Ісін жаңа бастаған кәсіпкерлерге арналған КӘсіпкерліктің жедел курсы экспресс-курс предпринимательства для начинающих предпринимателей
жүктеу/скачать 3,25 Mb. Pdf көрінісі
|
8. ТӘУЕКЕЛДЕР / РИСКИ КƏСІПКЕРЛІКТІҢ ЖЕДЕЛ КУРСЫ 122 8. ТӘУЕКЕЛДЕР КӘСІПКЕРЛІК ТӘУЕКЕЛ ДЕГЕН НЕ? Бизнесті бастаған кезде бизнес ортасы әрқашан ау- ысып отыратындығын естен шығармаңыз. Сіз әркезде қалай және не өзгеретіндігін дәп басып айта алмай- сыз. Сондықтан да сіздің бизнесіңіз қандай да бол- масын өзгерістер мен қиын жағдайлардың туындау мүмкіндігіне тығыз байланысты. Қиын жағдайлар мен өзгерістер әртүрлі шығынға соқтырады. Сіз тауарды сата алмай қалуыңыз мүмкін, ауа райының күрт өзгеріс нәтижесінде тауар бұзылады немесе теңгенің бағамы өзгереді, жеткізушілер тауар- ды уақтылы жеткізбеді, сауда-саттық ережесі қөзгеріп кетті және т.б. Бұның барлығына қарамай, Сіз дербес шешім қабылдайсыз, кәсіпкерлік тәуекелі әр кезде де болады. Тәуекел — дегеніміз, белгіленген мақсатқа жетуді білдір- мейді (ең алдымен, кіріс пен пайда бой- ынша). Бұл алдын ала жоспарланған нәти- жемен салыстырғанда сәтсіздік (табыс) дәрежесі. Тәуекел — шығын. Тәуекел — бір нәрсеге қол жеткізе алмау. Тәуекел — ресурстардың бір бөлігін жо- ғалту ықтималдылығы (қаупі), белгілі бір өндірістік және қаржылық қызметті жүзеге асыру нәтижесінде та- быс таппау немесе қосымша шығынға ұшырау қаупі. Сіз келесілердің нәтижесінде шығын тартуыңыз мүмкін: • табиғи апаттар (от, су, жер сілкінісі, дауыл және т.т.); • біреудің қылмыстық әрекеті; • кәсіпкерлік қызмет саласындағы заңнаманың өзгеруі; • сіздің әріптестеріңіз, бәсекелестеріңіз, жеткізуші- леріңіздің әрекеті; • алдау; • ақпараттың жоқтығы; • тұтынушы іс-әрекетінің өзгеруі; • негізгі қызметкерлердің қайтыс болуы немесе іс- әрекетке қабілетсіздігі (ол білікті кадрларды ірік- теуге, сондай-ақ меншік құқығын беру кезіндегі қиындықтарға байланысты). ТӘУЕКЕЛДЕР ТУЫНДАУ СЕБЕПТЕРІ ҚАНДАЙ? Тәуекел туындау үшін, оның себебі болуы қажет. Кез келген нәрсе (фактор) нақты бір жағдайдың туында- уына себеп болып, бизнесті жүргізу кезінде белгісіздікке ұшыратуы мүмкін. Бұл себептер сыртқы және ішкі де болады. Сіз қаржылық дағдарыс, құнсызданудың жоғарғы деңгейі, саяси жағдайдың күрт нашарлауы, соғыс, лицензияны қайтарып алу, жер сілкінісі және т.б. нәтижелерінде шығынға ұшырауыңыз мүмкін. Бұл сыртқы тәуекелдерге қатысты жағдайлардың барлығы Сіздің бизнесіңізді шығынға ұшыратады. Ішкі тәуекелдердің себебі Сіздің бизнесіңіз, 8. РИСКИ ЧТО ТАКОЕ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСКИЙ РИСК? Открывая бизнес, Вам надо помнить, что среда биз- неса постоянно меняется. И Вы не всегда можете пред- сказать, что и как может измениться. Поэтому успех Вашего бизнеса зависит от вероятности возникновения каких-либо изменений и критических ситуаций. Критические ситуации и изменения могут приве- сти к различным потерям. Вы можете не продать товар, товар может испортиться в результате резкого измене- ния погодных условий, может измениться курс тенге, Вам могут не поставить поставщики товары во время, могут измениться правила торговли и т.д. Не смотря на то, что Вы самостоятельно принимаете решения, риск предпринимательской дея- тельности существует всегда. Риск — это недостижение Вами поставленной цели (прежде всего по доходам и прибыли). Это степень неуспеха (успеха) по сравнению с заранее планируемыми результатами. Риск — это потери. Риск — это недополуче- ние чего-либо. Риск — вероятность (угроза) потери Вами части своих ресурсов, угроза недопо- лучения доходов или угроза появления дополнитель- ных расходов в результате осуществления определен- ной производственной и финансовой деятельности. Вы можете понести потери в результате • стихийных бедствий (огня, воды, землетрясений, ураганов и т. п.), • преступных действий кого-либо, • изменения законодательства в сфере предприни- мательской деятельности, • деятельности Ваших партнеров, конкурентов, поставщиков, • обмана, • отсутствия информации, • изменения поведения Ваших потребителей, • смерти или недееспособности ключевых работни- ков (что связано с трудностью подбора квалифици- рованных кадров, а также с проблемами передачи прав собственности). КАКОВЫ ПРИЧИНЫ ВОЗНИКНОВЕНИЯ РИСКА? Для того чтобы возник риск, должна быть причина. Причиной возникновения конкретной рисковой ситуа- ции может быть любой источник (фактор), который мо- жет вызвать неопределенность в ведении бизнеса. Эти источники могут быть как внешние, так и внутренние. Вы можете понести потери в результате финансового кризиса, высокого уровня инфляции, резкого ухудшения политической ситуации, начавшейся войны, отмены ли- цензий, происшедшего землетрясения и т.д. Эти, внеш- ние по отношению к Вашему бизнесу, ситуации приводят к потерям, связанным с внешними рисками. Источником внутренних рисков является сама 8. ТӘУЕКЕЛДЕР / РИСКИ ЭКСПРЕСС-КУРС ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА 123 қызметіңіз болып табылады. Сіз дұрыс тауар сатып алуыңыз, тұтынушыларға қажетсіз қызмет ұсынуыңыз, өте жоғары баға белгілеуіңіз мүмкін. Кейде сату орны да дұрыс болмайды. Сіз қабылдаған шешімге қатысты шаруашылық тәуекел туындайды. Сіз және Сіз жалдаған қызметкерлер ынтасыз жұмыс істеуі мүмкін. Бұл жағдайда адамның жеке басына қатысты тәуекел туын- дайды. Сіздің бәсекелестер, жеткізушілер, тауар туралы мәліметіңіз аз. Ақпараттың жетіспеуіне қатысты тәуекел туындайды. ТӘУЕКЕЛДІҢ ҚАНДАЙ ТҮРЛЕРІ БАР? Сізге қысқа мерзімді, тұрақты (немесе ұзақ мерзімді) тәуекелдер қауіп төндіруі мүмкін. Қысқа мерзімді — бұл тәуекелдер Сізге белгілі уақыт кезеңінде болады (мысалы, ол жүктерді тасымалдау кезіндегі көлік тәуекелі немесе нақты мәміле бойынша төлемеу тәуекелі). Тұрақты — Сіздің бизнесіңізге үздіксіз белгілі географиялық аумақта немесе белгілі экономика секто- рында қауіп төндіретін тәуекелдер: мысалы, елдегі жал- пы төлемеу тәуекелі, құқықтық жүйенің жетілмеуі және басқалар. Бизнесті бастаған кезде Сіз шығатын шығынның шекті, күрделі және апатты мөлшерін анықтауыңыз қажет. Шығын мөлшерін білсеңіз, Сіз оның алдын алу бойынша қандай да болсын іс-әрекеттерді жасай аласыз. Шекті тәуекел — Сіздің қызметіңізді жүзеге асы- ру (жүзеге асырмау) кезінде табысты жартылай жоғалту қаупі болады. Мысалы, Сіз тауарды қайта сатудан 100 000 теңге пайда табуды жоспарладыңыз, бірақ бар- жоғы 30 000 теңге пайда таптыңыз. Күрделі тәуекел тек табысты жоғалтумен ғана емес, сонымен бірге жоспарланған ақшалай түсімді алмаумен де сипатталады. Егер таза табыстың 75% жоғалту қаупі туындаса, ол тәуекел күрделі болып са- налады. Мысалы, Сіз тауарды 300 000 теңге сомасына сатуды жоспарладыңыз, бірақ барлығы 100 000 теңге көлеміне сауда жасадыңыз. Апатты тәуекел, негізінен, банкроттыққа тірейді, яғни кәсіпкер барлық қаражаттарын жоғалтады. Мыса- лы, Сіз 300 000 теңге көлеміне тауар сатып алдыңыз, бірақ түк те сатқан жоқсыз. ТӘУЕКЕЛДІ ҚАЛАЙ ТӨМЕНДЕТУ БОЛАДЫ? Сіз тәуекелден қаша аласыз ба? ЖОҚ. Оны ең тө-менгі деңгейге дейін төмендетуге — БОЛАДЫ! Тәуекелдерді төмендетуге болады, тек оны бас- қаруды үйрену керек. Ол үшін сізге төмендегілерді білу қажет: • нарықта және Сізді қоршаған ортада не болып жатыр; • Сіздің бизнесіңіз үшін қандай әлеуетті қауіп-қатер бар; • Шығын қандай мөлшерде болуы мүмкін; • Егер қызметіңізге осындай қауіп төнгенде, не істеген дұрыс; Ваша деятельность, Ваш бизнес. Вы можете заку- пить не тот товар, предложить ненужную потребите- лю услугу, установить слишком высокую цену. Место продажи может быть непривлекательным. Возникает хозяйственный риск, связанный с принимаемыми Вами решениями. Вы и Ваши наемные работники могут быть невнимательными. В этом случае возникает риск, свя- занный с личностью человека. Вы можете мало знать о Ваших конкурентах, поставщиках, о самом товаре. Воз- никает риск, обусловленный недостатком информации. КАКИЕ ВИДЫ РИСКОВ СУЩЕСТВУЮТ? Вам могут угрожать как кратковременные, так и постоянные (или долговременные) риски. Кратков- ременные — это риски, которые существуют в тече- ние известного Вам отрезка времени (например, транс- портный риск, когда убытки могут возникнуть во время перевозки грузов, или риск неплатежа по конкретной сделке). Постоянные — это те риски, которые угрожают Вашему бизнесу непрерывно в данном географическом районе или в определенном секторе экономики (напри- мер, общий риск неплатежей в стране, несовершенство правовой системы и др.). Открывая бизнес, Вам необходимо определить по- тери, которые будут для Вас допустимыми, крити- ческими и катастрофическими. Зная величину по- терь, Вы можете во время предпринять какие-либо дей- ствия, чтобы попытаться их избежать. Допустимый риск — это угроза неполной поте- ри прибыли от осуществления (неосуществления) Ва- шей деятельности. Например, Вы планировали полу- чить прибыли от перепродажи товаров в размере 100 000 тенге, а получили всего 30 000 тенге прибыли. Критический риск характеризуется не только по- терей прибыли, но и недополучением предполагаемой выручки. Риск можно считать критическим, если поте- ри чистой прибыли грозят достичь 75%. Например, Вы планировали продать товара на сумму 300 000 тенге, а продали всего на 100 000 тенге. Катастрофический риск, как правило, приводит к банкротству, то есть к потере предпринимателем всех средств. Например, Вы купили товар на сумму 300 000 тенге и не продали ничего. КАК МОЖНО СНИЗИТЬ РИСК? Можете ли Вы избежать риска? НЕТ. Но сни- зить его до минимального уровня — МОЖЕТЕ! Снизить риски можно, если научиться ими управ- лять. Осуществляя свою деятельность Вам следует по- стоянно изучать ситуации, приводящие к возникнове- нию рисков, для того чтобы во время использовать наи- более приемлемые для Вашего бизнеса действия, сни- жающие потери до минимума. А для этого Вам необхо- димо знать ответы на следующие вопросы: • Что происходит на рынке и окружающей Вас среде? • Какие потенциальные угрозы для Вашего бизнеса существуют? 8. ТӘУЕКЕЛДЕР / РИСКИ КƏСІПКЕРЛІКТІҢ ЖЕДЕЛ КУРСЫ 124 • Шығынды болдырмау үшін не істеу керек. Сіз тәуекел деңгейін төмендету үшін келесілерді жасай аласыз: • Қаражаттың біршама бөлігін күтпеген шығындарды жабу үшін қалдыру, яғни резерв құру; • Тәуекелді біреуге тапсыру- сақтандыру; • Тәуекелді қызмет түрлері немесе тауар мен қызмет топтары арасында қайта бөлу; • Болдырмау — қандай да болсын бір идеядан немесе қызметтен бас тарту; • Алдын алу шараларын өткізу — ақпарат жинау, қызметкерлерді оқыту және т.б. Қызметіңізді жүзеге асыру барысында Сізге әрқашан тәуекелді туындатын жағдайларды зерделеуге тура келеді, яғни бизнесіңізге тиімді, шығынды төмендететін әрекеттерді уақтылы қолдану керек. • Какова может быть величина Ваших потерь? • Что следует делать, если угрозы возникнут в реаль- ной деятельности? • Что следует сделать, чтобы избежать потери? Для того чтобы минимизировать риски Вы можете: • оставить какое-то количество средств на покрытие непредвиденных расходов создать резерв, • передать риск кому-либо — застраховать, • перераспределить риски между видами деятельно- сти или группами товаров и услуг, • избежать — отказаться от какой-либо Вашей идеи или деятельности, • провести предупредительные мероприятия — собрать информацию, обучить персонал и т.д. 9. ФРАНЧАЙЗИНГ / ФРАНЧАЙЗИНГ ЭКСПРЕСС-КУРС ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА 125 9. ФРАНЧАЙЗИНГ Бизнесті бастаған кезде франчайзинг негізіндегі ірі бизнеспен серіктестес болу туралы ойлай аласыз. Əлемде бизнесі ұқсас тәуелсіз кәсіпкерлерге бизнесті ашуға мүмкіндік беретін 30 000 компания (франчайзер- лер) бар. Франчайзинг қолданылатын бизнес бағыттары шектеусіз. Қазіргі күні 3 000 000 астам кәсіпкерлер фран- чайзинг шартының аясында жұмыстарын жалғастыруда. Франчайзинг шарты бойынша бір тарап компания (франчайзер) келесі тарапқа (франчайзи) құқықтар кешенін (франши- за) береді, ол тауар белгісін пайдалану, бизнесті жүргізу тәсілдері мен құпияларын қамтиды. Шартта франчайзердің бизнесті ұйымдастыру және оны басқару қызмет- терін ұсынуы қарастырылады, жалпы алғанда, франчайзидің кәсіпкерлік қызметі франчайзер дайындаған тәртіп бойынша жүргізіледі. Франшиза сатып алғанда, Сіз (франчайзи) франчай- зерден бизнесіңізді ұйымдастыруға қажетті қолдауға ие боласыз. Франчайзинг шарты бойынша бизнесті жүргізу франчайзиге келесі артықшылықтарды береді: • тәуелсіз мәре бизнесімен салыстырғанда, банктен қаржы алу мәселесін жеңілдетеді; • толықтай дербес бизнеске қарағанда, бизнесті ұйымдастыру және оны басқару кезінде шығынды азайтады; • франчайзерден дайын бизнес жүргізу тәсілін алу; • бизнесті ұйымдастыру және оны басқару бойынша франчайзерден жан-жақты білім алу; • бизнесті басқару кезінде франчайзерден тұрақты түрде көмек алу; • франчайзер жүргізетін кең масштабты жарнаманы- ның артықшылығын пайдалану мүмкіндігі; • франчайзермен бірлесіп тауарды көтерме сату мүмкіндігіне қол жеткізу; • тауар/қызметті тұтынушыға таныс франчайзер брэндімен (тауар белгісімен) сату мүмкіндігі. Дегенмен, франчайзинг жүйесінің франчайзи үшін кемшілік болып табылатын төмендегідей ерекшеліктері де бар: • тәуелсіздіктің жоқтығы, ол франчайзер белгілеген ереже шегінде жұмыс істейді; • франчайзи қызметі франчайзер тарапынан бақы- лауға алынады; • қызмет франчайзинг шартының қолданыс мерзімі бойынша жүзеге асырылады; • табысының бір бөлігін франчайзерге береді; • бизнесті сату кезінде қиындықтар туындайды, яғни жаңа франчайзи кандидатурасы франчайзерге ұна- мауы мүмкін; • франчайзинг кезінде франчайзидің шығармашылық бастамасы белгілі деңгейде төмендейді. Франчайзингтік қарым-қатынас төмендегі- лерді қарастырады: • Франчайзердің бизнесті ұйымдастыру барысына 9. ФРАНЧАЙЗИНГ Начиная бизнес, Вы можете подумать о партнерстве на основе франчайзинга с уже существующим успеш- ным бизнесом. В мире существует более 30 000 компаний (фран- чайзеров), предоставляющих возможность незави- симым предпринимателям открыть бизнес, идентич- ный их бизнесу. Направления бизнеса, в которых применяется франчайзинг, практически не ограничены. Более 3 000 000 предприни- мателей уже работают в рамках договоров франчайзинга. По договору франчайзинга одна сторона (франчайзер) предоставляет другой сторо- не (франчайзи) комплекс прав (франшизу), включающий, в частности, право использо- вания товарного знака, способы и секреты ведения бизнеса. Договор предусматривает предоставление франчайзером услуг по ор- ганизации бизнеса и его управлению, что в целом обе- спечивает осуществление предпринимательской дея- тельности франчайзи по правилам, разработанным франчайзером. Приобретая франшизу, Вы (франчайзи) получаете всю необходимую поддержку от франчайзера в органи- зации Вашего бизнеса. Ведение бизнеса на основе договора франчай- зинга обеспечивает Вам следующие преимущества: • по сравнению с независимым стартовым бизнесом — меньше затрат при организации бизнеса и управле- нии им, возможно лучшие условия при получении кредита в банке; • получение от франчайзера готовых методов и пра- вил ведения бизнеса; • всестороннее обучение у франчайзера по организа- ции бизнеса; • получение постоянной помощи от франчайзера в управлении бизнесом; • возможность использования преимуществ широко- масштабной рекламы, проводимой франчайзером; • доступ к совместным с франчайзером оптовым закупкам товаров; • возможность продажи товаров/услуг под брендом (товарным знаком) франчайзера, как правило, уже известным потребителю. Однако имеются следующие особенности франчайзинга, которые можно назвать недо- статками для франчайзи: • отсутствие полной независимости, так как он рабо- тает строго в рамках правил, установленных фран- чайзером; • деятельность франчайзи подвергается контролю со стороны франчайзера; • работа франчайзи осуществляется в рамках срока действия договора франчайзинга; • необходимо делиться частью своей прибыли с фран- чайзером; • при франчайзинге в определенной степени снижена 9. ФРАНЧАЙЗИНГ / ФРАНЧАЙЗИНГ КƏСІПКЕРЛІКТІҢ ЖЕДЕЛ КУРСЫ 126 көрсеткен көмегі кезінде тартқан шығындарын өтеу үшін Сіз төлейтін бастапқы жарналар . Бұл сома Сіздің бизнеске салған инвестицияңыздың 10% құрайды. • Франчайзингтік шарттың қолданыс мерзімінде бизнесіңізге қолдау көрсеткені үшін франчайзерге төленетін мерзімді төлемдер (роялти). Негізінен, роялти табыстың 3-6% құрайды. Франшиза сатып алу кезінде ретті шешім қабылдауға тура келеді (15-суретті қараңыз). Әлеуетті франчайзи әрекеттерінің қадамы Бірінші қадам. Өзіңізге лайықты франчайзингтік ұсынысты, соның ішінде өзіңіз жұмыс істегіңіз келетін қызмет түріндегі ұсынысты таңдаңыз. Франчайзер ұсынған, сондай-ақ баспасөзден, интернеттен алған ақпараттарды мұқият оқыңыз, келесі сұрақтарға жауап табуға тырысыңыз: • Компания қашан құрылды? • Ол не жасап шығарады, қандай қызметтер көрсетеді? • Оның нарықтағы үлесі және даму қарқыны қандай? • Компанияның беделі қандай? • Жұмыс істеуші франчайзилердің тізімі және өткен жыл қанша франчайзи үшін сәтсіз болды? • Нарыққа зерттеу жүргізілді ме, франчайзингтік жүйенің даму мүмкіндігі бағаланды ма? возможность проявления творческой инициативы франчайзи. Франчайзинговые отношения предполагают: • Выплату Вами первоначального взноса, идущего на возмещение франчайзеру затрат, понесенных им на помощь, оказываемую Вам в организации бизнеса. Как правило, эта сумма составляет 10% от Ваших инвестиций в бизнес. • Выплату Вами периодических платежей (роялти) франчайзеру за его поддержку Вашего бизнеса на протяжении срока действия договора франчайзинга. Роялти, как правило, составляют 3-6% от дохода. При приобретении франшизы Вам предстоит при- нять ряд последовательных решений (рисунок 15). Пошаговые действия потенциального фран- чайзи Первый шаг. Выберите предпочтительное для Вас франчайзинговое предложение в том виде деятель- ности, которым Вы хотели бы заниматься. Источника- ми информации могут послужить Интернет, каталоги франшиз и выставки по франчайзингу. Внимательно изучите информацию, предоставлен- ную франчайзером, а также информацию из прессы, Интернета и постарайтесь найти ответы на следующие вопросы: • Как давно была создана компания? • Что именно она производит, какие услуги оказывает? • Какова ее доля на рынке и темпы развития? • Какова репутация компании? Сурет 15. Бизнесті дамыту үшін франшизаны пайдалану кезіндегі әрекеттердің реттілігі Рисунок 15. Последовательность действий при приобретении франшизы 9. ФРАНЧАЙЗИНГ / ФРАНЧАЙЗИНГ ЭКСПРЕСС-КУРС ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА 127 • Франчайзиді іріктеу қандай қағида бойынша жүргізілді? Екінші қадам. Франчайзингтік пакет шарттарын зерттеңіз: • Сізге ұсынылған тауар/қызметтердің тізбесі мен сипаттамасы. • «Франчайзиге арналған нұсқаулықтың» немесе басқа да құралдардың және/немесе бизнесті ұйым- дастыру мен оны басқару бойынша нұқсаулық- тардың барлығы. • Бизнесті іске қосу үшін қанша сома қажет? Бұл сома ішіне не кіреді? • Франчайзиге қойылатын талаптар. • Бизнесті іске қосу үшін қанша уақыт керек? • Франчайзер тарапынан өткізуге ынталандыру шара- лары. Франчайзи қандай жарнамалық материалдар- мен қамтамасыз етіледі? • Франчайзер ұсынған оқу дегеніміз не? • Франчайзер сізге бизнесті сатып алу кезінде ұйымдастыру мәселелерін шешу, ғимаратты іздеу, жабдықты сатып алу жұмысына көмек көрсете ме? • Франчайзер сізге бизнесті басқаруға қатысты кеңес бере ме? жүктеу/скачать 3,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|