Ислам және өнеге
жүктеу/скачать 1,62 Mb. Pdf көрінісі
|
| Ислам және өнеге
оң жағында отырған кісіге де ішкізетін. Егер ол кісі жасы кіші болса, рұқсатын сұрап барып, сол жағындағы кісіге де ұсынатын. Қандай да бір оқиғаны жасы кіші адам баяндамақ болса, оны тоқтатып, жасы үлкеніне айтқызатын 235 . Хадистерінде осындай ибалыққа, сыпайы мінезге шақырып былай деген: «Үлкендерімізге құрмет көрсетпеген, кішілерімізге мейірімділік танытпаған бізден емес» 236 , «Аллаһ тағала жасына бола үлкен кісіні құрметтеген жанға, ол қартайғанда да өзін құрметтейтін кісілерді нәсіп етеді» 237 ; «Түсімде тістерімді мисуакпен ысқылап жатыр екенмін. Бір уақытта қасымда бірі егде, бірі жас екі кісі пайда бола кетті. Мен қолымдағы ми- суакты жасы кішісіне бергім келіп еді, алайда сол мезет маған «Жасы үлкеніне бер» деген дауыс естілді» 238 т.б. Сүйікті елші (с.а.с.) көрген жақсылығын ешқашан ұмытпайтын. Өзіне жақсылық жасағандарға өзі де әрдайым сый-құрмет көрсетуге тырысатын. Бар байлығын Ис- лам жолына арнап, өзіне үлкен қолдау білдірген 239 алғашқы жары Хадиша анамызды (р.а.) үнемі еске алып отырғандығы осының айғағы 240 . Бір жолы үйіне бас сұққан Хадиша анамыздың сіңлісі Хауланың дауысын естіп, марқұмды тағы да тебірене еске алғанына Айша анамыз (р.а.) қызғанышпен реніш білдіріп: «Аллаһ сізге одан да қайырлысын берген жоқ па?!» деп өзін меңзеген еді. Сонда Пайғамбарымыз 235 Бұхари, Жизия, 12. 236 Тирмизи, Бирр, 15. 237 Тирмизи, Бирр, 75. 238 Мүслим, Рүя, 19. 239 Ахмед ибн Ханбал. VI, 118. 240 Кандемир, Чакан, Күчук, Пейгамберимизден хаят өлчулери, ІІ, 505. 173 Тәрбиенің негізі – имандылық (с.а.с.): «Жоқ, Аллаһ тағала маған одан артық ешкімді берген емес. Ешкім айтқаныма сенбеген кезде, ол сеніп еді. Ел менен теріс айналғанда, сол ғана ақиқатты айтқанымды мойындап еді. Ешкім маған ештеңе бер- меген кезде, сол ғана маған дәулетін тосып, қолдап еді. Әрі Жаббар ием содан маған ұрпақ нәсіп етті» 241 , – деп жауап берген. Пайғамбарымыз (с.а.с.) өзінің сүт анасы- на да зор құрмет көрсеткен. Арада көп жыл өтіп, Мек- ке азат етілгеннен кейін, өзін іздеп келген сүт анасы Халимаға шапанын төсеп, төрге отырғызған 242 . Хауа- зин тұтқындарымен бірге әкелінген емшектес бауыры Шәйманы да сыйлап, айтарлықтай көңіл бөліп, тай- пасына қайтарында мол тарту-таралғымен шығарып салған 243 . Мекке кезеңінде мұсылмандарды үш жыл- дай оқшаулап шөлге тықсырғанда, пұтқа табынушы- лар бекіткен қатаң ережені жойып, мұсылмандардың Меккеге оралуына көмектескен, Тайыфтан қайтқанда Пайғамбарымыздың Меккеге кіруіне көмектесіп, қамқорлық танытқан Мұтғим ибн Ади Бәдір соғысында мүшріктер арасында өліп еді. Мұтғимның баласы Жабир соғыстан кейін тұтқындарды қайтару үшін Пайғамбарымызға жолыққанда, кезінде әкесінің мұсылмандарға жасаған жақсылықтарын еске алып: «Мұтғим ибн Ади тірі болып, тұтқындарға кешірім сұраса, бәрін босатар едім», – деп, өзінің жасаған жақсылықты ұмытпайтын опалылығын байқатқан еді. Ансарларды да үнемі аузынан тастамай игі дұғасына 241 Ахмед ибн Ханбәл, VI, 118. - 242 Әбу Дәуіт, Әдаб, 128. 243 Бәйхақи, Дәлаил, ІІ, 308. 174 Ислам және өнеге қосып отырғандығы оның жақсылықты ешқашан ұмытпаған қасиетін аңғартуда 244 . Адамзаттың ардақтысы (с.а.с.) дархан пейілді өте қонақжай еді. Құранда Ибраһимнің (а.с.) 245 ең ізгі қасиеттерінің бірі ретінде аталған бұл мінез Пайғамбарымызға да тән еді. Құтты шаңырағынан үнемі қонақ үзілмеген деуге болады. Ибн Сағыдтың айтуынша, Әбу Хұрайра (р.а.) расулаллаһтың аш жүретіндігі жайлы әңгіме қозғағанда, Ағраж бұның себебін сұраған. Сонда Әбу Хұрайра (р.а.) бұны ол кісіге келімді-кетімді қонақтардың көптігімен, үнемі жанынан айырылмай бір топ адамдардың жүретіндігімен, оның үстіне қасында сахабалары не суффа асхабы болмаса, Пайғамбарымыздың асты ауызға алмағандығымен түсіндірген 246 . Арабстанның әр қиырынан өзін іздеп келген қонақтарға барынша көңіл бөлетін. Мейлі елшілік мақсатпен келсін, мейлі жай келсін, ол кісілерге жақсы қарауды тапсыратын 247 . Мәселен, Бәни Ханифа қонақтары өздерін Рәмла ибн Харистың үйінде күткенін, таңертең және кешке нан мен ет, бір жолы нан мен сүт, бір жолы нан мен май беріп сыйлағандығын айтқан 248 . Мәдинаға келетін елшілер немесе басқа да кісілер қонақтарға арнайы дайындалған Рәмла ибн Харистың үйінде 249 немесе Абдуррахман ибн Ауф 250 , Фәруа 244 Бұхари, Мәнақибул-ансар, 2. 245 «Зарият» сүресі, 24-27. 246 Ибн Сағыд, І, 408. 247 Қараңыз: Чакан, Сиясетли Мұхаммед, 56-57. 248 Ибн Сағыд, Табақат, І, 316. 249 Ибн Сағыд, Табақат, І, 316. 250 Кәттани, Тәратиб, ІІ, 23. |