Ислам мәдениеті мен білімін қолдау қоры имани гүЛ Қайрат ж о л ды ба й ұ л ы

ИМАНИ ГУЛ
хабар  береді.  Ш үбәсіз,  ол  ж үректеріңдегіні  толы қ 
білуші»178 делінген.
12. 
Реенкорнация  сенімі  бойынша,  рухтардың 
барлығы  әзәли,  яғни,  бастауы  жоқ,  жаратылмаған.  Ал 
ислам  діні  бойынша  эзэли  -   барлығының  бастауы  жок, 
жаратылмаған, ол тек қана -  Улы Жаратушы Алла Тағала. 
Оның әзәлилігінің жанында екінші бір әзәли болмыс жоқ 
эрі бола да алмайды.
Түйін:
Бүл  сенім  ислам  сеніміне,  тіпті,  басқа  да  бүрынғы 
Қүдайлық  діндердегі  жәнннат-тозақ  сеніміне  түбегейлі 
қайшы.  Өйткені,  исламда эрбір адамға жеке рух берілген. 
Әрбір кісі бұл дүниеде атқарған жаксы-жаман ісіне қарай 
ақыретте  Хак  алдында  есепке  тартылып,  жэннагга  сый- 
сыяпатын яки тозақга жазасын тартады. Көз 
ж ұ м ғ а н  
адам 
екінші рет мьтна дүниеге сынақ үшін кайта келе алмайды.
Құранда:  «О ларды ң  әрбіріне  өлім  келген  сэтте: 
«Раббым!  М ені  дүниеге  қай тар!  М үм кін  мен  дүниеге 
бары п  ж ақсы   іс  істермін»  -  (деп  жалынады)  Әсте 
олай  емес.  Рас,  бүл  оларды ң  ай тқан   бос  сөздері  ғана. 
Ө йткені,  оларды ң  арты н да  к а ііга   тірілетін  күнге 
дсйін  бөгет  бар»179  -  делінсе,  басқа  бір  аятга:  «Олар 
(кәпірлер) сол жерде (тозақта) жэрдем сүрап бы лай деп 
ш ы ңгы рад ы :  «Ей, үл ы   Раббы м ы з!  Бізді м ы н а жерден 
дүниеге  қайтад ан  ш ы гар а  гор!  Б із  б уры ңғы   істеген 
істерімізден  басқа  салих,  ізгі  ам алд ар  істейік».  (Алла 
Т ағала  оларға  бы лай  деп  жауап  береді:)  Біз  сендер- 
ге  түсініп,  ғибрат  алаты н   адам ньщ   өміріндей  мерзім 
бермедік пе? Әрі сендерге пайғам бар да келіп ескертті. 
О лай  болса,  азап тары н ды   таты и дар!  Залы м дарға 
ешқаыдай көм екш і ж оқ»180.
178 Зүмар сүресі, 7-аят.
179 Муминун сүресі, 99-100-ші аят.
і8п ф ахИр сүресі, 37-аят.
314

ИМАНИ ГҮЛ
Реенкорнация  пікірі  көне  кауымдарда  қате,  жаңсақ 
сенім күйінде жалғаса келді. Қазіргі таңда бұл сенім кейбір 
адамдардың денесіне  енген жын-шайтандардың олардың 
жүрек пен ақылдарына тікелей эсер етіп, өкгемдік етуінің 
салдарынан  болуы  бек  мүмкін. 
Пайғамбарымыздың 
хадисінде: 
«ш айтан  адам  баласының  ңан  т амы ры нда 
ж үреді»
  делінеді  емес  пе?  Ендеше,  жын-шайтан  адам 
баласының жүрегі мен ақылына тікелей эсер етуі аркылы 
реенкорнация  сиякты  еш  негізі жок нэрсені  бардай  етіп 
көрсетуде.
315

А лла  Тагила  қуранда:  «Маган  дуга  етіңдер, 
сендерге  ж ауап  беремін»  деп,  қулдарының 
дугапарьт  қабыл  ететіндігін  айтқан.  Алай­
да  біздің  ж асаган  дуга
,  тілектеріміз  көбінесе 
қабыл 
болмайды. 
М уны 
цалай 
түсінуге 
болады?
Иэ,  Қүранньщ 
«Ғафир»
 
сүресінің  60-аятында 
Алла  Тағаланың  «М аған  дүға  етіндер,  сендерге  жау­
ап  беремін»  деген  уәдесі  бар.  Алла  Тағала  күлдарынын 
жасаған  барлық  дұгаларыпа  жауап  беруші.  Алайда, 
дұғаға жауап беру бір  бөлек те,  оны қабыл алу  бір  баска. 
Аятга Алла Тағала өзіне жасалған барлык дұға-тілектерге 
жауап  беретінін  айтуда.  Ал  дүгада  сүралған  нэрсенін 
беріліп-берілмеуі  яғни  тілектің  қабьтл  болып-болмауы 
Алла Тағаланың хикметі мен қалауына қарай жүзеге аса- 
ды. Қарапайым бір мысал келтіре кетейік, бір сырқатадам 
дэрігерді көмекке шақырса, дэрігер оған 
«иә,  не болды,  не 
сурайсың?»
  деп,  оның  шақыруына  ілтипат  білдіріп  жау­
ап  береді.  Бірак,  дәрігер  сырқатгың  өзі  сұраған  барлык 
дәрі-дэрмегін  дереу  бере  салмайды.  Ауруын  карағаннан 
кейін,  оның  сұраған  дэрісі  шынымен-ак  ауруына  шипа- 
лы  болса  ғана  береді.  Сүраған  дэрісі  ауруына,  яки  баска 
бір ағзасына кері  эсерін тигізер болса,  ол дәрінің орнына 
баска бір шипалы  дэрі беруі мүмкін.
Міне,  дэл  осы  тэрізді  ¥ л ы   Жаратушымыз  да 
күлдарының барлық жасаған мінэжат, дұға-тілектеріне жа­
уап  береді.  Бірак сұралғанның  бэрін кабыл  ала бермейді. 
Себебі, біз көбіне мына пэни дүниенің өткінші  пайдасын 
ғана күйттеп,  мэңгілік дүниемізге кері әсері тиер нәрсені 
сұраймыз.  Сұраған  нэрсеміз  кейбір  жалған  сезімдсріміз- 
дің яки асығыс қабылдаған шешіміміздің нәтижесі болуы
316

ИМАНИ ГҮЛ
ыктимал. Кейбір жақсьшық деп пайымдаған нәрселеріміз 
біз үшін аяғында жамандык болуы мүмкін.
Құранда:  «Ж ек  көрген  нэрселерің  сендер  үш ін 
қ а й ы р л ы  болуы мүмкін. Ал ж ақсы көрген нәрселерің 
сендер үш ін ж ам ан болуы мүмкін. А лла біледі, сендер 
білмейсіпдер»'81,  -  делінеді.  Сондықтан  кейбір  сұраған 
нэрселеріміз  берілмеген  жағдайда  дугам  кабыл  болмады 
дегеннен гөрі, тілегімнің орындалмауы мен үшін кайырлы 
шығар деп Жаратқанның жазғанына риза болған жөн.
Кейде  асығыстық  жасап,  элі  пісіп  жетілмеген 
нэрселерді  уакыты  келмей  жатып  шикілей  жинап  алуды 
қалаймыз.  Алла  Тағала  осындай  көңілі  мен  сезімдеріне 
ұнамды  эр  нәрсені  сұрай  беретін  күлына  ненің  керекті, 
ненің қажетсіз, дүниесі мен акыретінс қай нәрсенің пайда- 
лы, қайсысыныңзиянды екенінінжақсы білгендіктен, оның 
тілегін  Өзінің  хикметіне  қарай  береді  яки  сүрағанынан 
да  абзалын  нәсіп  етеді.  Мысалы,  біреу  Алла  Тағаладан 
ер  бала  тілеуі  мүмкін.  Ал  Алла  Тағала  оған  қатардағы 
қарапайым  ер  баладан  да  қайырлы  қыз  бала  нәсіп  етуі 
мүмкін.  Имранның  әйелі  Жаратушьвдан  үл  бала  тілейді. 
Алайда,  ¥ л ы  Жараткан  оған ұл  баладан да кайырлы  қыз 
сыйлайды. Олай дейтініміз, ол болашак Иса пайғамбарды 
дүниеге әкелетін Мэриям анамызды босанған болатын.
Дұғаның  негізгі  мақсаты  -   ғибадат  пен  кулшылык. 
Сондықтан  кейде  онын  карымы  ақыретте  сауап  ретінде 
беріледі. Дүға жасаған кұл өзінін әлсіздігін, мұқтаждығын 
мойындап,  Жаратушысыньщ  өзінің  сол  мүқтаждығын 
көріп,  дүғасын  естіп  тұрғандығына  кәміл  сенгендіктен, 
иман  дэрежесі  арта  түседі.  Әрі  бүкіл  әлемді  қүдірет 
қолында  ұстаған  ¥л ы   Сүйенішті  паналағандықтан, 
Құлазыған көңілі байыз табады. Қүл дұға жасаған уакытта 
өзінің  элсіздігін,  элжуаздығын,  ал  Жаратушысының
ISI  Бақара сүресі,  216-аят,
317

ИМАНИ ГҮЛ
күдіреттілігін түсінгендіктен,  оньщ  өзі  бір ғибадат.  Кез- 
келген ғибадатта  осы  мағыналар  көрініс  береді  емес  пе? 
Мысалы, күл басын сәждеге койған уақытта өзінін төмен, 
әлсіз  екенін  іс  жүзінде  көрсетіп,  ал  Алла  Тағаланын 
күдіретгі,  үлы  екенін  паш  етеді.  Пайғамбарымыз 
хадисінде: 
«Д уга  -   т бадат т ы ц   м эй егі»
  деген182.  Енде­
ше,  дүға  жеке  басына  кұлшылық  саналғандықтан,  оныц 
негізгі жемісі мен карымы ақыретте берілмек.
Дүғанын  қабыл  болуы  ушін  мына  дүниенің  өзіндік 
зандары мен себептерін ешбір ақаусыз аткаруымыз қажет. 
Дұғаның өзі екіге бөлінеді. Біріншісі 
«фигли дүга».
  Яғни, 
өзіміздін ісіміз арқылы ¥ л ы  Жаратушыдан тілеу. Мысалы, 
жер жыртып, дэн сеуіп, оны жаз бойы суғарып, оньщ өсіп- 
жетілуі үшін керекті барлық іс-шараларды атқару. Мұндай 
дүға  Алла  Тағаланың  қойған  заңдары  мен  себептерін 
орындау  арқылы  жүзеге  асатындықтан  көбіне  кабыл  бо- 
лады.  Ал екінші дүға 
«қаули  дүга» -
 сөзбен не журекпен 
тілеу арқылы  болатын дұға.  Қаули  дүға мен  қатар  фиғли 
дүға  жасалуы  керек.  Іс  істемей  жатып  жасаған  барлык 
дүғаларды  Алла  Тағала  қабыл  ала  беретін  болса,  елдін 
бэрі  жатып-ішер  жалкауға  айналар  еді.  Ал  Алла  Тағала 
қүлдарының жалқау болуын, әлбетте, қаламайды.
Сондай-ақ,  жасаған  эрбір  дүғамызды  Алла  Тағала 
қабьш  ала  беретін  болса,  дүниедегі  тепе-тендік  бүзьшар 
еді.  Мысалы,  жүрттың көпшілігі  бай  болуды,  бастық бо­
лып, мер басуды калагандыктан, олардың осы тілекгерінін 
бэрі қабыл болар болса, жүмысты кім істеп, кім-кімге бас- 
шы болмақ?
Пайғамбарымыз  (с.а.у.)  бір  хадисінде  былай  дейді: 
«А лла  Тагала  өзінен  т ілек  т ілеген  барлъщ  адамның 
дуғасы на  ж ауап  береді.  Оның  қүлдары п ы ц  дугалары на
,82 Сунән әт-Тирмизи.
318

ИМ АНИ ГҮЛ
ж ауап  беруі  —  дуга  ж асаган  адамга  сураганы н  беруі 
арцы лы ,  я к и   дугасы ны ң  сауабын  аңырет ке  ж ин ауы  
нем есе  т ілеген  т ілегінің  көлемінде  күнэсінің  кеш іруі 
арцы лы ж узеге асады т .
 Бірақ кісі күнэ нәрсені тілемесе 
немесе  туыскандық  қатынастың  бұзылуын  сұрамаса  эрі 
жасаған  дұгам  қабыл  болмады деп  асығыстық  жасамаса 
болғаны184.
Дұғалардың қабыл болуының баска да шаргтары бар. 
Мысалы,  дұғаны  ықыласпен  жасау,  ешбір  харам  аспен 
қоректенбеу сиякты.
Пайғамбарымыз  (с.а.у.)  бір  хадисінде 
«Адамдар 
дуга м   қабы л  болмайды  деп  шагым  жасайды.  Алайда, 
оны ң  іш кен-ж егені,  киген  к и іч і  харам  болса,  дуғасы  
қалай  қабы л болсын?»  десе, басқа бір хадисінде: «Біліп 
қойы ңдар!  А лла  Тагала  қульіқсыз  ж урекпен  ж асалган 
д уга н ы  қабы л ет пейді»ш
 деген.
3  Тирмизидегі  баска  бір  риуаятта:  «Гілсген  тілегінің  келемінде 
күнәсін кешіруі  аркылы» дегеннің  ориына «жасаған дұғасынын 
колеміңде жаманшылықтан сақгау аркылы» делінген.
1  Тухфатул-ахуази  Шарху  Жамуғут-тирмизи,  2-том,  2426-бет.
«Дэрул байтул афкария» баспасы.
5 
әл-Хаким, 
эл-мүстадрак 
алассахихайн, 
1-том, 
670-бет. 
«Дәрулкутубил илмия» баспасы, Бәйрут,  1990 ж.
319

Ж алпы  пайгамбарлардың саны қаіииа? 
Әйел зат ынап неге пайғамбар келмеген?
Жер 
жүзіне 
көптеген 
пайғамбарлар 
кел­
ген. 
Пайғамбарымыздың 
бір 
хадисінде 
жалпы 
пайғамбарлардың  саны  жайлы  124  мың  делінсе,  баска 
бір  хадисте  224  мың  делінуде.  Бірақ,  бүл  хадистердің 
элсіз 
хадистердің  қатарына 
жататынын  да  естен 
шығармағанымыз  жөн.  Сондықтан  жалпы  жер  бетіне 
жіберілген пайғамбарлардың нақты  саны  бізге  беймәлім. 
Күранда  жиырма  сегіз  пайғамбардың  аты  аталғанымен, 
үшеуінің пайғамбар болып-болмауына катысты ғалымдар 
арасында  әр  түрлі  пікірлер  бар.  Пайғамбарлар  тек  кана 
араб түбегіне келмеген. Барлық жерге, эр түрлі қауымдар- 
ға арнайы пайгамбарлар жіберілген. Адамзаттың жараты- 
лу мақсаты 
«¥лы Ж аратушыны тану,  оган гибадат етіп, 
өзіне  жүктелген  төл  міндетін  түсіну»
  сияктіл  күрделі 
тақырыптар  болғандықтан,  бұларды  түсіндіру  үшін 
адамзатка пайғамбардын жіберілуі үлкен кажеггілік. Себе- 
бі,  жаратылыстағы  осы  үлы  мақсатгы  адам  баласыныи 
жалаң ақылымен қатесіз тауып,  хак пен нахақты уахидін 
көмегінсіз ажыратьш түсінуі эсте мүмкін емес.  АдамныИ 
бүгін тура дегені ертең кате шыгып жататындығы да, міне, 
сондыктан.
«И сра»
  сүресінде  былай  делінеді:  «Біз  пайғамбар 
ж іберм ейінш е(еш бір к ауы м д ы )азап тауш ы ем есп із»186. 
Яғни,  пайғамбар  жіберілмеген  кауымдарды  азаптау  -
186 И ср асү р есі,  15-аят.
320

ИМ АНИ ГҮЛ
¥ л ы   жаратушынын  шексіз  ракымдылығына  кайшы. 
Алла Тағала арғы дүниеде эрбір жаманшылыктың есебін 
алып,  күллі  ізгіліктің  сый-сыяпат,  карымын  беретін 
болғандықтан,  барша  адамзатка  арнайы  пайғамбар 
жіберген.  Құранда:  «Ескертуші  пайғам бар  келме- 
ген  еш бір  үмбет  ж оқ»187  -делінеді.  Демек,  Адам  ата- 
дан  бастап  көптеген  елшілер  пайғамбарлық  міндетімен 
жер  бетін  нұрландырып,  адамзатқа  ақикатгың  пердесін 
ашып  отырған.  Кейбір  зерттеушілердің  сөзіне  кұлак 
салсақ,  Африканың  мәдениеттен,  білімнен  бейхабар, 
тіпті  араларындағы  кәрі  кісілердің  етін  жеуді  әдетке 
айналдырған кейбір қараңғы тайпаларының сенімдерінде 
«Алла  жалгыз,  Оның  серігі  жоқ.  Егер  екі  Құдай  болса, 
алып  ж үйе  бүзылады»,  «Жаратушы  тумады  да  туыл- 
майды»
  сияқгы,  Қүран  білдірген  акикаттарға  сайма-сай 
ережелердің  бар  екенін  айтуда.  Демек,  мүндай  жалаң 
ақылмен біліне бермейтін үлы акикатгарды бір уақыггарда 
сол тайпаларға жіберілген  пайғамбарлар  жеткізген  болса 
керек,
Әйелден  пайғамбар  келіп-келмеу  мэселесіне  тоқта- 
лар  болсақ, 
«әнлі-сүннет  уэл-жәмагат»  галымдарының 
көпшілігі  эйел  затынан  пайгш бар  келмегендігг  жайлы 
бір көзцараст ат .
Қүранда:  «Сенен  бүрын  да  біз  уахи  етілген  тек 
еркектерді пайгамбар  етіп жібердік.  Егер білмеседдер 
білім иелерінен сүраңдар»  - делінеді18’.
Себебі,  әйел  тегінен  пайғамбардың  келгендігін 
білдіретін шариғи нақты дәлел жок. Негізінде, эйел заты­
нан пайғамбардың келмеуі оларды кемсіткендік емес. Хак
1,7 Фатир сүресі, 24-аят.
ш  Әһлу суннитгік кэләм ғалымы Әшғари бойынша, әйелдерден де 
пайгамбар жіберілген.
|ю Әнбия сүресі, 7-аяг.
1 3-1 2 5 0  
321

ИМАНИ ГҮЛ
Тағала жаратылыстағы барльщ нәрсені бір-бірін тәмамдап, 
толыктыратындай кейіпте жаратқан. Тең күштер эрдайым 
бір-бірін  теуіп,  итеретіндігі  де  зандылық.  Сондықтан 
әйелдің мейірімділігі мен нэзіктігі еркектің күштілігі мен 
қуаттылығы эрдайым бір-бірін толықтырып, оң және теріс 
зарядтар тэрізді бір жерде бірігулеріне жағдай жасауда.
Сонғы  ғасырларда  қолдан  әйел  болмысын  еркекке 
айналдыру  -   оның  өз  еріне  бағынбай,  қарсы  шығуына 
әкеп  сокгы.  Сөйтіп,  басшысыз  қалған  отбасында  бакыт 
байрағы  жерге  кұлап,  жанұя  мүшелерінің  сансырауына 
себеп болды.
Шынтуайтында,  жаңұямсн  катар  коғамда  әйел 
затынын, аз жаратылысы мен  болмысына сай  касиетіі де 
киелі орны бар. Дүниеге сәби әкелу -  еркектің қолынан ке- 
лер іс емес.  Ол -  тек эйелдің еншісіне бұйырған кастерлі 
міндет.  ¥рпакқа  керекті  тәлім-тэрбиені  беріп,  қоғамға 
пайдалы азамат өсіруден  артык та абзал міндет жоқ. Міне, 
осы  міндет  те  -   тікелей  ананың  мойнындағы  қасиетгі 
борыш.  Әйел  заты  өз  болмысына  жарасымды  міндетін 
үмытып,  еркекке  үксауға  тырысқан  күннен  бері  ұрпак 
саны  азайып, тіпті  сол  аз  ғана ұрпақтын  өзі тэрбиеден 
алшақтап,  қоғамда  келеңсіз  ж айттар  көптеп  орын  ала 
бастады.
Ендеше,  эйел  затына  пайғамбарлык  міндеттің 
жүктелмеуі -  оның адами деңгейінің төмендігінен  емес, 
керісінше,  ерекше  жаратылысы  мен  нэзік  табиғатына 
тікелей байланысты,
Иэ,  эйел  баласы  әр  ай  сайын  хайыз190  мерзімінің 
келуіне байланысты оншақты күн пайғамбарлық міндетін 
аткара  алмайды.  Мұндай  кезде  эйел  адам  Хақ Тағаладан 
уахи  алып,  хабарласу  былай тұрсын,  жай  мұсылманның 
аткаратын  ораза,  намаз  сияқты  ғибадаттарды  да  атқара
190 Етеккір.
322

ИМ АНИ ГҮЛ
алмайды.  Бұган  коса,  оньщ  жүкті  болу  жағдайы,  сэбиді 
дүниеге  әкелгеннен  кейін  қырық  күндей  нифас  мерзімі 
тағы  бар.  Жаңа  туған  нәрестеге  қарау  сиякты 
эйел 
ғана  атқара  алатын  маңызды  істер  оныц  пайғамбарлық 
міндетіне акау келтіреді.
Пайғамбарлық  -   өте  ауыр  міндет.  Пайғамбарлық 
жүкгелген 
жан 
кашанда 
қауіп-катер 
мен 
небір 
киыншылықтардың бел ортасында жүреді.  Ол -  соңынан 
ергендерге эр істе өнеге болып, жол көрсететін көшбасшы 
көсем  түлға.  Ол -   керек  кезінде  атқа  мініп,  жауға карсы 
шабатындай тайсалмайтын батыр, майданда стратегиялық 
піүгыл  шешім  қабылдап  ел  қорғайтын  дана  қолбасшы. 
Мүның  бэрі  үйде  отырып  атқаратын  шаруа  емес. 
Пайғамбарлық бір ғана отбасындағы балаларды тәрбиелеу 
емес,  жалпы  адамзаггы  тэрбиелеу  болғандыктан  эйел 
тегінен пайғамбар келмеген.
Сөз  түйіні,  эйел  тегінен  пайғамбар  келмегенімен 
барша  пайғамбарлар  мен  ұлы  тұлғаларды  дүниеге 
әкелгендердің әйелдер 
екені
 даусыз.
323

М усы лм ан 
емес 
мемлекет т ерде 
туып-
 “ 
өскен  адамдардың  ақырет т егі ж агдайы  қалай 
болмаң?
Ислам  діні  -   Күдай  Тағаланың  жер  бетіне  жіберген 
ең  ақырғы  діні.  Ақырғы  дін  келгеннен  кейін  бұрын 
келген  барша  діндердің  үкімі  жойылды.  Алла  Тағала 
Құранда:  «Кімде  кім  и слам нан  өзге  дін  іздесе,  қабыл 
болмайды...»191 деген.
Дінімізде  ислам  дініне  кіру  бақытына  кенелме- 
ген  жандардың  бэрі  жаппай  тозакқа  барады  деп  кесіп 
айтылган накты үкім жоқ, 
«Әһлус-суннет»
 ғалымдары бұл 
мэселеде әр түрлі көз қараста. Мысалы, Әшғари бойынша 
ешбір  дін,  ешбір  қудайылык  баян  жетпеген  адамдардын 
барлығы,  мейлі  атеист болсын  ақыретте  сұрақка тартыл- 
майды. Алла Тағала 
«И сра»
 сүресінде дін жетпеген ешбір 
қауымды  азаптамайтынын  білдірген:  «...Віз  пайғамбар 
жібермейінше (ешбір қауы м ды ) азап тауш ы  емеспіз»192. 
Алла Тагала мүндай жандарды өзінің жэннат нығметінен 
белгілі бір дэрежеде к¥Р алакан қалдырылмайды.
Ал 
Матурудилер 
бойынша, 
барлык 
адамдар 
пайғамбар 
келсін-келмесін, 
дін 
жетсін-жетпесін 
Үлы  Жараушының  аты  мен  есім ін,  кітаптары  мен 
пайғамбарларын  білмесе  де,  Оған  иман  етулері  керек. 
Мұндай жандар  ақыретте ғибадат тұрғысынан сұралмаса 
да, иман тұрғысынан сұрақка алынады. Себебі, адамнын 
ақылы  ақ  пен  караны,  жақсы  мен  жаманды  ажырата
1.1 Әли Инран сүресі, 85-аят.
1.2 Исра сүресі,  15-аят.
324

ИМ АНИ ГҮЛ
алатын дай  кейіпте  жаратылған.  Табиғаты  да  ¥ л ы   Жа- 
ратушыны  табуға эрі Оған иман келтіруге  бейім.  Бұған 
коса,  элемдегі  эрбір  жаратылыс  бойындағы  ғажайып 
нақыштарымен  ¥ л ы   Жаратушының  бар  екендігін  паш 
етуде.  Аспан  әлеміндегі  жымыңдаған жарык жұлдыздар, 
жер  бетіндегі  құлпырған  тамаша  өсімдік  әлемі,  жараты- 
лыстарында  ешбір  міні  жоқ  сансыз  жан-жануар  -   бәрі- 
бәрі  ¥ л ы   Жаратушыны  меңзейді.  Шөлде  ғр іы р   кешкен 
шопанның  өзі  ¥ л ы   Құдіретті  тапқандығы  хадисте  риуа- 
ят  етілген.  Пайғамбарымыздың  (с.а.у.)  құзырына  кел­
ген  бәдауиден  ¥ л ы   Жаратушыны  кгілай  тапқаны  жайлы 
сұраган уақытта, ол былай деп жауап берген: «Бір жердегі 
туйенің  тезегі  ол  жерден  түйенің  еткенін,  ал  аяқ  ізі  де 
сол  жерден  біреулердің  жүргендігін  меңзейді  емес  пе? 
Ендеше,  мына  таңғажайып  жүйемен  жаратылған  аспан 
элемі, мына ғажап әдемілікке толы жер беті -  шексіз білім 
иесі һэм  барлык нәрседен толық хабардар ¥лы  Қүдіреггі 
калайша меңземесін?!».  Демек, карапайым түйешінің езі 
әлемдегі  барлық нәрсені жаратып, оны керемет жүйемен 
еш  ақаусьіз  баскарып  түрған  ¥лы   Құдіретгі  таба білген. 
Олай болса, иман мэселесінде ақыл-ойдың рөлін толықгай 
жокка шығара алмасымыз ақикат. Осы тұріыдан алғанда, 
ғалым  Матуруди 
«адам  ацыл-ойымен-ац  Үлы  Ж арату­
шыны т аба алады»
 деген193.
Қорытындылар болсақ, Ислам діні  мүлдем жетпеген 
яки жетсе де, езінід шынайы келбетінде емес, бұрмаланған 
түрде  жеткен  эрі  оны  дүрыс  тану  мүмкіншілігі  мүлде 
жоқ  қоғамда  өмір  сүріп  жатқан  жандарды  Алла  Тағала 
өзінің рақымына  белейді  деп  үміттенеміз.  Ал  ислам діні 
толық жеткен  эрі  онымен танысу мүмкіншілігі  бола тұра 
оған  салғырт  қарап,  кырсықтык  пен  тэкаппарлыктьщ
1,3  М,  Абдулфэттах  Шаһин,  Шупһелер  ве чыкыш  иоллзры,  3-том,
57-бет. Ғайе баспасы, Сганбул.  1990 ж.
325

ИМАНИ ГУЛ
шырмауынан  шыға  алмай,  ақикатка  көз  жұмған  ак  пен 
қараны ажырата алатындай ақыл-есі бар жандар ақыретте 
азапқа  душар  болады.  Тек  шет  мемлекеггегі  адамдар 
ғана  емес,  исламньщ  қайнап  түрған  жеріндегі  адам­
дар  да  пайғамбарымыздың  экелген  акырғы  дініне  қүлак 
аспай,  Жаратқанньщ  жіберген  соңғы  нұрына  жарықтан 
кашқан  жарканат  тэрізді  көз  жұмып,  иманнан  адасып, 
күпірлікке  жұгірер  болса,  тозаққа  барады.  Бұл  мэселеде 
Алланьщ рақымынан артық ракымшылык ойлау өзіміздін 
шамамызды  білмеу  арі  ¥ л ы   Жаратқанды  катігезге  теңеу 
болғандыктан өте сақ болғанымыз жөн.
Алла  Тағала  эр  пендесін  өзіне  берілген  мүмкіндік- 
теріне  карай  сүракқа  тартатыны 
акикат.  Сондыктан 
мусылман  емес  мемлекеггердегі  адамдардың  жеке 
жағдайы  мен  мүмкіншіліктеріне  қарай  бүл  сүрақтьш 
жауабы  да  эр  түрлі  болмак.  Олай  дейтініміз,  мүлде 
дін  жетпеген,  қараңғы  коғамда  өмір  сүрген  адам  мен 
хак  діннің  ортасында  туып-өскен  адамның  ақыретгегі 
жауапкершілігі  бірдей  болмасы  анық.  Бәлкім,  ешбір  дін 
жетпеген  жапан  даладағы  бір  адамның  жан  жүрегімен 
«Уа, Ж аратқан!»
 деп бір рет айтуы -  ақыретте исламнын 
қайнаған жеріиде туып өскен адамдардың мын рэкат на- 
мазынан асьш түсуі әбден мүмкін.
Міне,  сондықтан  біз  мұсылман  емес  мемлекетгер- 
де  туып-өскен  жандардың  бәрін  бірдей  дереу  кэпір  деп, 
«олардыц  барар  ж ері  т озақ»
  дей  алмаймыз194.  Улкен 
акида  ғалымдарының жоғарыдағыдай  көзкарасынан кей- 
ін, біздер бүл такырыпта өте абай болғанымыз жөн.
Мэселенің бізге қатысты жағын қозғар болсак, біз ис- 
ламды  сахабалар  тэрізді  элемнің  түкпір-түкпіріне  дұрыс
194  Себебі,  «кәпір»  деп:  ислам  толык  түсіндіріліп,  оны 
қабылдамаған  адамга  айтылады.  Мустафа  Зарка,  Фәтәәуа. 
«Дарул-калам» баспасы, Димашқ. 
2 0 0 1   ж.
326

ИМАНИ ГҮЛ
жеткізе  алдық  па?  Исламды  өзінің  шынайы  келбетінде 
насихаттап,  нагыз  мүсылманшылықгы  тазалығымен, 
білімімен, 
экономикасымен, 
бірлігімен, 
тірлігімен, 
кыскасы,  күллі  асыл  касиеттерімен  іс-жүзінде  көрсете 
білдік  пе?  Бүл  сұрактарға 
«иэ»
  деп  жауап  бере  алма- 
сымыз  айдан  анық.  Ендеше,  ғылымнан  артга  қалып, 
сауатсыздық  жайлаған,  экономикада  басқаларға  тэуелді, 
саясатта  тізгінді  басқаға ұстаткан,  өз  арасындағы  бірлігі 
бұзылған  қазіргі  ислам  элемін  қай  батыс  елі  үлгі  алып, 
«мүсылманшыльщ  па,  шіркін,  цандай  керемет»
  деп 
исламға  жүгірсін?  Әрине,  біз  бұл  жерде  ислам  әлемінің 
қазіргі  жағдайы  олардьщ  хак  дінді  іздемеулеріне  толық- 
тай сылтау бола алады деуден де аулақпыз.
Дей 
түрғанмен, 
өз 
жағдайымыз 
осындай 
болғандықтан,  мұсылман  емес  мемлекеттердегілер- 
Д ІҢ  
бэрін  тозаққа  толтыру  сияқты  тар  түсініктен 
аулақ  болғанымыз  жен.  Баска  мемлекеттерде  шала- 
шарпы,  тиіп-қашып  жүйесіз  жасаған 
мардымсыз 
насихаттарымызға  иек  артып,  олардың  исламға  жаппай 
бет бұруын күтуіміздің жөні жок.
Олай 
болса,  ақыретте  өзгелерден  бұрын  біз 
мүсылмандар 
«сендер неге жеткізбедіңдер»
 деген сұракқа 
тап  боларымыз  ақиқат.  Сондықтан бар мүмкіншілігімізді 
әлемге  хақ  діннің  жайылуы  үшін,  мүсылманшылықты 
шынайы  келбетін  іс-жүзінде  таньггу  үшін  сарп  етуіміз 
лэзім.
Бір  күні,  иншалла,  ислам  әлемі  дуниедегі  өзінін 
бүрынғы түғырына кайта оралады.  Алла Тағала Қүранда 
өзінің  соңғы  дінін  тэмамдайтынын  уэде  еткен.  «Сөзсіз, 
А лла  Т ағал а  өз  пурын  (дінін)  кәпірлер  қалам аса  да 
тәм ам д айды »195.  Міне,  сол  кезде  жер-жаһанның  бэрі 
мүсылмандарды  еріксіз  тывдайтын  болады.  Бұған  еш
'и  Саф сүресі, 8-аят.
327

И М АНИГҮЛ
күмэніміз жоқ. Себебі, ислам -за д ы н д а жоғары, теңдессіз 
қасиеттерге ие кұдайылық соңғы дін. Исламның адамның 
дүниесін,  ақыретін, рухьш  һэм  тэнін  қанағаггандыратын 
асылдығын  түсінген  көкірегі  ояу  жандардың  оны 
қабылдары  сөзсіз.  Тіпті,  бул  казір  басталып  та  кеггі. 
Күннен күнге батыста ислам дінін  кабылдаған жандардың 
саныньщ  арта  түсуі  осының  дәлелі.  Бүгінде  батыстың 
зиялылары,  ойшыл  ғалымдары  исламның  сөнбейтін 
нұрын,  солмайтын  гүлін  көріп  жақындай түсуде.  Иэ,  бір 
куні  адамзат  исламға  бас  иеді.  Бірақ,  мұпы  жасауға  се- 
бепкер  болатындар  жүректері  дін  ғылымымен  сусын- 
дап,  акылдары  дуниенің  озық  ғылымымен  нәрленген, 
пенделік  қасиеттерден  барынша  арылған 
«дінімді  қалай 
жеткіземін ?»
 деп түн ұ.йкысын төрт бөліп уайымға батқан 
сахаба тәріздес қаһарман жандар болмақ.
328

Алла  Тагала  жалгыз,  дара  бола т ура Қ ұран- 
ныц  көптегеп  ж ерінде  нтіктен  «біз»  деген? 
М ысалы, щ адір»  сүресінде «Сөзсіз, Біз ңүранды 
қадір т үн і түсірдік» дегеи  аят бар.
Қүранда Алла Тагаланың жалғыз, дара,  бір  екендігі- 
не  байланысты  көптеген  айқын  аяттар  бар.  Мысалы, 
бэрімізге  мәлім 
«Ықылас»
  суресінде  «Алла  ж алғы з» 
делінсе,  баска  бір  аятта:  «Сөзсіз,  Мен -  А ллам ын,  ме- 
нен  б асқа  ешбір  тәңірі  жок.  Сондықган  маған  ғана 
ғибадат ет!  М ені еске алу үшін намаз оқы»196 делінген. 
Ал  кейбір  сүрелердегі  ¥лы   Жаратушының  өзін  «біз» 
деуінің  астарында  араб  тілінің  ерекшелігі  жатыр.  Мы­
салы,  орыс  тілінде  екінші  жақтың  жекеше  түріне  «ты» 
делінеді. Алайда кейде адамға деген кздшетті,  ізетгілікті, 
сыпайылықгы  білдіру  үшін  жалғыз  адамның  өзіне 
екінші  жақтың  көпше  түріне  қолданылатын  «вы»  сөзі 
колданылады.  Сол секілді араб тілінде де «біз» делінген 
уақытта  Алла  Тағаланың  ұльшығы  мен  жаббарлығын 
білдіру үш ін колданылады. Арабша 
«Мугясамул-уасит» 
және 
«ал-М у’ж амул-арабил-әсәси»
  сөздіктерінде  бьшай 
делінеді: 
«нахну»,
  яғни 
«біз»
  сөзі  екі  жэне  үш  адамға 
көпше  түрінде  қолданылатыны  секілді  кейде  ұлықтау 
мақсатында бір адамға да колданылады197.
1,6 «Таһа» сүресі,  14 -  аят.
197 Әл-му’жамул-арабил-әсәси создігі,  1179-бет.
329

Алла  Тагала  құлдарынан  кімнің  ж әннат қа,  , 
кімнің  тозаңца  барат ынын  о  бастан  біледі 
делінуде.  Ендеше,  А лла  Тагала  м ы на  дуниеге  з 
ңулдарын  сынақ  уш ін  ж ібермей-ақ  бірден л  
ж умақт ықтарды  ж ум аққа,  тозақт ықт арды  § 
тозаққа ж ібере салмаган? 
Ж
Иә,  Алла  Тағаланыц  оарлық  өткен-кеткен,  қазір  бо­
лып  жаткан  эрі  келешекте  болатын  барлык  нәрселерді 
бүге-шүгесіне  дейін  білетіні  хақ.  Себебі  Алла  үшін 
өткен  шақ,  осы  шак,  келер  шақ  деген  уакыт  өлшемдері 
жүрмейді.  Рас,  Алла  Тағала  кұлдарыныц  бұл  дүниеде 
жақсы, жаман не істейтіндерін эрі кімнің тозакггык, кімнің 
жүмактык  екенін  біле тұра,  оларды  мына  дүниеге  сынақ 
үшін  жіберген.  Хақ  Тағаланың  қүлдарын  сынаққа  алуы 
олардьщ  ақыреттік  жағдайын  білмегендіктен  емес.  Бүл 
мэселенін  біз  бірден  байыбына  бара  бермейтін  басқа  да 
астарлы түстары жетерлік.
1. 
Егер Алла Тағала адам баласын жаратқаннан кейін 
оларды  екіге  бөліп,  бірін  жүмаққа,  екіншісін  тозакқа 
жіберер болса, т о з а д а  кеткен адамдар Алла Тағалаға «Уа, 
Жаратушымыз,  бізді тозацта азаптау үшін жараттың 
ба?»  деп  шағым  жасап,  біздің  күнэміз  не  дегендей 
тозактық болғандықгарына ашынар еді. Міне, сондыктан 
эркім мына дүниеде өзінің барар жеріне лайык істерін жа­
сап, эрбір жасаған әрекеттері періштелер тарапынан мына 
дүниеде  бүге-шігесіне  дейін  жазылғаннан  кейін  мүндай 
шағым  жасап,  желеу  айта  алмасы  анық.  Себебі,  эркім 
өз  қолымен  жасаған  іс-әрекеттерінің  жауапкершілігінен 
қаша алмайды.
330

ИМАНИ ГҮЛ
2. Екіншіден, мына өмірде көз көріп, қүлак естімеген, 
ақылмен  ойлап  елестете  алмайтын  ғажайып  сый- 
сыяпатпен  жэннатга  марапатгалу  үшін  адам  баласының 
мына  дүниеде  соған  лайық дэрежеге  жетуі  керек.  Яғни, 
рухани  болмысы  сол  жұмакка  сай  дэрежеге  өсуі  тиіс. 
Бойындағы  эр тұрлі асыл қасиетгердің дэндері  көркейіп, 
жайқалып өсіп, бейне бір жэннатка кірер адамның бойында 
табылуы тиіс қасиеттерге айналуы лэзім. Дәл оеы секілді 
тозақтық  адамдар  да  мына дүниеде  барар  жерлеріне  сай 
кылық  жасап,  бейне  бір  тозақтық  кейіпке  енеді.  Тозаққа 
сай дэрежеге күлдилайды.
Алла  Тағала  мына  таңгажайып  ғаламды  өзінің 
теңцессіз  кұдіреті  мен  шеберлігінің,  шексіз  білімі  мен 
үлылыгының  т.б.  үлы  сипаттарын танытар  көрме  іспетгі 
жаратқан.  Құлдарыпын  назарына ұсынган.  Адам  баласы 
осынау гажайып көрмені аралай жүріп, ондағы сан алуан 
туындыларды тамашалай отырып, Ұлы Жаратушысын та­
ну «магрипатына» қол жеткізеді. Сөйтіп, Раббыларының 
үлылыгына тэнті болып, таң қала күлшылық жасау арқылы 
өздері де рухани жетіліп, кемелдене түседі.
3. Алла Тағала өзінің көркем есімдерінің кұлдарында 
эрі  жалпы  жаратылыста  керініс  тапқанын  калайды.  Әр 
түрлі көркем есім, сипаттарымен танылуды қалайды. Қүл 
мына дүниеде күнэ істесе,  Хақ Тагала өзінің «Ғаффар», 
яғни  аса  кешірімді  есімімен  кешіріп,  есіркейді.  Рызыққа 
мүктаждарға «Раззац» есіміменрызык-несібесінжеткізеді. 
Ауруға шалдыққан кұлдарына Алла Тағала өзінің «Шафи» 
есімімен жэрдемін беріп, шипа дарытады. Осылайша ¥лы  
Раббымыз  осы  дүниеде  күлдарынып  дәрежесіне  карай 
өзінің көркем есімдерінің көрініс табуын қалайды.
331

Эйел м ен еркек т ец бе?
«Эйел  теңдігі»  мәселесін  канша  даурықтырғанмен, 
шындап  келгенде,  жаратылыс  тұрғысынан  эйел  мен  ер­
кек  тең  емес.  Әрқайсысы  өзіне  тэн  касиеттерімен  ерек- 
шеленеді.  Егер  бір-бірінен  ешбір  айырмашылығы  жок 
өзара тен  жаратылыс  болғанда,  Құдай  Тағала  еркек-эйел 
етіп  бөліп жатпай, бэрін біркелкі эйел яки  еркек етіп жа- 
ратар еді ғой. Еркек пен эйел табиғатындағы өздеріне тән 
ерекшеліктерімен екеуі бір-бірін толыкгыра туседі. Қазак 
«Екі жарты бір бүтін» деген.  Эйел мен еркек минус пен 
плюс  заңдылықтары  іспетті.  Әйел денедегі  жүрек  болса, 
еркек  сол  денедегі  ақыл  іспетті.  Жұрек  ақылсыз,  акыл 
жүрексіз  ғумыр  сүре  алмайды.  Жүректі  акылдан жоғары 
яки  ақыл  жүректен  артык  деп  айту  мүмкін  емес.  Екеуі 
өз  міндеттерін  аткарған  кезде  ғана  дене  дұрыс  кызметін 
жалғастыра  алады.  Ендеше,  эйел  еркектен  жоғары  яки 
төмен  деу,  жалпы  алғанда,  дұрыс  айтылған  сөз  емес. 
Әркайсысының қоғамда езіндік кызметі бар.  Әрбірі соны 
дұрыс аткарған кезде ғана мінсіз қоғам пайда болады. 
Сыр өңірінің ақыны Тұрмағанбеттің:
Әйел көктен түскен жоқ,
Ол -  еркекгің баласы.
Еркек жерден шыққан жоқ,
Әйел -  оның анасы,- дегеніндей,  екі  жыныс  өкілінің 
де қоғамда өзіндік міндетгері  бар.  Кей тұстарда еркектен 
асып түскен эйел, кей тұстарда одан төмен тұрады. Мыса-
332

ИМАНИ ГҮЛ
лы, еркек канша тырысса да эйелдер секілді дүниеге бала 
экеле  алмайды.  Өйткені,  тоғыз  ай  кабырғасы  қайысып 
күрсак көтерудегі  сабырльшык,  толғак кезіндегі  өліммен 
арпалысқан  кайсарльшық -  тек әйелдердің  ғана  қолынан 
келетін  ерлік.  Ер  кісі  сәбиге  әйел  секілді  түн  үйқысын 
төрт  бөліп  карай  алмайды.  Бала тәрбиесінде  де  әйелдегі 
мейірімділік  пен  ептілікті  ер  адам  көрсете  алмайды. 
Балабақшалардағы  тәрбиешілікке  көбіне-көп  эйелдердің 
алынуы -  осының айғағы. Міне, әйелдер өз табиғатындағы 
осындай қасиетгерімен еркектен жоғары болмақ.
Ал,  еркектер эйелдерге қарағанда дене  бітімі  жағы- 
нан  ірілеу  эрі  күштілеу  келеді.  Міне,  сондықтан  жауға 
қарсы шауып, ел қорғау секілді баска да ауыр жүмыстарды 
ер  кісілер  аткарады.  Дер  кезінде  шешім  қабылдау 
жағынан  да  еркектер  әйелдерден  анағұрлым  алда.  Бүған 
мысал ретінде әйелдер көлік айдап келе жатып, кенеттен 
бір  жағдайға тап  болса,  көбінесе рулді жіберіп,  бетін ба- 
сады  екен.  Ал  еркектер  болса,  салқынкандылыкпен  сол 
жағдандан шығудьщ амалына көшеді. Соңдықтан да болар 
«эйелдер теңдігі» деп атган салып жатқан батыстыктарда 
ғасырға жуық уақыт өтсе де элі күнге дейін үшақ айдай- 
тын  әйел  заты  жоктың  қасы.  Неге?  Өйткені,  үшқыштық
-   дер  кезінде  шешім  қабылдауды,  ерлікті  қажет  ететін 
аса  қиын  іс.  Сондықган,  эйелдер  ұшқыш  емес,  көбінесе 
жолсеріктікті  тандайды.  Элем  басшьшарына  карасак  та, 
көбінесе  еркектер  көзге түседі.  Міне,  осының өзі табиғи 
көрсеткіш.  Мүігдай  істерді  эйел  адам мүлде  істей алмай­
ды деуден де аулакпыз.  Кейбір еркектерді он орап апатын 
әйелдер де  кездеседі.  Біз тек жалпы жагдайды тілге тиек 
етіп отырмыз.
Әйелдерден  еркек  жасағысы  келетіндер  мынаны 
ескерсе  екен.  Әйелдердің  табиғаты  тым  нәзік,  сезімтал. 
Осыған  сай  оның  өзіндік  міндеті  бар.  Эйелдер  сырт-
333

ИМ АН ИГҮЛ
тан  гөрі  ішкі  шаруаларға  бейім.  Егер  әйел  баласы  өз 
міндетіне  салғырт  карап,  есіл-дерті  далада  болса,  қогам 
өмірінде  кейбір  келеңсіз  жайттардьщ  бой  көтерері  дау- 
сыз. Мысалы, саясатпен айналысатын эйелдің отбасывда 
бала  тэрбиесі  ақсап,  күйеуімен  арада  салкындық  пайда 
болуы  мүмкін.  Мансап  (карьера)  кутан  эйел  көбіне  бала 
туудан саналы түрде бас тартады. Өйткені, мансабын жар­
ты жолда тастағысы  келмейді.  Мысалы,  «Әйел тендігін» 
желеулеткен 
батыста  бүгінде  бала  саны  мүлдем  аз. 
Тіпті,  демографтардың  пікіріне  кұлақ түрсек,  келешекте 
батыстықтардың ұрпақсыз  қалатын  түрі  бар.  Сондықтан 
болар,  батыста  «бала  мэселесі»  Парламент  деңгейінде 
талқыға  түсіп,  оны  көбейтудің  жолдары  карастырылуда. 
Иэ,  эйелдер  саясаткер  боламын,  биліктің  бір 
т ү т қ а с ы н  
мен  ұстаймын  деп  желпінгеннен  гөрі  билікгің  тұткасын 
ұстайтын  мыкгы азамат дүниеге экеліп,  елін, халқын ой- 
лайтын  үрпақ  тәрбиелесе,  биліктің  тұткасың  үстады  де­
ген сол емес пе?!  Қазақ «әйел  бір  цолымен  бесік тербет- 
се,  екінші  қолымен  әлемді  тербетеді»  деп  қандай  эдемі 
айтқан.
Осы «Әйел теңдігі» мэселесі қайдан шықгы? Батыс­
та  XIX  ғасырдьщ  орта  шеңіне  дейін  әйелді  адам  күрлы 
көрмеген.  Өйткені,  олар  өз  діндеріндегі  жаңсак  сенім 
бойынша  Хауа  ана  Адам  атаға  тыйым  салынған  жемісті 
жегізіп, бүкіл адам баласын жүмақтаи шығарған. Сондай- 
ақ киямстке дейін келетін барша адамзатгьщ күнэларына 
себепкер болган Хауа ана деп иланады. Сондықтан  батыс 
жалпы  әйелдерді  лағынеттеп,  оларды  жек  көрген.  Міне, 
осы  қорлыққа намыстанған  эйелдер,  еркектердің  алдьга- 
да түқырмаудың  жолын  карастырып,  «феминизм»,  «әйел 
теңдігі» деген үгымдар мен ұрандарды шығарды. Ал бізге 
оның түкке де керегі жоқ еді.  Біз эрдайым әйея баласын,
334

ИМАНИ ГУЛ
ананы қадір түгып, кұрмспей білген елміз. Батыс бүгінде 
мүның зардабын тартудай-ақ тартып отыр.
Иә, «меніц еркектен қай жерім кем,  өзт ді өзім асы- 
рай  аламын,  еркектің  маган  щжеті  шамалы,  тіпті, 
мына  гылым  дамьіган  заманда  еркексіз-ақ  балалы  бола 
аламын»  деп  желігіп  журген  әйелдер  де  кездеседі.  Ал 
мұндай  әйелдердің  күйеуіне  багынбасы  айдан  анық. 
Бағыну  былай  тұрсыи,  тэуелді  болмаймын  деп  дала 
кезеді.  Жүмысбасты  болып  үйдің  тірлігінен  қол  үзеді, 
бала  тэрбиесіне  де  салғырт  қарайды.  Ондай  отбасылар 
көбінесе  ажырасып  тынады.  Кешке  жұмыстан  шаршап 
келгенде,  алдынан  күлімдеп  эйелі,  еркелеп  бала-шағасы 
шықпаған отбасында кандай береке болсын?!  Өз жараты- 
лысына сай емес  істермен эуреленіп жүрген нэзік жанды 
әйелдерде  бара-бара  еркек  мінезділік  пайда  болады.  Ис­
лам  дінінде  әйелдің  еркекке  ұқсауына,  еркектің  эйелге 
ұқсауына  катаң  тыйым  салынған.  Сондыктан  әйелдер 
қоғамдағы  эр  түрлі  іс-кызметтерде  де  бала тәрбиесі  мен 
отбасының істерін катар  алып жүре алатьгадай өз болмы- 
сына сай жұмыстарды тақдағаны жөн. Бірақ кажеттіліктіц 
күн санап артқан қазіргі мына заманда эйел баласьт жанүл 
экономикасына  өз  үлесін  косып,  ерініц  бір  жағынаи 
шығу  үшін  түрлі  жүмыстарда  істеуде.  Мұндай  жағдайда 
әйелдің  үйдегі жүмыстары мен бала тәрбиесіне ері көмек 
көрсеткені  жөн.  Бүл  жатырқап  қарайтындай  жат  нәрсе 
емес.  Мухаммед  (с.а.у.)  пайғамбар  да  кат-кабат  шаруа- 
лар  мен  сан-алуан  оқиғалардың бел  ортасында жүріп,  үй 
шаруаларывда  жүбайларына  үнемі  көмек  көрсетіп,  бір 
жағына шығыскан.
Ал  әйеліне  сыртта жүмыс  істетіп,  өздері  масыл  боп 
үйде  бос  жатқан  еркектерді  пайғамбарымыз  (с.а.у.)  өз 
хадисінде катаң сөккен.
335

ИМАНИ ГҮЛ
Жоғарыда  әйелмен  еркек  минус  пен  плюс  зарядта- 
ры  тәріздес  бір-бірін  толыктырып,  бір-біріне  ұйлеседі 
дедік.  Ал  екеуі де  минус  яки  плюске  айналған жағдайда 
араларындағы  үйлесімділік  жоғалып,  бір-бірін  кері  тебе 
бастайды.  Бүпың арты сөзсіз  ажырасуға соқгырьш жата­
ды.
Бір мемлекетте екі президент,  бір көлікте екі рөл, екі 
жұргізуші  болмайтыны  секілді  кішігірім  мемлекет -   от- 
басыңда да бір ғана басшы болуы тиіс. Әйтпегенде, үйдің 
берекесі қашады.
Қүраида:  «Е ркектер  эйелдерге  п ана,  қам қорш ы , 
жауапкер,  қорған ,  басқаруш ы »1’8  деген.  Ендеше,  осы 
жауапкершілікті арқалаған еркек отбасыныньщ тізгінін өз 
қолына алып,  парасатгылықпен, үлкен жауапкершілікпен 
баскаруы  тиіс.  Еркек  отагасы  екенмін  деп  дөрекілікке, 
«мен  айттым  болдыга»  салынбай,  бар  мэселені  өзара 
тусіністікпен,  үнемі ақылдасумен шешкені жөн. Әйелдер 
де еріне бағынуы тиіс.
Иә,  эйел  болмысы  басшылық  не  қатгылыкка  емес, 
керісінше, мейірімді лік пен ұяттылыкқа, инабаттылық пен 
ізеттілікке  бейім.  Ал  еркектердің  болмысы  дөрекілік пен 
қатігездікке емес, жауапкершілікке,  отбасына камқоршы, 
қорған болуға бейім.
Пайғамбарымыз  (с.а.у.)  бір  хадисінде  «Сендердің ең 
ізгілерің  — әйелдерімен  жақсы  мәмледе  болгандарың» 
десе,  басқа  бір  хадисте  «Артында  қалган  куйеуі  өзінен 
разы болган куйде  жан  тапсыргин  яйелдің  барар  жері
-  Жумақ»  деп,  ер  мен  әйелді  өзара  рухани  тусіністікке 
шақырған..
¥ л ы  Жаратушының алдында пенде баласы еркек не­
месе  эйел  болғандыгымен,  байлық,  мансабымен  емес, 
иманының деңгейімен  өлшенбек.  Олай  болса,  еркек  пен
198 Н иса сүресі, 34-аят.
336

И М АН ИГҮ Л
әйелден,  оларға  Жаратушы  тарапынан  асқан  хикметпен 
берілген асыл  міндеттердің қаншалықгы атқарылғандығы 
да сұралмай калмақ емес.

Ислам дінінде әйел адамдарга орамал 
mazy, үзын киім кию парыз ба? Орамал 
т агу арабтыц, түріктің әдет -гүрпы деп 
түсінуіиілер де бар.  Осыпьщ ара ж ігін 
аж ыратып берсеңіз.
Орамал  тағып,  ұзын  киім  кию  үрдісі  -   тосыркап, 
тандана кейде түсінбей, тіпті  жатырқай да жақгырмай да 
карайтын тосын қүбылыс емес.  Ең алдымен, киім киюдін 
бүл  ұлгісі -  ислам  діні  әкелген жаңалық емес.  Бұл үрдіс 
еврей  мен  христиан  дінінде  де,  корей,  жапон  секілді 
көне  мәдениеттерде  де  бар.  Мысалы,  еврей  хахамы  Ме- 
нахем М.  Брейер  («Йешива» университетінде киелі  кітап 
әдебиетінің  профессоры)  еврейлік  дін  кұкығьг  бойынша 
эйелдерінің  орамал тагуга тиісті  екенін  айта келе,  кейбір 
танымалраввиндерінің мынандай сөздерін келтірген: «Ев­
рей  цыздарына  орамалсыз  сыртқа  іиыгу  жараспайды»,
«Әйелдерінщ орамалсыз журугнерұцсатеткенеркектерді
царгыс  атсын!»,  «Еркектерге  үнау  үшін  басын  ашып 
жүрген әйелдер жоцшылыц әкеледі».  Әйелдін орамалсыз 
жалаңбас  жүруі  жалаңаш  жүрумен  тең  саналғандыкган, 
иудаизм орамалсыз жүрген әйелдің жанында дұға сияқты 
ғибадаттарды  жасауға тыйым  салады.  Еврей діні  бойын­
ша, орамал тагу эйелдің абыройы мен беделін, элеуметгік 
жағдайын  білдіреді.  Сондықтан төменгі таптағы  эйелдер 
жоғарғы таптағы  әйелдердің қатарында көріну үшін ора­
мал тағуға тырысатын.  Орамал тағу  текгіліктің  нышаны 
саналғандықтан,  байырғы  Израйлде  зинакор  әйелдердін 
орамал тағуына рұксат берілмейтін.  Сондықтан,  зинакор 
әйелдер өздерін абыройлылардың санатында көрсету үшін
338

ИМАНИ ГҮЛ
арнайы орамал түрін тағатын. Европадағы еврей  әйелдері 
сол  жердің  тұракты  мэдениетімен  араласа  бастаған  XIX 
ғасырға  дейін  орамал  тағып  келген.  XIX  ғасырда  ев- 
ропа  қоғамы  басты  ашып  жүруге  мэжбүр  еткендіктен 
кейбір  еврей  әйелдері  орамалдьщ  орнына  парик  киіп 
жүруді  шыгарды.  Ал  бүгінде  еврей  әйелдері  синагогада 
ғана  орамал  тағады.  Еврей  дінінің  «Hassidism»  бағытын 
ұстануіпылар орамалға балама  ретінде элі кунге дейін па­
рик тағуда.
Ал христиан дінінде орамал тағу мәселесі қалай? Ка­
толик  шіркеуіндегі  монах  эйелдердің  1000  жылдан  бері 
орамал  тағатындығы  белгілі.  Тертуллиян  атты  христиан 
ғалымы  бойжеткендердің  шашын  жабуға  байланысты 
баяндамасында  былай  дейді:  «Бойжеткендер,  көшеде 
жүргенде бастарьща орамал тагыңдар,  шіркеуде,  бөгда 
адамдарды// жапында жэне өз ер бауырларыңыздың жа- 
нында бастарыңды ашыц үстамаңдар......
Бүгінгі Католик шіркеуінін ата заңдарында шіркеуде 
әйелдерді бастарына орамал тағуға міндеттейтін арнайы 
бабтар  бар.  Амиш  жэне  Меннонилер  сиякты  кейбір 
христиан  ағымдары  элі  күнге  дейін  әйелдердін  орамал 
тағуын талап етуде1” .
Алыска  бармай-ақ  орыс  халкының  үлттық  киіміне, 
назар  аударсақ,  олар да орамал тағып, ұзын киім  киген. 
Демек, орамал тагу ислам діні әкелген жаңалық емес.
Жаһанданудьщ  аркасында  біз  бүгінгі  танда  ба­
тыс  мәдениетінен  барынша  әсерлендік.  Әсерленгеніміз 
соншалық, оған ес-түссіз беріліп, жақсы-жаманын ажыра- 
тып жатпастан, залалы мен пайдасын сараламастан оларға 
Катты еліктедік.  Сондықган, біздің қоғамда әйел адамның 
етек-жеңін  қымтап  жүруі,  жартылай  жалаңаштанудан
199 Ш әріп Мухаммед, Ислам ве деі ер геленеклерде кадын.  Иени үміт 
ж урналы, № 1 4,2002 ж.
339

ИМАНИ ГҮЛ
да  түрпайы  көрінуде.  Қоғамда  заман  талабына  ілесудің 
өлшемі  «жалаңаштану»  сияқты  көзқарас  калыптасты. 
Ал  орамал тағып,  үзьш  киім  киіп  жүрген  жандар  замана 
кешіне ілесе алмай, қатардан калып кеткен ескішіл адам- 
дардай бағалануда.
Бүгінде  эйел  баласы  бейне  бір  зат  секілді  эркімнің 
ойына  келген  арам  пиғылдарына  ойыншык  болуы 
окінішті-ак.  Мысалы,  әйелдің  жалаңаш  тэні  озгелердің 
назарын  тарту  үшін  кәсіпкерлердін  тауарларын  жарна- 
малайтын  жарнама  күралына  айналды.  Әйтпесе,  газет 
жарнамасында,  көліктің  дөңгелегінің  жанында  жалаңаш 
тәнімен түрған әйелдің оған қандай қатысы бар?
Алла Тағала эрбір жаратылыска өзіндік ерекшелікгер 
тарту  еткен.  Әйел адамның қоғамдағы,  жанұядағы  орны, 
жалпы  болмысы,  тэні  ер  адамдарға  қарағанда  мүлдем 
ерекше. Эйел адам осы ерекшеліктерін корғай білген кезде 
гана, коғамдағы  биік мәртебесін сақтай алады. Өйел адам 
өзінің  аналык  мейірімімен,  күйеуіне  деген  ізеттілігімен 
кымбат.  Ол  осы  касиеттерімен  эрдайым  жоғары  түрады. 
Осы түрғыдан алғанда орамал тагу, үзын киім кию -  әйел 
адамның нәзік болмысы мен әдемілігін бөтен адамдардын 
арам  пигьшынан,  сүқ  көзінен  сақтайтын  бірден  бір  қор- 
ған.  Әрі  әйел  затын  мейірімділік,  нэзіктік,  ар-үяттылык 
сиякты  тағы  басқа  әйелге  тэн  асьш  қасиеттерімен  таны- 
тар  нышан.  Әйелдердін,  басын  жауып,  үзын  киім киюі  -  
Қүранның тікелей бұйрығы.
«Нұр»  сүресінде: 

жүктеу/скачать 8,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: