Ислам және өнеге

61
Адами мінез – арға сын
қиындықтар күтіп тұрғанын білетін рухани сауаты бар 
жан  қарқылдап  күлуді  дөрекілікке  балап,  еренсіздік 
не  ғапылдық  ретінде  өзіне  ар  санайды.  Осы  себепті 
өмірінің көбі қайғырумен өткен шерлі Пайғамбарымыз: 
«Менің білгенімді білсеңіздер, аз күліп, көп жылайтын 
едіңіздер»
81
,  –  деген  еді.  «Күйдірген  соң  шыдатпай, 
қоя  ма  екен  жылатпай»  деп  Абай  атамыз  айтпақшы, 
ардақты  Пайғамбарымыздың  кеудесін  күйдірген 
жайт  –  халықтың  ертеңгі  күннен  ғапылсыздығы, 
нәпсіқұмарлықтан  бас  алмауы,  ақыретті  ұмытқан 
қамсыздығы,  мейлінше  жайбарақаттығы,  бұл  дүниеде 
күліп  күнә  істегеннің  о  дүниеде  жылап  тозаққа 
түсетінін  білмеуі,  осыларды  ойлап  көңілі  толқып, 
көзіне жас алудың орнына қайта қарқылдап күлуі еді. 
Оларға жанашырлықпен түсіндірген сайын, өзін келе-
междеп,  мазақ  етуі,  жақсылықтың  сауабы  ұшан-теңіз 
екенін айтқан сайын, қасарысып күнәға белден батуы 
Ақиық  елшінің  (с.а.с.)  арқасына  тікендей  батып,  жы-
лаудан  көз  аштырмады.  Өзі  де  осыны  меңзеп,  бірде: 
«Мен  күйіп  қалатынын  білмей  отқа  жүгірген  көзсіз 
көбелектерді  жасқап  әлек  болған  адам  секілдімін»,  – 
деп,  тозаққа  күйесің  деп  күнәдан  аластатпақ  болған 
сайын, адамзаттың қайта соған ентелей түсетінін ойлап 
қатты қамығып, іштей күйзелген еді
82
. 
Иә, сыпайы күлкі адамның ажарына ажар, мінезіне 
салмақ  қосса,  ырқыл-жырқылға  беріліп,  күлегештене 
беру кісіні сырт көзге тым жеңілтек көрсетеді. Бұл жай-
ында хазірет Омардың (р.а.) айтқан мына бір сөзі ойға 
оралады: 
81
  Бұхари, Тәфсир, 5/12.
82
  Мүслим, Фәдаил, 19.

62
Ислам және өнеге
«Күлкісі  көбейгеннің  –  сұсы  азаяды.  Көп 
қалжыңдасатын  адам  –  келекеге  ұшырайды.  Кім  нені 
көп  істесе,  сонысымен  танылады.  Көп  сөйлеген  адам 
– көп қателік жібереді. Қателікті көп істейтін адамның 
– ұяты азаяды. Ұяты азайған адам – күнәлі нәрселерге 
үйірсек келеді, ондай адамның жүрегі өледі»
83
. 
Расында  да  күлегеш  адамды  салмақты,  байсал-
ды  мінезді  деп  айту  қиын.  Мұның  ақыры  сол,  ондай 
адамның көп күлуден бара-бара жүрегі қарайып, ішкі 
сезім түйсіктері әлсірей түседі. Пайғамбарымыз (с.а.с.) 
осыны меңзеп Әбу Хұрайраға берген кеңесінде: «Көп 
күлуден  сақ  бол,  көп  күлу  жүректі  өлтіреді»,  –  деп 
ескерткен еді
84
. 
Күлкінің  ішінде  де  Аллаһқа  ұнайтыны  әрі 
ұнамайтыны бар екенін де хадистерден үйренеміз. Бір 
хадисінде Пайғамбарымыз былай дейді: «Күлкінің екі 
түрі бар: Аллаһтың жақтыратыны әрі жақтырмайтыны. 
Аллаһқа  ұнайтын  күлкі  –  бір  мұсылманның  екінші 
бір  мұсылманды  жолықтырғанда,  қуанғанын  білдіріп 
жүзіне  күліп  қарауы.  Ал  Аллаһтың  жақтамайтын 
күлкісі – біреуді-біреу мазаққа айналдырып, келемеж-
деп күлуі»
85
. 
Бос күлкі адамның шикілігін, көкірегінің бос екенін 
аңғартатын тәрізді. Оны терең ойлы жандарға жарасты-
ру қиын. Мұқағали ағамыздың:
Ақылына айырбаста күлкіңді, 
Қайтесің сол күлкі деген шіркінді?!
Бейқам күліп өспеген соң өз басым
83
  Ғазали, Ихия-у-улумуддин, ІІІ, 288.
84
  Тәнбихул-ғафилин, Бустанул-арифин, Б. 225.
85
  Мұхтарул-ахадисин нәбәуия, №727-хадис, Б. 398-399.

63

жүктеу/скачать 1,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: