожырайды. Ән - сергектік серігі. Әнші халыктың бірі - біздің халык» дегендерінің артык-кеміне карамай ажарлы айтылғанына әркім-ак кол кояды. Осындай үзік ойлар, толымды түжырымдар әсіресе «Кеніл күнделігінде» (1980) өте көп. Кез келген бетінен акындык толғанысты, кинапысты, мазасыз күндер мен түндерді көреміз де, көкірегіне көп ой, кисынды тағлым паналаткан күлама акынға риза болғандайсың. Алпысты алқымынан алған ақынның өмір жолы — шын өнер жолы. Біз ол жолдың бойына шашылған інжу-маржанды уыстап ала да бермейтін шығармыз. Әр түстан, әр киядан жалт-жүлт етіп сомдана көрінетіні бар екендігіне еш шүбә келтірмейміз. Себебі өзінін ойлы өлеңіне оюлы өрнек іздегіш Мүзафар Әлімбаев Қасым ойымен айтқанда өзімен бірге өлмейтін өлең үшін күніне жүз толғанып, мың ойланатын дарын. Оның накты көрінісі - шыккан кітаптардын саны ғана емее, талантты шындайтын тынымсыз еңбек маңдайдан төгілген тер, жүмсалған күш-куат. Әрине оны метрлеп, кадактап өлшей алмаймыз. Ағаға ақыл айтудан гөрі тілек білдіру орынды: мандай терінің қүрғамасын, еңбегін еш болмасын, бейнетшіл акын! «Жүлдыз» журналы 1983 жыл № 10 Қ адірлі М ұзафар! Оқып та жатырмын, естіп те жатырмын. Елуге толған мерекеңмен күтгыктаймын. Бүдан былай да сау-саламатты к аркасында жемісті еңбектеріңді күтеміз. Келінге, балапарға сәлем! Елуге жана толдың, Әлімүлы Тойлауға мүшелікті келді жөні. Мәшһүри қатта шайыр, - деп ойлайды Полковник ва езувчи Мүмишүғлы. Б ауы рж ан М ом ы ш ұлы . 23.10.1973 жыл. Мүзафар Әлімбаевтың да лирикасы өзінше, өзгешелігі бар, баскалардан айырмашылығы бар, ақын пікірді бейне бір үшып бара жаткан шағында үстап калатын тәрізді, оның лирикасы әпсәтте жарк ете қалатын, үшкын шашатын пікірлерді үнемі қағазға түсіріп калады. 24 Мұхамеджан Қ аратаев «Қырық жылда» атты макаласынан «Туған әдебиет туралы ойлар» кітабы. 1958 ж Қадірлі М үзафар! Сенін 50 жаска келгенше еліңе сіңірген енбегің ерек те ерекше Акындығынмен де, азамаггығынмен де, адамгершілігіңмен де Оганға халыкка, әдебиетке адал кызмет етудің оңды үлгісі өзіңсін. Осы асыл касиетін алтын әріппен Қазақ Совет энциклопедиясына өшпейтіндей етіп жазылды. Жайнай бер жаз күніндей, дарьшды акын, дарқан азамат! Шарыктаи берсін шабытыцның қыраны! М ұхамеджан Қ аратаев. Қазак совет әдебиетінің қадірлісі, халкымыздъщ сүйікті акыны бала сезімнің бапкері, адам жанының білгірі Мүзаға! Өзініз етене атсалысып, камқорлык жасап келе жатқан казак энииклопедиясы коллектив! Сізді тәлімге тұнған ғүмырлы 60 жаска және өміршең 60 еңбепңізбен куана кұтгыктап, Сізге шын жүректен денсаулық, оакыт, табыс тілейді, қүрметтіміз. Табындырып, Сағындырып жөргектен, Аяулысыз, Киелісіз сіз неткен?! Бүкіл казақ баласының бесігін Әлдиімен Ән-жырымен тербеткен. Қүштарлыгың Өлең-жырың, әніңе Айналдырып өміріңнің мәніне «Әке!» деуге шақ түрады өзіңді Бала болып көргендердің бәрі де. Сіз өткерген үлан асу, үлан із - Сан шәкіртке Сан үрпаққажыр-аңыз , Мәңгілікпін дей беріңіз, Мүзага, . Миллиондаган энциклопедия - куәңіз. Қ азак совет энциклопедиясы Бас редакциясы ны н коллектив!. 25 * * * Екінші жинакка («Жырға сапарға» А.Қ.) алғы сөз жазған Мүзафар Әлімбаев та әділ пікір айткан. Оның «Жастардын бүл жинағына жүртшылык енжар көнідмен окымайтыны талассыз. Өйгкені мүнда алуан-алуан сипат, леп, сырлы суреттер бар» дегені әбден орынды. Осы сиякты жастар шығармасының тамаша жактарын тізіп айткан Мүзафар олардың негізгі міндерін дүрыс атаған. «Жас акындарымыздың алғашкы адымдарындағы басты олкылық не? - деп сүрайды да, Мүзафар, - олардың жазғандарынан әлеуметтік аумактылык, халыктылык, қомақтылык, дәуіріміздің романтикалық кең қүлаштығы танылмайды... Бір сөзбен айтканда такырып тапшылығы окушыны қатты кынжылтады» - деп жауап береді. Біз мүндай сынға да түгел қосыламыз. Ә бділда Тәжібаев «Өмір және поэзия» зерттеу кітабы, 1960 жыл. Д ихан Әбілев О Й Л Ы Ж Ы Р , О РА М Д Ы Т ІЛ Мүзафар - түңғыш жырын Отан соғысының отты жылдарында жазған жауынгер ақын. Майдан өртінде жүріп туған елге, ата- анасына, сүйген жарына амандығын, сағынышын, арманын өлеңмен хат етіп жазбаған солдат кемде-кем-ақ болатын. Көпшілігі сол хаттарын және басқа өлеңдерін газеттерге де жіберетін. Әсіресе, майдан газеттеріне. Сондай өлен хаттардын бірі боп, «Орамал» деген өлен біздін 1- Балтык майданында шығатын «Алға, жауға қарсы аттан» газеті редакциясына түскенде осы бір өлеңнің авторы бүгін біз елу жылдығын тойлап отырған белгілі акынымыз Мүзафар Әлімбаев болатын. ^ с м .. ; - Л ; ' I I . Й . Содан бері канша жыл! Гәп, адам жасынын каншаға келуінде емес. Елеусіз өтетін елулер толып жатады. Әлімбаев содан бергі отыз жыл ішінде үзбей өлендетіп, каламын үдере сілтеп, казак совет поэзиясы әлемінде сөз өрнегін өзінше кестелеп, сүлу да сырлы өрнектеп келе жатқан акынның бірі. М.Әлімбаев казак поэзиясында Абай мен Сүлтанмахмүтта, Сәкен мен Сәбиттерде бар үлгі-өнегелерді творчестволыкпен игере отырып, орыс поэзиясы классиктерінен де, советтін жаңашыл 26 акындарынан да өз өлең-жырларына шырын сора білген ақын. Сөйте түра Солардың бір де бірін кайтапамасқа ізденеді. Мұзафар Әлімбаевтың еоғыстан кейінгі Қарағанды шахтерлері туралы жырлары да, дала мүхитының еңбеккерлері, Отан, бейбітшілік, достық, мах аббат, кеңдік, елдік, азаматтьік-туралы жырлары да оқиғага, ой-сезімге күрылған, парасатқа негізделгей. Бүған дәлел, акынның түңғыш жинағы «Қарағанды жырларыңан». бастап' «Қүрбыма», «Биікке», «Лирика», «Жауқазын» «Алатау баурайында», «Менің Қазакстаным» атты өлеңдер жинактары мен кейійгі жылдарда жеке-жеке бір-бір том боп шыққан үш кітабы. Ол алуан кырлы талантты акын. Біздің казак әдебиетінде бүрын жокка тән, балалар әдебиетін жасауға Мүзафар Әлімбаев белсене бой үрыл, калам тербетуде. Бүл саладағы еңбегі жемісті екенін атап айту керек. ?> Акын творчествосынын бір кыры мен сыры, халкымызды макал-мәтелдерін жинап, өзі де жаңадан макал-мәтелдер тудырып, оларын баска халыктардың мақал-мәтелдерімен де үстеп, байыта жүруінде. Пушкин, Лермонтов, Маяковский тәрізді үлы акындардын бірсыпыра өлеңдерін де қазақшаға аударған. «Ақмавдайлымнан» басталған ән текстері де өз алдыда бір төбе. М. Әлімбаев творчествосы лирикалык, эпикалык поэмаларымен шоктыктана түседі. «Көк кілем», «Қүрыш қазақ», «Алатаудың баурайында», «Мен де Ильичтін баласы» атты шағын-шағын лирикалык поэмаларында ол өзін, ақындық талантын баптаған. «Естай-Хорлан» поэмасы - ақын-әнші тағдыры туралы шынайы сыршылдыкпен жазылған толыкканды, шебер туынды. Барша талантын ел-жүртынын игілігі үшін «алуан өрге» салған «біреудін әмірімен зыр кақпайтын, жүрегінің өмірімен ғана елгезек акын» Мүзафар «Менін Қазакстаным» поэмасын жазуға, шынында да тек жүрек әмірімен, үлкен жауапкершілікпен, ақындык сезім шабытымен барган. Бүл поэмада ескі өмірдің тозағы, жаңа өмірдің рахаты ойлы жыр, орамды тілмен тебірене суреттеледі. Қүлашты өмір, куанышты күн, күдіретті елі, достык, туыстык, өнер-талант, ғылым - бәр-бәрі зор серпін, пафоспен түйдек-түйдек* кейде түтас тарих, кейде түтас халык бейнесінде, кейде жеке адамдар сипатында жаркын жырланады. Заман сырлары, азаттык, теңдік, бақыт, елдік, ерлік, өнер-ғылым жайын акын ыстык шабытпен тебірене жыр етеді. «Менін Қазақстаным» поэмасын казак совет поэзиясының ірі туындыларыньін бірі деп білеміз. • 27 Ғафу Қ айы рбеков СА РА БДА Л СӨ З СА РДА РЫ Біздің казір келіп турған жасымыз әңгімені осылайша әріден, сағыныштан бастауға мәжбүр етеді. «Өмірдің көбі кетіп, азы қалса», еол калған аз өмір, сұлу шақтарды еске алумен кымбат. Мүзафар Әлімбаев өзінің әдебиеттегі өмірін қай түстан бастайтынын кайдам, менін оны әдебиеттен көргеніме, өмірде көргеніме де қырық бес жылдай болған екен. Өмірде де, өнерде де осынша бірге жүру, жүргенде де көңіл ортақ, жол ортақ болу, көріскенде қүшақтасып, жарқырап, куанып амандасып, баяғы бір-бірімізге біріміз айтатын, әдет болып кеткен сөзімізді қайталап, ол маған әлі күнге: «Ей, амансың ба кара бала?» деп мен оған: «Салаумалейкум, Мүзак!» дескен күннің жәй күннен нүры да, сыры да артық емес пе? Өмірдің үзағырақ болуының, көп кызык бақытының бірі осы шығар, бәлкім. Мен алдымдағы ағаларыма еркелеп, өзімше оларға өзгеше ат койып үйренген әдетім бар еді. Мысалы, Жүбанға «Жүбак», Мұзафарға «Мүзак», Қуандыкка «Қуке» дегендей іні базынасы жалгаса береді. Біздер сонау тамаша жастык, жігіттік дәуренді асыр салып, асыра сілтеп, арыңдатып өткізіп едік-ау, не істемедік біздер - бәрі де қызык-хикмет аңыз, әңгіме болып, біз түгіл замандастар есінде жазылмаған кітап болып қалды ғой. Соған карап кейде: «Қазіргі жастар не істеп жүр екен, олардың күндері де солайша өтіп жатыр ма екен?» деп ынталана сүрағым келетін. «Бір күні» - деп бастасам, - күнге күн косылса - әңгіме үзақка кетеді, олардын бір екеуін айтпаса да болмайды... ...Не 49, не 50 жылдың бірі, студентпін. Газет-журналға жаңадан шығып жүрген кезім, каңғалактап Жазушылар одағының корасына иіріліп түр екен, ішінен ен жастау біреуі: - Эй, бала, бері кел! - деп шакырды да: - Мен окып жүрмін ғой, менщ орныма өленді мы«ау окысын! - деп бір шашын киғаш түсірген әдеміше коңыр кескінді жігітке әдейі тапсырғандай айггы. Ештенё түсінгем жоқ, әлгі жігіт, кейін білдім, Нүфтолла Шәкенов: - Онда сен ертең радиоға кел, - деді. Барсам, акындар ертен радиодан өлен оқуы керек екен. Солайша мені казактын атақты акындарына түңғыш ілестіріп жіберген осы күнгі Мүзафар Әлімбаев болып шықты. Сонда мен: - Не деген жаны жайсан жігіт! - деп сүйсінгенімді әлі күнге үмыта алатын емеспін. Сонан кайтып жаным жақын болып кетті ғой. 28 Адам жастагы көрген жаксылык әсерін үмытпайды, әсіресе, жас акын әдебиет есігінен сығалағамда, сені көре салып, шакырған кісі қалай естен шыгады? :и Мен Мүзағанмен республика ішінде де, сыртында да талай сапарлас болдым. Баладай алаңсыз ак көнілі мен сергек; еезімтал, әцгімешіл, сырлцсқыш, жадында оқыған, білгенін, естігенін:,^елтігенін магниттей тартып жібермейтін, көп білгенін кепке үлестіртісі келетін, өзгенің табысын, жақсысына куанғыш, өзінікіндей көріп, мәз боЛғыш, күлегеш те қызык мінезді, жаратылысы жаксы адам екеніне сол жылдарда да әбден көзім жеткен еді. Сол үшін де айырыкша жақсы көріп, күрметтейті нмін. і Ьір сапар есімде: біз арғы Ресей АЛтайында бір топ казак жазушылары арнайы шакырумен жүргенбіз. Барнауыл кайбір әкеміздін үйі, аудандарга шыга алмай, қалада бірер күн қамалып калдык, үш мезгіл рестораннан тамак ппеміз, акшасын кезек-кезек төлейміз. Кезек маган келгенде бәрі жапырылып заказды мол береді, калтам таязданып бара жаткан соң, баяғы еркелеп үйренген Мүзағаңа мен: Жазатыныңыз екі-үш текст, Жейтініңіз бифштекс, - дегенім ғой. Жүрт жаттап алды да кетті. Мүзағаң ол кезде «Ак маңдайлым» деген секілді тек*стер жазып жүрген еді. Айтуын айтқанмен, кысылайын дедім, бірак Мүзаған оған кайта риза болып, осы күнге дейін айтып коймайды. Ондағы айтайын дегенім: манағы акконіл, үзақ ашусыз, кексіз, тазалығы еді. Қыскасы акынға тән мінезі айкын корінетін. Мен Мүзағаңның акындык жолдағы жасаған кыруар енбегі, ғылымга да, жалпы оку-ағарту, білім саласындағы зертшілдігі, жинағыштығы, балалар әдебиетіне, оның ішінде поэзиясына сіңірген еңбеіі жайында эр жылдарда әлденеше мақала жазып, баяндама жасаған адаммын. Онын 50, одан 60 жасын бірге мерекелеп, тойларын баскарған кісімін. Тіршіліктің аркасында, міне, 70 жасын да көріп отырмын. Әдебиетіміздің жарты ғасыр жүгін аркалап, эр жыл сайын кем дегенде бір кітап, олжа салыл, онын әр саласынан бір үлес косып отырган кызметін айту көп уакыт кажет етеді. Мен оның осы жүрген замандас, каламдастарында одан көп кітабы шыккан жазушы жоқ шығар деп ойлаймын. Мүзағаңның қамтымайтын баспасөз орны, каусырмайтын такырыбы аз болар, әйтпесе жок. Осыншалык енбеккорлык сирек кездесетін күбылыс, біз түгіл өзге үлттарда да сирек. Мүзафар Әлімбаев, шынтуайтка келсек, нағыз ғылымның адамы. Оның ғылымға тән таланты, миынын зерек көзі аскан 29 төзімділігі мен мүлде ерінбейтін еңбексүйгіштігі, уакытынын көбін кағаз арасында, кітап ішінде өткізуі - бәрі де оның ғалымдык касиетін айтып-ак түрған жок па? Жакында мен оның «Ана тілі» газетіндегі туыс түркі тілдерінің сапыстырмалы сөздігінен түзген макалаларын окыдым да таңкалдым. Бір сөздің, не сөз тіркесінен туыс тілдердін кайсысында қай мағынасы барын айтып салудан түрғанын бір мәжілісте тағы көрдім. Әттең, кешГрек болып калды, қазіргідей архивте, көп елдер кітап қорына кең жол ашылғанда кездесер ме еді, шіркін! Дүние сырларын, елдер тарихын зерттеу жолына біржола кетіп калды, бала-шағасын үмытып кететіннің нағыз өзі болар еді, еркінірек айтсам кешірім. V Мүзафар Әлімбаевтың қазақ балалар әдебиетіне, оның баспасөзіне сіңірген еңбегін сол үшін өмірінің сан жылын сарп еткенін барлык жүрт біледі. Балалар поэзиясының сіңірген еңбегі том- том кітабы үшін жалғыз өзіне ғана Мемлекеттік сыйлык берілгенде журтшылык катты куанып калды, соншама еңбектің бағаланбауы және мүмкін емес. Ал қазактың ауыз әдебиетінің маржаны - макал-мәтелдері, жүмбақ-жаңылтпаштарын жинап, әлденеше рет бастыру, өзге елдерден аударып, қосып, байыту да бір төбе жүмыс еді. Ол аз десеңіз Батыс, Шығыс елдері поэзиясының, олардың классиктерінің шығармасынан Мүзағаң аудармағандары кемде-кем шығар. Олардың басын косса канша кітап болар еді! Туған әдебиет, оның кайраткерлері хакындағы макалалар мен естелік әңгімелер қаншама! Өнер саласы, ондағы белгілі еңбеккерлер туралы пікір- толғаулары бір төбе. Өнер демекші, Мүзағаң осы күнгі елге мәлім казак сазгерлерінің әндеріне керемет көп өлең, текст жазған әйгілі ән жыршысының бірі де бірегейі. Оның акындык шығармашылығының ен бір үлкен саласы. Содан ол шамасы екі жүзден артык болар, ән сөзінен бөлек бір томдық «Өнер» баспасынан шығарғанын білеміз. Енді айтылмай калған не калды? Бәрі алакандағыдай, әр салаға байланған еңбектеріне токтап, сарапап, отырмағанның өзінде, санап айтуға да біраз уақыт кетеді екен. '7 : : / - Бүл секілді еңбектін не екенін, онын адам өмірін каншалыкты үзартатының әдемі дәлелдеп шығудың өзі жалпы адам енбегі туралы жазылған үлкен бір дастанға үксамай ма? Не керек, соңғы жылдарда Мүзағаң денсаулықка онша жарымай жүр. Бір жағынан келіп қалған жас та аякка қан түсіп, таякка әл түсіп бара ма, деген жеріне бара алмай, көрем деген жерін көре алмай, үйден корғалап шыға алмайды. Бүл секілді адамға бүдан артық мүң бар ма. 30 Менің көз алдыма арбасына артып алған, тадайдан бері жинаған мүлік-мүкәмалын алуан жолдан алып өтіц, енді мыда бір.дөңнің басына түрып қалып, қайта қозғалып келе жатқан арық та жүдеулеу жүмыс аты елестейді. Ат болғанда қандай ат еді! Оқасы болмас, өкініші де жоқ, өзіңін 70,жасын>ің,;3/І бөлігін бапалык, жетімдік одан қанды соғыс алаңында өткізігқ.^ейін саналы да, сапар жолын туған әдебиет, мәдениет саласына сарп еткен Мүзафар Әлімбаев - бүгінгі әдебиетіміздің «Мыңду ақсақалым!» деп үялмай көрсететін, бар өмірімен үлгі түтатын ағамыз, Осындай жаска келіп, осындай іс бітірген біздің арамызда кісі сирек. Бүл сөзді, бүл бағаны ешкім қызғана алмайтындай етіп, беделден .берік камал сокқан ағамызға мына адам жасының арманды бір биігіне шыкканда төменіректе келе жаткан мен секілді бір інісі кол созып, .сәлем казан, жолдап, сол тіршілікке шүкірлік айтса не артығы бар. Әрине, маған Мүзағаңның сонау-сонау өзімең дурілдесіп өткен жігіттік-азаматтық шағы қымбат. Ол кезде біз өзіі^іздід ең аяулы Деген жырларымызды жаздык, ең тәтті де қызулы сөздерімізді айттық. Мүзаған «Естай-Қорланды», мен «Дапа коңырауын>х жазған кез еді-ау ол!... Сөз үзак емес, өмір үзақ болсын, жолдас Мүзақ!. «Егемер Қазақстан», 29 казан, І993ж. Қ ады р М ы рзалиев, В п Абзал Бөкен. В • • ■ 9 0 0 V Б О Й Ғ А -Қ У А Т , ОЙҒА - СУАТГ Әдетте өзіңе жақсы таныс жәйттер жөнінде жеріне жеткізе жазуға болады деп жатпаймыз ба? Осының шындығы да, шындыкпен шендеспес шырғалаңы да жетіп жатыр. Неге? Мүзафар Әлімбаевты білмейтін қазақ баласы жоққа тән (үлкені де, кішісі де). Сол «баланың» бірі - біз екенбіз. Енді өзіміз жете білетін мүнарлы мүнаранын басындай биік, кия күздын түбіндей терең Мүзагаң жөнінде бір ауыз сөз айтайын десең, аяк астынан абдырайсын да каласын. Өзімен күнде кездесіп, сөзімен күнде жүздесіп, коналқасы бірге косын боп, қүбылнамасы бірге досың боп жүргеніне карамастан, калам шіркін су жорғадай тайпалта жөнелудің орнына, табаны кызбай гоп алдына түспейтін түлпар іспетті тартыншактай береді. Бүның мәнісі - не жөнінде, кім хақында көбірек білсең сол жөнінде молайған білік сені тағы бір беймәлім қырлар мен сырларға 31 шакырып, шыганға шыркатып жіберетінінен. Мүның және бір себебі - шын шыңыраудың канша үңілсең де түбін шалдырмайтыны, шын биіктін канша шалкайсаң да төбесін алдырмайтыны. Жинактай айтқанда, өзінің елу жылдан аса әдеби тірлігінде осындай күрделі әлемі мен әдемі аты-жөнін жасаған Әлімбаев турасында ой толгаудың жауапкершілікті болатыны осыдан. Дегенмен. бүкіл дүние тірлігі мен шығармашылык карекеті туган халкынын көз алдында өтіл келе жаткан ақын гүмырынын межелі бір сәтінде аз болса інілік ізет білдіруді парыз деп білеміз. Әрине, бүнда Мүзагаңды бірер ауыз лебізбен халкына түсіндіріп жатуды максат түтпаймыз. Өйткені, ол өзінін кім екенін, нендей мүрат жетегінде жүргенін кемел жүртына баягыда-ак жариялап койган. Сондай-ак акылман акыннын канша кітап жазганын, олардын қаншасы өзге жүрттын тіліне аударылганын, немесе мынадай шырайлы шумагы, өнегелі өлеңі, дәмді дастаны бар деп майдалап мысал теріп, «айлалап» мактап беруден де аулакпыз. Себебі, Мүзағаңнан сәтті мысалдар теруді діттеген болсақ, оның мыңдаған өлен жолдары мен мерген мысалдарын. дарынды дастандары мен арынды афоризмдерін кайта көшіріп шығу керек болар еді. Ага күрметі үшін бүлай ету біздін қолдан келгенімен, газет мүмкіндігіне киянат болар еді. Сондыктан Әлімбаевты карымды каламгер кылган кабыргалы касиеттер мен іргелі үстындар жөнінде аз-кем әңгіме еткен ләзім. Біздің үгымымызда акынды акын ететін, ен алдымен Алла- тағала онын кокірегіне қүйган қасиет. Сонан соң сол қасиеттің гайып боп кетпеуіне себепкер болатын жанкешті еңбек. Өз басының бақыты мен кальщ халкымнын ырысына карай осы екеуі де Мүзафар Әлімбаевка сакага қүйған коргасындай болып берік қонган. Қонатын себебі - дарын өз басының багасын ертерек сезінген. Сезінген де шығармашылык дертімен сергелдене түскен. Сергелдең сапардын соқпагы оны шыгармашылык атты әлемнін шыңына шыгандатып, ойында ойнактаткан, киясында қалыктатып, киянында күйкылжыткан. Сөйтіп, жүріп сөздін дәмі мен ойдын мөнін байыптаган. Жанр атаулыны жіліктеп, такырып атаулыны тармактаган. Баланың көнілін барлап, үлкеннін өңірін шарлаган. Сөйтіп жүріп өрісі кенейіп, өркеші өскенін өзі де андамагтты Андаса да анау айткандай мән бере де коймаган. Асылы, Мүзафардай оз мүмкіндігін мейілінше сарка сынаган акын некен-саяқ. Бүл - қыздырманың қызыл тілі емес. Мысалга мензейтін сөздерімізді тізе кетейік. Мүзаған балалар поззиясынын жүктеу/скачать 7,8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|