Қырыкбай Мніанұлы Алдабергенов Ерлаи Мұхтарұлы Арын

өзгелең  өкілі.  Үлкендер  поэзиясының  еркешті  үлегі.  Әрі  лирик  әрі 
эпик.  Мүзаған  публицист,  өрі  әдебиет  сыншысы,  әрі  эссеші  Мүзаған 
үлкендерге  табысталған  сандаған,  балаларға  бағышталған  ондаған  ән
текстерінін 
авторы. 
Макал-мәтелдің 
«мастері», 
аныз-ертегінін 
алғыры,  жүмбак-жаңылтпаштың  жүйрігі,  өлен-дастанның  данғайыры 
һәм  тәржімәші...  тағысын-тағылар.  Жоғарыда  «жанр  атаулыны 
тармактады» деуімізге дәлел  міне осылар.
Біздің  ойымызша,  Мүзафар  Әлімбаев,  қаламынан  үздіксіз  өнген
өнер жиһазы,  бейяелей  айтканда,  адалбақанды  елестетеді.  Қазак  киіз
үйінің  осы  бір  қастерлі  заты  төр  керегеге  таман  орын*алып,  биік 
бастағы  ашасы  балуан  уықтың  карына  тіреліп,  өнбойын  өрлей  біткен 
ондаған  бүтақшаларының  біріне  бүлғын  ішік,  екіншісіне  сусар  бөрік, 
үшіншісіне  қамқа  тон,  төртіншісіне  түлкі  тымақ,  бесіншісіне  қүлын 
лсарғак,  алтыншысына  кемер  белдік,  күміс  кісе  секілді  кілең  асыл- 
жасыл  біркиер  дүниелер  ілінер  еді.  Ақынның  тақырыбы  түрғысынан 
тынысты,  жанрлық  жағынан  жомарт,  тіл  түрғысынан  түнык 
туындыларын  осы образға баламаска амал жоқ.
Эрине,  осы  жасында  абыройлы  тапайын  ер  қасына  өңгеріп,
мәріебелі  сыйлыктың  талайын  канжығасына  бөктерген  каламгер  дәл
бүгінгі дәрежесінде аяғы  аспаннан салбырап түсе калган жоқ. Әдебиет
табалдырыгын 
жиырма  тоғызға  қараган 
шагында  «Қарағанды
жырлары»  атты  жинагымен  аттаған  ақын  оку-тоқу,  үйрену-ізденудің
сан  апуан  табиги  сатыларынан  өтті.  Бірде хапык  қайнарына бас  қойса,
бірде 
аргы-бергі 
елдер 
әдебиетіне 
назар 
салды, 
каламдас-
канаттастардан  алган  үлгісі  мен түйген тәжірибесі  өз апдына. Тегінде,
кандай  каламгер  болсын  тек  өзінен  туындатып,  өзгелерге  береді  деу
кате  түсінік.  Керісінше,  ол  өзге  тараптан  көбірек  алады  да,  соны
өзгелерге  өзі  тани  алмайтындай  етіп,  жасаулап  қайтарады.  Бүл
жердегі  «қабылдап  алу»  мен  «кайтарудың»  сарапшысы  дарын 
таразысы болмақ.
Осындай  ауыс-күйістен  атакты  туындылардың  өмірге  келіп
жататыны  да белгілі.  Мәселен,  акынның  Естай  мен  Қорлан  жөніндегі
белгілі  дастанын  жазуға  Қалижан  аға  себеп  болған.  Мүзаған  мүны
алты  жылда  тәмамдады.  Гете  жөніндегі  монографиясын  әлемнің  аса
ірі  архивтерінен  мағлүматтар  теріп,  кырык  жыл  бойы  жазған
Мариэттэ Шагиі^ян бейнетімен салыстырғанда, алты жылыңьіз «әлхәм
шүкір».  Немесе  Н.Гогольдің  ең  әйгілі  екі  шығармасхыньщ.  сюжетін
А.Пушкиннің  айтып  беруі,  заңгер  Конидің  әңгімелері  брйынша
Л.Тол^тойдың 
«Арылу» 
романын 
жазуы 
осындай 
шарапатты 
тілектестік жемістері. 
,,
33

М.  Әлімбаев  каламының  бір  кыры  -   үнемі  кыска  да  нүсқа 
жазуға  талпыныс.  Бүған  оның  балалар  әдебиетімен  айналысуы,  оған 
коса  мақап-мәтел, афоризммен көбірек жүмыс  істеуі  эсер еткен  болуы 
керек.  Осы  орайда:  «Біздің  халкымыз  макал-мәтел  шығарғанда  қалай 
толғанса,  поэзияда  да  солай  толғануымыз  керек»  деген  Есенин  сөзі 
еске  түседі.  Шығармашылык  еңбекті  «сезімнің  куғын-сүргіні»  деген 
тағы  сол  Есенин.  Осы  сөздердің  біздің  кейіпкерімізге  де  катысы  бар 
ғой деп ойлаймыз. 
^  
^
Бүндайда 
қаламгер 
туындыларын 
жан-жакты 
түбегейлі 
талкылау  мүмкін  емес.  Бүның  себебі  —  акын  жазған  алпыска  жуык 
кітаптын  деніне  оқырман  кауым  мен  сыншылардың  он  пікірі 
айтылып,  канатты  қолдау  білдірілген.  Сондыктан  шағын  макапада 
салынып  біткен  үлкен  ғимараттың  нәзік  накыштарына  дейін 
түгендеуді  мақсат  етпей,  оны  үстап  түрған  алып  үстынды  ғана 
елестеудің ыңғайы келді. 
Ц
Акын  Мүзафар  бүгінде  жетпістің  жота-желкесіне  желіп  шығып 
түр.  Аға  үшін  бүл  алқынар  жас  емес,  алғыр  ойы  шарқ  үрар  жас. 
Данышпан  Монтень:  «Мені  өз  көзімдей  жіті  бағатын  дүниеде өзге  көз 
жок»  деген  ғой.  Сол  секілді  сөз  болған  қазақ  ақынның  да  көзі  жіті, 
көнілі  сергек.  Лайым,  тоқсанға  келген  жасында  баскышка  шыға 
бергенде, 
колтығынан 
демемек 
болған 
прозашы 
Григорий 
Баклановтын 
қолын 
кағып 
жіберіп: 
«Өзім 
шыгам!» 
деген 
Шагиняндай,  жүз  жасында  жас  арудың  дидарына  көз  кырын  салған 
жырау Жамбылдай бойына қуат, ойына суат бергей!...
«Егемен Қазақстан» 
29 казан  1993 жыл.
А қселеу Сейдімбек
Қ А Л А М ГЕ Р М Ә РТ Е Б Е С І
Бүгінгі  таңдағы  рухани  әлеміміздің  көш  басында  мейлінше 
тегеурінді, өмірдің ең бір катал  сындарынан  өткен лек  келе жатыр деп 
сеніммен  айтуга болады.  Олар  казак совет  әдебиетінің  негізін  калаған 
алыптар  тобы  Сәкен,  Бейімбет,  Ілияс,  Мүхтар,  Сәбиттердің  көзін 
көрген,  солардан  үлгі-өнеге  алған  үрпак.  Содан  да  болу  керек  бүл 
лектін  жуан  ортасында  өзіндік  үнімен,  бітім-болмысымен,  еңбек- 
ізденісімен дараланатын  ойшыл  акынымыз  Мүзафар Әлімбаев.
Мүзаганның  творчествосындағы  өзіндік  үн,  бітім-болмыс, 
еңбек-ізденіс 
дегенді 
калай 
елестетуге 
болады? 
Акындык, 
зерттеушілік,  аудармашылык  өнеріндегі  өзіндік  дара  колтаңбалардын
34

кайсысына алдымен тағзым етерсін? Эрине,  мұның бәрін бір жүректін
лебі,  бір  дарынның  өмірлік-эсггетикалык  кредосы  деп  кабылдай
отырып,  Мүзағаңның  творчествосындағы  ерекше  бір  мәнді  леген 
касиетке  алдымен токталуға болады.  Ол  касиет -  сөз 
Щ Щ Ш
тілін 
халкының  рухани  әлемшдегі  ең  асылға  балайтындығы.  Мұзаған  сот 
асылдын  асыл  екенін  жай  гана  мойындаушы  емес,  хал  әдебиетімізде 
эр  сөздщ  өз  орнында  колданылуын  кірпік  ілмей,  күзетіп  жүпетін 
сакшысы  сиякты  болып  та  көрінеді.  Ол  үшін  эр   еез -  кіс.лікке  асыл- 
парасатка,  елджке  бастар  алтын  түғыр.  Сондыктан  да  эр  свзді  түмса 
көрген төлшдеи  корғауға  әзір.  Мүндайда  Мұзагаң үлы  Абайдың өзіне 
сын  көзімен  қараудан  жасқанбайды.  Әрине,  буынсыз  жерге  пышак 
үру емес  орынды  п.к.рі  асылдын  бетіндегі  шаңды  сүрткендей  шығып 
жатады.  Б.р сөз  үщш толғатып,  бошалап  кетіп,  богалап  кайтып  отыру
Й “ ұзағаңның емір салтына айналған  қасиет.  Ал, мүндай  касиет үлкен 
жүректен, алысқа көз тіккен тілектен  ғана туса керек.
Осы  касиетгін  Мүзағаннын  өз  басына  тигізетін  шапағаты  да
кел-көсір.  Акын  сөздің, тілдщ паркына ғанаден  қоюмен  шектелмейді
сол  аркылы  парасат  пен  пасыктыктын,  ерлік  пен  ездіктің,  махаббат
пен  ғадауаттың  парқын  да  бажайлап,  өзінің  гуманистік  позициясын 
орнықтырады.
Тумайды жүртын ақын жылатуға,
Туады жүректерді  нүрлантуға,
Өлеңін орамал ғып өтеді  олар
Көз жасын адамзатгың қүрғатуға. 
деген  жолдар  ақынның  азамаггық  гуманистік  болмысын  айкын 
танытады.  Осыдан  аттай  45  жыл  бүрын  ардақты  анасы  Зейнеп  көз 
жүмғанда,  15  жасар  Мүзафардың  бала  жүрегін  жарып  шьіққан  жыр 
шумақтарынан  бастап, бүгінгі  күні  56 кітаптың авторы  болып отырған 
акиық Мүзағаңның осынау телегей теңіз еңбегін  көктей шолар болсак 
әлі  аитқан  гуманистік  болмыс  сол  телегей  теңіз  еңбектің  акжал 
толқынындай екпіндеп, жағаға үмтылып жатқанын көрер еді.
Ал  енді  сол  жағаға  үмтылған  ақжал  толқындардың  ен  еңселісін 
іздер  болсақ,  сөз  жоқ^  оқ  пен  отгың  лебіндей  болып  соғыс  жырлары 
буырканар  еді;  «Естай-Хорлан»,  «Менің Қазақстаным»,  «Қүрбымның 
күнделігі», 
«Ту  тіккен», 
«Қүрыш  қазақ» 
сияқты 
лирикалық
философиялық,  ерлік  дастандары  мен  поэмалары  бір  лек  болып  өтер 
еді;  келесі  бір  тізбек  толқындардың  балдәурен  балалық  шақты 
әлдилеп,  онымен  тіл  табысып  бара  жатқанына  немесе  тіл  туралы 
тереңнен  толғап  сыр тартқанына  күә  болар  едік.  Ал  көңілден  шыққан 
күнделіктері  мен  әлем  халыктарының  жан-сырын  алдыңа  жайыл 
салар  асыл  сөздері  ше?  Сағди,  Пушкин,  Лермонтов,  Маяковский,
35

Исаковский,  Тихонов,  Райнис,  Петефи  сиякты  тарлан  акындардын 
Мұзаған  аударған  маржан  жырлары  да  жағалауға  асыккан,  елдің 
ортасына  асыккан  әлгі  акжал  толкындарды  елестетпей  ме?  Міне, 
Музағаңнын  телегей-теңіз  творчествосын  көктей  шолғандағы  әсердін 
өзі  осындай.  Бәлкім,  өмірлік  белсенді  позициясы,  максат  айкындығы 
дейтініміз осы болса керек.
Тағы  да  кайталап  айтса  артык  болмас,  осынша  кыруар  еңбектің 
өн  бойында  тілге  деген  талғампаздыкты,  сөзге  деген  сергектігі,  ойға 
деген  күштарлығы,  сайып  келгенде  туған  халкының  рухани  аспанын 
биіктетуді  мүрат түткан азамат Мүзафардың түлғасын  көреміз.
Осы  орайда,  халкымыздың  мынадай  бір  данапык  өсиеті  еске 
түседі.  «Егер  сен  алыс  сапардың  қоржын  толы  алтынмен  оралсаң,  - 
дейді, - сол алтынды отыңнын басы, ошағынның касына ғана тек.  Егер 
сен  алые  сапардан  жаксы  дос  тауып  қайтсаң,  онда  ауылыңды  жинап 
таныстыр.  Ал  егер,  сен  алые  сапардан  үлағатгы  сөз  естіп  қайтсан, 
онда  бүкіл  еліңді  жинап,  айтып  беру  міндетің!»  -  дейді  екен.  біздін 
Мүзағаң  болса дүние  жүзінің  70-тен  астам  елінің  20  мыңдай  данапык 
ойларын  казак  халкынын  рухани  игілігіне  айналдырып  отыр.  Әрине, 
мүның  айтуға  ғана  женіл  екені  белгілі.  Әйтпесе,  бір  сәт ойлы  коз,  ояу
жүрекпен  зер  салар  болсак,  әлгі  еңбектің  инемен  күдык  казғандай 
киындығы  өз  алдына,  онын  ғажайып  шапағатын  пайымдауға  болады. 
Егер  шындыкка  дес  берер  болсак,  70  үлттык  ен  озык  ойлау  жүйесін, 
талғам-түйсігін,  өмірлік  тәжірибесін  рухани  иіглікке  айналдыру  -   ел
үшін  жасалар ерен  істер санатына косылса керек.
Суреткер  үшін  оның  дарын  тегеуріні  дүннеге  әкелген  еңбектің 
жүртшылық  көкейіне  конақтап,  рухани  игілігіне  айнапудан  артық 
мүрат  та,  мәртебе  де  болмақ  емес.  Осы  орайда  Мүзафар  Әлімбаев 
дарынының  сәтімен  көрініп  жүрген  бір  кыры  -   ән  өлеңдері  екені 
назар  аударарлық.  Сезімге  эсер  етіп,  өмір  күбылыстарының  сан  сала 
жағдайына  ілкімділікпен  үн  косуда  ән  мейлінше  икемді  жанр.  Ал 
Мүзағаңның  жүрегінен  шығып,  жүректерді  баурайтын  ондаға  ән
өлеңдері  Отан,  туған  жер,  партия,  жаркын  өмір,  асыл  сезім,  ардақты
достык  туралы  мейлінше  үрымтал  айтылып,  көнілден  шығып 
отырады.  Ен  бастысы,  сол  үрымтап  айтылып,  көңілден  шығатын  сәтті 
шумактар кім-кімді де  кісілікке, биік парасатка бастайтыны  күмәнсіз.
Акын, 
азамат, 
коммунист 
Мүзафар 
Әлімбаевтың 
өмір 
жолындағы  тағы  да  бір  айырыкша  касиетті  айтпай  кетуге  болмайтын 
сиякты.  Ол  -  Мүзағаңның  қазақ  совет  баспасөзіне  сіңірген  еңбегі. 
Мүзағаң  бүл  жолда  да  өзгеге  үқсамайтын  өзіндік  калам  қарымымен, 
уақыттың  кесек  жаңалықтарына  дер  кезінде  үн  қосып  отыратын 
сергек  шалымымен,  окырман  қауымды  бейтарап  калдырмайтын
36

шыншыл 
очерк-эсселерімен 
журтшылык 
ілтипатына 
бөленген
каламгер. 
Республикамыздың 
кез 
келген 
орталык 
газет
журналдарында  Мүзағанның  колы  койылған  еңбекті  іздеп  отыратын 
окырманның барына шек келтіруге бблмас.
Бүл  кундері  «Балдырған» журналының жарық квре бастағанына 
оған  Мүзафар  Әлімбаевтын  редактор  болғанына  атгай  25  жыл  толып 
отыр.  Республикада  өзі  отау  етіп  көтерген  басылымды  25  жыл  бойы 
таоан  аудармаи  баскарып  отырған  жалғыз  Мүзаған  ғана.  Сөз  жок
Мүзағанның  бүл  еңбегі  казак  совет  балалар  әдебиетінің  тарихына  ен 
бір жаркын беттер болып  қосылары анық.
Осы  жылдар  аясында  ақын  балалар  поэзиясының  өлкесіне 
қалам-түренін  тереңірек  бойлатып,  тер  төге  еңбектенді.  Сол  еңбектің 
нәтижесінде  қазақ  совет  балалар  поэзиясының  шаңырағын  биіктеп 
шырайын  келтіруге  үлес  қосты.  Халыктык  өлен-жырдың  үлгілеріне 
табан  тірей  отырып,  Мүзағаң  бүгінгі  балалар  поэзиясына  жанрлык 
жаналыктар,  түрлік  соны  өрнектер  коса  білді.  Бүл  орайда  бірқакпай, 
жеңілдіктен  іргесін  алысқа  салып,  үдайы  ойлылықты,  кісілікті, 
касиеттілікті  көлденең  тартып  отыратын  ерекшелігін  айрықша  атап 
өтуге 
болады. 
Мүзағаң 
үсынар 
ойлылыкпен 
кісілік 
жалан 
акылгөйлікке 
күрылмайды, 
бүлтартпас 
логикамен 
көмкерілген 
канатты  сөздей  көкейіне  конақтайды.  Әрине,  мүндай  касиет  әрі 
сезімге, әрі ойка эсер ететін  шынайы өнерге ғана тән.
Суреткер  атаулынын  дарын  тегеуріні  ғана  жүртшылыктьщ  көз 
алдында  емес,  сонымен  бірге  ой-өрісі  де,  мақсат-мүраты  да,  тіптен 
талғам-талабы  мен  мінез  бітімі  де  көптің  көз  алдында  ғой  Бүл  1  
суреткер дарыны дүниеге  әкелетін  өлмес  өнермен  еншілес  заңдылык 
Ал  Мүзафар  Әлімбаев  творчествосынын  барша  болмысында  әсем 
ойды  әспеттеп,  әдемі  сөзді  әлпештеп  отыратын  айнымас  касиетін 
көреміз.  Мүнын  өзі  алпыстың  асқарына  шықкан  Мүзағаңның  мақсаг- 
мүратына  коса  мінезіне  де  айналып  кеткендей.  Сондықтан  да 
жүртшылык  Мүзағаңды  сөз  сакшысы  дейді.  Қаламгер  ушін  одан
артық кандай мәртебе болар!
«Қазақстан  мүғапімі»газеті.
14 қазан  1983 жыл.
*** 
' 
‘  V ;•
Біріне  айтылған  мақтауды  бәрі  бөлісіп,  бәрінё  айтылған  сынға 
біреуі жауап беретіндей  қаймағы бүзылмаған тату семья.
Осы  семьянын  байырғы  мүшесінің  бірі  -   ақын  Мүзафар  ‘ 
Әлімбаев.  Өткен  жылғы  жыр  жинактарының  (1971  жылды  айтады  -
37

ішіпдсі
 і 
ищі
 
йқындыкі
 
долг
 асы
н
  оа,  оіраз  аялдап  кетуге
тура келеді.
«Өмірбаяным  -  өлеңімде»  деп  Есенин  бекерге  айтпапты. 
Мүзафардың  «Көңіл  күні»  таңдамалысын  аудару  үстінде  Есениннің 
осы  сөзі  ғайыптан  еске  түсті.  Табиғат  сыйлаған  талантты  өз  алдына 
коя  түрғанда,  ақынға  өмірбаян  да  керек-ау,  өмірдің  ортан  беліне 
жақындағанда тебіреніп  еске  алар,  «терлігі  майға  шіріген»  жорықтар, 
сағыныш  қалдырып  кеткен  сапарлар,  куаныш,  өкінішін  де  аямаған 
өмірдің  белді-белді  кезеңдері  ақын  жүрегінің  қорегі  екен-ау  деген 
ойда каласың.
«Көңіл  күннін»  соңғы  бетін  аударғандағы  алғашкы  әсеріміз осы 
болды. 
• ~
‘У  ‘ •'
Мүзафар  -   ойдың  ақыны.  Шьгғыршықтың  ішін  шыр  айналған 
түтқындағы  ак  тиын  іспеттес  ойнакы  сөзді  емес,  сезгені-түйгені  мол 
ойдын  акыны.  Ол  сарыла  жүріп  тапқан  әдемі  ойын  оқушысына 
жеткізу  жолында  әсіресе  қызыл  әсем  сөзді,  тастай  каткан  үйкасты, 
үрдым-пердім  ырғақты  тәрік  қылуға  бар  да,  ойын  көмескілеуге  жок' 
Ақыннын  жорыкка  бірге  аттанған  қүрбысына  арнаған  «Шеру»  деп
аталатын қысқа ғана өлеңі бар.
«Жорық-сын жолга шақырып,
Бізге де жеткен кезі еді.
Бес қару жерге батырып 
Еңсені жаншып езеді.
Үрлана,аяп тарландар 
Қарайды мүртсыз солдатқа.
Екі айда есейіп алғандар 
Еншілес енді сор-баққа.
Арқамыз аппақ сортаңнан
Келеміз көлдей бусанып.
Бөлініп бірақ ортаңнан,
Бүлк етер кім бар мүң шағып.
Қанжоса аяқ қажалған,
Әйтеуір етік ішінде...
Ауыр ма бейнет алсалдан?!
Адымда,соны түсін де»
Осы  жыр,  үстірт  караған  адамға,  жазылып  біткен  көп  өлеңнің 
бфі  сияқты.  Айтпаса  да  белгілі  ақикат  екендігінде  дау  жоқ.  Ала 
баратқан  көркемдігі  де  шамальг,  тіптен  үйқастары  да  арзан  Әйтсе  де 
ось.  төрт  шумақта  жүрек  шымырлатар  бір  жылылык,  көңілге  мүң 
үялатар,  алыстан  үздігіп,  эсер естіліп  түрған  бір  саз  бар.  Ол  не?  Ол  - 
адам  өмірінің  кысылтаяң  кезеңіндегі  көңіл  күйі.  Ол  -  айналасы  екі-ақ
38

айда  есейіп  қалған,  қанды  майданға  апарар  жорық  жолына  бойларын 
басқан  қаруының дүміменен  із сызып  баратқан  екі  жастың  күдігі  мен 
үреиі,  жүрексіне  түрып  жасаған  бірінің  біріне  деген  қайраты  мен 
жігері.  Ол  -  сахиоатарлап  солдаттардың  өздерімен  бірге  аттап  келе 
жаткан  өрімдей  жастарға  үрлана  қарап,  өз  бастарындағы  мүңын 
үмыткан  ^ел-сал,  түңғиык  сәті.  Бірдің  де,  мыңның  да  басынан 
өткерген,  бүл  күндері  умыт  болып  бараткан  отты  дәуірдің  сазы  мен 
сарыны.  Ақын  сол  саздан  асыкпай-саспай,  коңырлата  шертіп
күрбысынын күлагына қүя білген. 
• •
«Көңіл-күні»  -  көргенімен  түйгені  мол,  бергені 
Щ
 берері  де
мол ойлы акынның сан  жылдар сарыла іздеген еңбегінін жёмісі.
Фткт
  жылы  шыққан  жыр  кітаптарынан  бетке  үстарынын
біріншісі. 
-  1 
’
Таңдамалыға  енген  «Естай-Қорлан»,  «Мен  де  -  Ильичтін 
оаласы»  екі  дастанның  екеуі  де  ақынның  әдебиет  алдындіғы  арын 
танытар,  эпикалық  өрісін  білдірер  сом  дүниелер.  Әсіресе  «Естай-
шабыты  мен  азаматтык  өктем  үні,  зор 
таланты  әр  кырынан  айқын  көрінеді.  Нағыз  поэзиялык  +ебіреністен
туған  үрдіс  туынды.  Бүл  дастан  -  Мүзафар  творчествосының  бүгінге 
дейінгі туындыларының шырқау шыңы.
«Өткір  көз томағасыз  каршығандай  қадапса,  жалт  берердей  жан
шыдамай,  Естайды  қалқапайды  кайта-қайта  жиынға  одэн  баска  әнші 
үнамай»... Немесе:
«Тағдырдың тәлкегінде тығырык  көп,
Үстіне жығылғанның жүдырык боп,
Андайды алды артынан азап-зәбір,
Түтіні үзілместей  шүбырып  кеп.
Қазағың жантықтардан қүтылған ба:
Түкіріп алақанга жүтынғанда,
Домалап момын жатар...
Түлкі -Ж антық
Толтырып  шыга  келер үртын канга..»
Әрі карай
«Сырт көзге «Сыры мәлім  шамалылар»
Сілкінсе, бір сәт  қүдай болары бар.
Әркімнің Қобыланды болып бір күн,
Алатын  Қазаны  бар,  камалы  бар.  »
Көріп  отырсыздар,  мүңдай,  түяғымен  ор  казған  ақынды  аясы 
алакандай, так-түқ рубаиларға қор кылуғаболмайды.  Мүндай дастаны
бар  «Көңіл  күні»  кітабының  өмірінің  үзактығына  еш  күмән  бблмасқа 
керек.
39

М ү қ ағал и   М аКатаев 
«Қазак жырынын бір жылы» 
1971  жылғы казак поэзиясы жөнінде
жасаған  баяндамасынан.
«Қош,  махаббат» кітабы.  1998ж.
***
Өткен  жылғы  (  1969  жылды  аитады-А.Қ.)  жақсы  поэзияның 
қатарына  ізденгіш  те  тапқыш,  көп  оқитын,  көп  түйіп,  көп  ойланатын, 
бейнетқор  да  еңбекқор  ақын  Мүзафар  Әлімбаевтың  «Өшпес  от»деп 
аталған  жақсы  кітабын  қоймасқа  хакым  жоқ.  Мүндағы  «Естай- 
Хорлан» дастаны, сөз жоқ Мүзафардың творчестволык та,  поэтикалық 
та жеңісі,  мактанышы... 
Н Н ^ Н Л   |
Поэзияны, 
жалпы 
әдебиетті 
Мүзафардай 
бағалап, 
оның 
күдіреттің  қүдіреті  деп 
үғынатын  адамды,  акынды 
қаламдас 
ағайындардың арасынан мен әлі  кездестірген емен...
Мүзафар  -  көп  ізденгіш  акын  дедік.  Өздеріңізге  белгілі,  іздену 
дегеніміз  шыңға да  шығарады,  шыңырауға да түсіреді.  Мүзафар  іздеп 
тапкан  да  болар,  таба  алмай  қарманып  қалған  жайлары  да  болған 
шығар,  әйтеуір,  бүдан  ақын  мына  «Өшпес  отында»  корлык  көрмепті. 
Акыннын «Бозторғай» өлеңін  окып көрелік:
«Таң ата алакеуімде 
Бозторғай - дала бүлбүлы,
Ләззатын сыйлап көңілге,
Тынбайды нәзік шырылы.
Басындай  ғана бармақтың,
Әуеге өзін ілуі-ай!
Үшында екі  қанаттың
Балапан толқын дірілі-ай!
Өңештің кеңі  не керек,
Өкірген сайын кеңейген?!
Сыбызғы  күй де керемет 
Төгілген қылдай  көмейден!
«Сыбаға-сыйың алда көп,
Самалын есіп, таң атгы.
Ерте оян, қапы калма!»-деп,
Шырылдал түрған сияқты.
Кірпік  каққандай  өмірдің  осы  бір  кірпік  қаққандай  сәтін  кірпік
каккандай  жырмен  айта  білу деген  осындай-ак  болар.  Торғай  дірілін
тоқи білген  акынның әлдеқандай әумесер жандарға айтар өктем үні де 
барекен:
40

«Нанбаңдар бейпіл тантыкка 
Адамнан адам  артық па?!
Нанбаңдар жауыз Жантықка 
Хапыктан халық артык па?!
Балаңнан бапаң кем де емес,
Ақыл  мен ойға кенде емес.
Адамнан адам кемде емес,
Хапыктан халык кенже емес».
М ұқағали  М ақатаев 
«1969 жылғы қазақ поэзиясы» (баяндама)
«Қош,  махаббат» кітабы.  1988 ж
А яулы   М үзафар!
Сенің  еңбектеріңе  арналған  қазақ  телевизиясы  өткізген  әдеби 
кешке қатыса апмаған  едім.  Қатыса алмағаныма өкініп жүргенімде бір 
күні сол әдеби кешті телевизия кайтакөрсетті.
Әдеби  кештің өте жақсы, мазмүнды өткендігі  сондай, тіпті  казак 
вдебиеті  мен  өнерінін  республикалык  думанды  тойында  отырғандай
сезіндім.
Өзің  де,  сенің  еңбегіңді  нәрлі  жемісін  бағалай  білген  бүкіл 
қауымға да,  оны  экран  арқылы  барша  республика  көрермендерін  ырза 
еткен телевизия коллективіне де рахмет.
Қасым  Қайсенов,  партизан жазушы,
Халық каһарманы.  І982ж.
Қ ады р  М ырзалиев
М ұзафар Ә лім баевқа
Жаз да калған,
Қапды енді күз де кейін.
Қыстын бәрін бірақ та мүз демеймін.
Такқа да акын лайық,
Әйтсе де оны
Әркімдердің ішінен  іздемеймін.
Мен ешкімніц мақтауын  малданбаймын,
£.Одан  кымбат Абайдан калған кайғым.
Гыйлыкка акын лайык,
Әйтсе де онын
Таза түрса омырауы,-таңданбаймын.
41

Қолдан келсе көңілге дарытпай  мүң,
Өз әлімше өмірді  парықтаймын.
Хан боп туған  акындар күл боп жүрсе,
Оған да мен тан калып  жарытпаймын! 
Өнгенменен  зергерлік ісін мейлі,
Алтын емес, зеріңді  үсын дейді...
Бүгін  үшін туғандар 
Ертең үшін
Жазғандарды өйткені түсінбейді.
2 желтоқсан,  1983 ж.
Н ұф толла  Ш әкенов
М үзкенге 
Ертісті  кешкен  Мүзкен ең,
Таяғын үстап Естайдың.
Бала едік онда біз деген 
Санаққа сірә қоспайтын.
Басыңда кесте такия,
Қолыңда дәптер болатын...
Сезбеппіз онда,  қүдая,
Шыгар деп сенен  зор ақын.
Мыкты боп  қайтып  майданнан,
Мыктанып жаздың өлеңді.
Майталман дермін,  айта алман 
Елуге жетті дегенді!
Қайсы бір достар күледі,
Өзіңе жеткен алкымдап:
-  Баяғы  Мүзкен жылы еді,
Мүзаған бопты  салкындап.
Ақсүңкар әлде Акмандай,
Әлі де сенін  касыңда.
Өлеңнен бакыт тапқандай 
Келесің жайнап  расында.
«Аксақалмын» деп  күнде сен
Айтасың  б ізге :  «қызықсың...»
Өзіңді  өзің білмесен,
«Сырыңды  кайдан  қыз үқсын!»
1973 ж.
42

га ф у   Қайырбеков
М үзакка 
Жан  Мүзағым,  қапылыста не дейін,
Сан сөздерді айткым  келіп  көмейім 
Гүрады да, өз-өзімнен токталам,
Жеткізе алмай абзал акын  мерейін.
Менін Сізді жаксы  көрем  -  дегенім,- 
Өзім  жазған ең аяулы  өлеңім.
Сіздей-Сіздей аға болса  касымда,
Бүл дүниеде арманым жок дер едім.
Өйткені  Сіз, кандай бакыт, тірісіз,- 
Қүдайға-куда,  пайғамбарға інісіз.
Есім  шала, екі  қолымды жайғанда,
Бір қолымнан алушының бірісіз.
Отыз бес жыл рахат өмір кештік біз,
Өлең өссе, сонымен бірге өстік біз.
Енді  қазір періштемін,-деу не керек, 
Заманымызда бір  кісідей бөстік біз.
«Айдалада аузы мүрны жоқ отау»- 
Ішінде отыр екен кыз Шапау.
Сол сүлуды онаша алып  кашып-ең,
Арманын  не осы  күні, ағасы-ау!
Мынау жалт-жүлт -  кыз-маржаннын ішінде, 
Мен қуанам жапғыз Шапау үшін де.
Мын кызыннан жапғыз жарың жаксы екен,- 
Қайран аға,  мейлін түсін, түсінбе!
23  ноябрь,  1983 ж. 
Әбіраш  Ж әміш ев
Мұз ағаға!
Мүз аға- 
Муза-
Ұксас сөз екеу і де.
Өлең боп атың сенің кетеді де.
Осылай өміріннің бүкіл  мәні,
Сенеміз осылай  мәңгі өтеріне.
Өлең, ән-жүбын жазбай серік болған,
Кеудеңе сүлулықтан  көрік толған.
Жырыңды  жаттамаған бір адам жоқ,
Басыңа бағың осы келіп  коНған.

жүктеу/скачать 7,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: