Ыстық ықлас, достық байланыс Қытай төРАҒасының

21

ӨНЕР ЖҰЛДЫЗ

ДАРЫ

- Дәурен, Атамекенге қош келдіңіз, қоныс құтты болсын!

- Рахмет, бірге болсын! Міне, өзіңіз көріп отырғандай, елге 

келіп  ірге  тепсем  деген  арманның  жетегімен  әсем  Алатаудың 

бөктеріне  кереге  жайып  жатқан  жайым  бар.  Бұрын  келіп-кетіп 

жүретінмін.  Бұл  ретте  біржолата  қоныс  аудардым.  Келген  бой-

да Қазақстан азаматтығына да құжат тапсырып үлгердім. Құдай 

қаласа, жақында шығып та қалар. 

- Сіз танымал эстрада әншісі ғана емес, шебер құрылысшы 

да көрінесіз...

- «Алма піс, аузыма түс» деп қарап отыра берсем, маған кім 

баспана  даярлап  берер  дейсің?!.  Адам  баласы  не  істесе  де    өз 

күшіне сүйенуі керек.  Дінімізде бала-шағасына баспана салып 

беру - ер азаматтың басты парызы екен. Мен де сол борышым-

ды өтеу үшін аянып жатқан жоқпын. Шынымды айтсам, қолыма 

күрек ұстағаным биыл ғана. 

-  Қатты  шаршағанда  «үйренген  жерімде  тып-тыныш 

жүре  бермей,  бұл  жаққа  қайдан  келдім?!»  -  деп  ренжіген 

Ән, әнші және Атамекен

Дәурен Нұрқожаұлы  1980 жылы Қытайдың 

Іле облысы Қорғас ауданында дүниеге кел-

ген. Ол - Қытай қазақтарының арасындағы 

танымал  эстрада  жұлдыздарының  бірі. 

Өнер иесінің Алматы іргесіне көшіп келгенін 

естіп, қоныс құтты болсын айта бардық. 

Осы орайдағы әңгімеміз былай өрбіді.

сәттеріңіз болды  ма?..

-  Жасыратын  несі  бар,  қатты  шаршап  жүргенім  рас.  Қайта 

жақында Қытайдан жездем арнайы келіп, үй салуыма көмектесіп 

жатыр. Жүгім біраз жеңілдеп қалды. Мен үй салуды бастағалы да 

2-3 айды артқа тастаппын. Басында қатты қиналдым. Жұмыстың 

ығын таппай, қаңтарылып бос өткізген күндерім де болды. Бірақ, 

адам бәріне де көндігеді екен. Үйімнің қабырғасы қаланып, ба-

спанам  бойын  тіктеген  сайын,  менің  де  еңсем  көтеріліп  келе 

жатыр. Қазір ренжу былай тұрсын, қатты қуанып жүрмін. Қара 

жұмысқа да бойым үйреніп кетті. Бастапқыдай ағыл-тегіл тер де 

шықпайтын болды. Алла қаласа, үй де бітер, бұл күндер де арт-

та қалар. Пендеміз ғой, жақсы үміттің жетегімен тек алға тарта 

беруіміз керек.

- Атамекенге ат басын бұруыңызға не себеп болды?

-  Менің  бір  байқағаным,  жай  адамдарға  қарағанда  өнер 

адамдарының  ұлтына,  жұртына  деген  махаббаты  басым  бола-

тын сияқты. Қарап отырсаңыз, Қытай қазақтарының Атажұртқа 

бет алған көшін, негізінен, өнер адамдары бастап келіпті. Өткен 

ғасырдың  соңы  мен  жаңа  ғасырдың  бастапқы  он  жылдығында 

біздегі көзге түскен өнер адамдарының көбі Қазақстанға қоныс 

аударды.  Әрине,    мен  өнер  адамдарының  көбі  кетіп  жатыр,  

көшкен  жұртта  не  қарап  жүрмін  деп  дүрмекке  ілесе  жөнелген 

жоқпын. Менің де атамекенге ат басын бұруыма түрткі болған 

бір ғана нәрсе. Ол – Елге, жерге деген махаббат!.. 

-  Ол  жақтағы  қазақтардың  кілең  қаймағы  кетіп  қалып, 

өнерден кенде болып жатқан жоқ па? 

- Жоқ!.. «Ел іші – өнер кеніші» деп тектен текке айтылмаған 

екен. Біз алдыңғы толқын ағаларымыздың жолын жалғастырушы 

буын болып көзге түстік. Ал біздің ізімізді басып өсіп-өркендеп 

келе жатқан жастар  өте көп. 

-  «Қаражорға»  әніне  түсірген  бейнебаяндарыңыз 

Қазақстанға  сізден  бұрын  келіп,  кең  таралды.  Сіздің  сол 

бейнебаяндағы билеп тұрып ән салатын төрт жігіттің бірі 

екеніңізді осындағы жұрт біле ме екен? 

- Менің бір таңғалғаным – Қазақстанның адамдары тым зерек 

болады  екен.  Алматыға  алғаш  келіп  жүрген  кезім  еді.  Бір  күні 

дүкеннен сусын алып тұр едім, сондағы сатушы қыз бетіме қарап 

тұрып: - Аға, сіз Қытайдансыз ба? - деп сұрады. Мен мұны неге 

сұрады  деп  жақтырыңқырамай  қалдым.  Сонда  әлгі  қыз  жұлып 

алғандай:  «Қаражорғаны»  сіздер  айтасыздар,  солай  емес  пе?», 

- деді. Мен алғашқы күдігімнен бірден айнып, ширығып жауап 

бергеніме  ыңғайсыздана:    «Дұрыс  танып  тұрсыз,  сол  әншілер 

біз едік»,- деп жауабымды келте қайырдым да шыға жөнелдім. 

Міне, осы сияқты біраз жерлерде мені танып жатады. Оған қазір 

үйреніп кеттім. 

- «Қаражорға» бейнебаянын түсірген шақта дәл бүгінгідей 

кең таралады деп ойламаған шығарсыз? 

- Дұрыс айтасыз; дәл сол кезде бұл бейнебаянның осыншалық 

жолы болады деген үш ұйқтасақ түсімізге де кірмепті. Бұл - 2006 

жылы болатын. Мен ол кезде Үрімжі қаласындағы «Жаңа әуен» 

өнер бірлестігінде жұмыс істейтінмін. Бұл бейнебаянды  Бура-

тала  моңғол  облысына  қарасты  Сайрам  көлінің  жағалауында 

халыққа насихаттау үшін жай камерамен әншейін  түсіре салған 

едік. Кейін ойламаған жерден ол жұртшылыққа кең тарап кетті. 

Бір қызығы, біз Қытайдағы қазақтар арасына кең тарағанына мәз 

22

АЛТЫН БЕСІК – ЖЕР ЖҮЗІ

болып жүргенімізде, Қазақстанның түкпір-түкпіріне дейін жетіп 

үлгеріпті. Бейнебаяндағы төрт жігіт - Қажымұрат Шешенқұлұлы, 

Ержан  Мадиярұлы,  Ертай  Әукенұлы  және  мен.  Сол  кезде 

төртеуіміз де бірге жұмыс істейтінбіз. Ал қазір төртеуіміз төрт 

жақта жүрміз. Бірақ  «Қаражорға» бейнебаяны болса қазірде де 

тоқтаусыз таралып жатыр.

- «Жаңа әуен» өнер бірлестігінде кім болып істедіңіз?

- Мен Іле облыстық мәдениет көркемөнер мектебінің жалпы 

музыкалық білім беру бөлімін 2001 жылы бітіріп шықтым. Содан 

кейін бірден «Жаңа әуен» өнер бірлестігіне орналастым. Атал-

мыш  оқу  орынында  бізге  түрлі  музыка  аспаптарын  ойнаумен 

қатар, ән салу мамандығы бойынша да үш жыл бойы үзбей сабақ 

жүргізілді. Жеке ән салу мамандығы бойынша Шынжаңдағы бет-

ке ұстар әншілерді тәрбиелеген Сағи Қайрасұлы атамыздан тәлім 

алдым.  Ол  кісінің  шеберханасына  түсу  кезкелген    шәкірттің 

маңдайына  бұйыра  бермейтін  бақыт  еді.  Бағым  жанып,  мен 

сол  кісіге  бөлініппін.  Содан  да  болар,  кейін    түрлі  аспаптарды 

орындаудағы  шеберлігімді әншілігім басып кетті. Сөйтіп «Жаңа 

әуен»  өнер  бірлестігінде    әнші  болып  жұмыс  жасадым.  Жүре 

келе біржолата әншілік жолға түстім.   

-  Ұзынқұлақтан  естуімізше,  Сіз  тележарнаманың  да 

жұлдызы көрінесіз?

- Осыдан үш-төрт жыл бұрын Шынжаң қазақтары арасынан 

шыққан  белді  кәсіпкерлердің  бірі  Меллат  Тазабекұлы  ағамыз 

ұлттық  өнім  шығаратын  кондитерлік  фабрика  ашты.  Бір 

қуанарлығы,  бұл  кісінің  өндірген  өнімдері  «Дастархан», 

«Тойбастар», «Жар-жар», «Шашу», «Сұлтан», «Қуаныш» деген 

қазақы  атаулармен  аталумен  қатар,  оларда    халал  өнімінің 

өлшемі де сақталады екен.  Соған орай, ол кісі осы өнімдерінің 

тележарнамасына  тусуге  танымал  қыз-жігіттерді  шақырды. 

Қазақтың бір азаматы дәл осындай жақсы бастамаға тәуекел етіп 

жатса  неге  шашбауын  көтермеске?!.  Сөйтіп,  ҚХР-ның  халық 

әртісі Дәлелхан Әділбекұлы ағамызға және маған сол өнімдерді 

жарнамалауға  жол  түсті.  Жарнама  бірнеше  рет  жаңаланып 

түсірілді де екі жылға жуық үзбей таратылды.   

- Бұл сіздің танымалдығыңызға қалай әсер етті?  

- Ел емес пе, әркім әр түрлі пікір айтып жатты. Сол кездері 

түрлі  себептермен  шығармашылығымда  аздаған  үзіліс  болып 

қалған еді. Біреулер соны желеу етіп «мынау атың шықпаса жер 

өртенің» кебін киіп жүр деп кінәлады. Ал біраз жұрт сені тағы 

бір  қырыңнан  көрдік  деп  тілектестік  білдірді.  Сол  жарнаманы 

балалар  көп  көреді  екен.  Өйткені,  жарнама  тәтті  өнім  туралы 

ғой. Сөйтіп кез-келген жерде балалар мені бірден танитын бол-

ды. Соңғы рет Монғолияға барғанымызда ол жақтағы балалар да 

мені көрген бойда танып жатты.

- Моңғолияға концерттік сапармен барып па едіңіздер?

-  Монғолиядағы  қазақтар  Шынжаң  телеарнасын  үнемі 

көріп  отырады  екен.  2007  жылы  бізге  сол  жақта  тұратын  бір 

қандасымыз  Монғолияға  келіп  концерт  қойып  қайтуға  ұсыныс 

етті.  Біз  Моңғолия    қазақтары  Шынжаңдағы  өнерпаздарды 

қайдан  таниды  деп  таңданып  қалдық.  Сөйтсек,  Қытайда  та-

ралатын  қазақша  арналарды    ол  жақта  да  толық  ұстайды  екен. 

Сөйтіп, 2007 жылы Монғолия астанасы Ұланбатырда, 2009-2010 

жылдары  Баян-Өлгий  аймағына  концерттік  сапармен  барып 

қайттық. Соңғы сапарымызда мен жеке шығармашылық кешімді 

өткіздім.  Ол  жақтағы  қандастарымыздың  ұлттық  өнерге  деген 

құштарлығы  өте  жоғары.  Тыңдармандардың  талабы  бойынша 

күніне  екі-үш рет концерт берген кездеріміз де  болды.      

-  «Шығармашылық  кеш  өткіздім»  дегеніңізге  қарағанда 

өзіңіз ән де жазатын болдыңыз ғой?

- Бұрынғы сал-серілер әрі әнші, әрі сазгер болған ғой. Ал  біз 

- солардың бүгінгі күнгі жалғастырушысымыз. Адам ән жазайын 

деп жазбайды, кейде кеудеңде тың әуендер туып қалып жатады. 

Мен  сол  әуендерді  қағазға  түсіремін.  Бірақ  ол  әндердің    сөзін 

жазған  емеспін.  Ақындық  бойыма  мүлде  дарымаған  көрінеді. 

Ән мәтіндерін арнайы ақындарға жаздырамын. Құдайға шүкір, 

қазірге  дейін  отызға  жуық  ән  шығарыппын.  Олардың  көбі 

тыңдарман қауымына ұнайды деп ойлаймын. 

- Қытайда тек қана жанды дауыспен ән салып келдіңіздер. 

Қазақстандағы  фонограммамен  айту  әдісін  бойыңызға 

жұқтырып алмаған шығарсыз?

-  Негізі,  нағыз  әнші  әнді  тек  қана  жанды  дауыспен  айтуы 

керек.  Соған  орай,  біз  әнді  Қытайда  көбіне  жанды  дауыспен 

шырқап келдік. Тек теледидарға түсірілім болған кездерде ғана 

фонограмма  қолданатын  едік.  Ал  жиын-той,  концерттерде  тек 

қана тірі дауыста айтатынбыз. Ал несін жасырайын, Қазақстанға 

келгелі жанды дауыспен ән салуым азайып барады. Өйткені, әнді 

тірі дауыспен  айту үшін аппаратура жақсы болуы керек. Бірақ, 

Қазақстандағы жиын-тойларға қатысып көрсем, аппаратураның 

жағдайы  сын  көтермейді  екен.  Содан  менің  де  фонограмманы 

пайдалануыма тура келіп жүр. Оның үстіне жұртшылықтың да 

фонограммаға құлағы үйреніп қалған сияқты. Жанды дауыс сәл 

құрғақтау болады ғой. Содан шығар деймін, мұндағы тыңдарман 

шынайы орындап тұр деп бағалаудың орынына кейде жанды дау-

ыспен айтқан әншіге басқаша көзбен қарайды екен. 

-  Танымал  ортада  жүру  мен  өзіңізді  көп  адам  біле 

бермейтін  бейтаныс  ортада  болудың  сіз  үшін  қандай 

айырмашылығы бар?..

-  Бұрын  Қытайда  аз  болсын,  көп  болсын  қолымыздан 

келгенімізше  халыққа  қызмет  жасап,  көпшіліктің  қошаметіне, 

қолпаштауына  бөлендік.  Қай  ортаға  барсақ  та  жұрт  бізді  та-

нып  жататын.  Сол  сәтте  іштей  қуанып,  марқайып  қалатынбыз. 

Өзімізге  өзіміз  есеп  беріп,  артық    сөз  айтпауға,  оғаш  әрекет 

жасамауға тырысып жүретінбіз. Ал Қазақстанға келгеннен кейін 

жұрттың  көбі  мені  танымайтындықтан  өзімді  тым  еркінсітіп  

жібергендей  болдым.  Басында  мұндай    тыныш  орта  өзіме 

ұнайтын  сияқты  сезілетін.  Бірақ  жүре  келе  адам  сол  бұрынғы 

өзін    қолдап,  қолпаштаған  ортаны    сағынады  екен.  Дегенмен 

қазір бұл жақта да жаман емес. Бұрыннан танитын кісілер менің  

осы жақта екенімді біліп, іздеп келіп сәлем беріп жатады. Жиын-

тойларға    шақырулар  да  күн  өткен    сайын  көбеюде.  Өнеріңе 

қаржылай қолдаушы болайық деген ағаларымыз да табылып жа-

тыр. Соған қарағанда бұл жақта да қошаметтен кенже қалмайтын 

көрінемін...

-  Өркеніңіз  өсіп,  өрісіңіздің  кеңи  беруіне  тілектеспіз. 

Әңгімеңізге рахмет!

Тұрсынбек  КЕШУБАЙ

23

МЕНІҢ Е

ЛІМ – ҚА

ЗАҚСТ

АН

ҚАЗАҚ КүРЕСІ: 

БүГІН МЕН ЕРТЕң

Соңғы  кездегі  қазақ  күресінің  даму 

қарқыны  көңіл  қуантады.  Оған  Елбасы 

жүлдесі үшін өткізіліп жүрген «Қазақстан 

Барысы»  сайысы  да  өз  септігін  тигізуде. 

Осы жарыстың нәтижесінде Шалқар Жо-

ламанов,  Бейбіт  Ыстыбаев,  Ұлан  Рысқұл 

сынды  түйе  балуандар  елге  танылып, 

халықтың  ыстық  ықыласына  бөленді. 

Ұмыт болған ұлттық құндылықтарымызды 

қайта  жаңғыртып,  кеңінен  насихаттауы-

мыз  –  Тәуелсіздігіміздің  жемісі  екендігі 

анық.  «Қазақстан  Барысының»    биылғы 

жылғы  сайысы    30  маусым  күні    Астана 

қаласында  өткізілді.  Соған  орай,  жарыс 

қарсаңында  «Қазақстан  Барысы»  қазақ 

күресін  дамыту  қорының  атқарушы 

директоры 

Сәрсен 

ҚҰРАНБЕКПЕН  

сұхбаттасқан едік. Әңгімеміздің  беташа-

ры  осы жөнінде.

–  Сәрсен  Абайұлы,  әңгімемізді        

биылғы  доданың  басты  ерекшелік-

терінен  бастасақ?  30-  маусымда 

жанкүйерлер қандай жаңалық көре ала-

ды?

–  Қазақ  күресі  жөніндегі  бұдан 

бұрыңғы  жұмыстарымыздың нәтижесінде 

біраз  дүние  қалыптасып,  сайыс  өзіндік 

арнаға  түсіп  үлгерді.  Алдымызға  қойған 

мақсаттарымыз  біртіндеп  орындалуда. 

Ең  басты  мақсат  -    қазақ  күресін  халық 

арасында  кеңінен  насихаттау  болса, 

ол  ойымыз,  Аллаға  шүкір,  толығымен 

жүзеге  асты.  Оған  –  қазақ  күресіне 

өзімізден  бөлек,  өзге  ұлт  өкілдерінің  де 

қызығушылық танытуы дәлел.

Жалпы,  «Қазақстан  Барысының» 

негізгі мақсаты – ел арасында бұқаралық 

спортты  дамытумен  қатар,  ұлттық 

құндылықтарымызды  жаңғырту.  Соған 

орай, биылғы сайыста тек балуандар емес, 

сондай-ақ,  төрешілер  мен    ұйымдастыру 

комитетінің  өкілдері  де  ұлттық  киіммен 

шығады.

Жыл  сайын  «Қазақстан  Барысы» 

«ҚАЗАҚСТАН БАРЫСЫ» - 

ҚАЗАҚ КҮРЕСІНІҢ БАҒЫН АШТЫ  

күрес  түрлері  айтарлықтай  дамыған  ел-

дер  де  бар.  Украина  мен  Швейцариядан 

да  өтініш  білдіргендер  болды.  Десек  те, 

осы  жобаны  ұйымдастырушылардың  әу 

бастан  сүйенетін  өзіндік  ұстанымдары 

бар. 

Яғни, 

«Қазақстан 

Барысы» 

республикалық  турниріне  қатысатын  ба-

луан  ең  біріншіден,  Қазақстанның  аза-

маты  болуы  және  осы  елде  бес  жылдан 

артық тұруы тиіс.

Жасыратыны  жоқ,  біз  бүгінде  өз  төл 

спортымызды  өзіміз  үйренуге  мәжбүр 

болып қалдық. Арамызда қазақ күресінің 

исін де сезбейтін азаматтар бар. Бұл жоба 

сондай  жандардың  ұлттық  рухын  ояту 

мақсатында қолған алынған. Әрине, қазақ 

күресін  Олимпиадаға,  Азия  ойындарына 

қоссақ үлкен жеңіс болар еді. Ол үшін оны 

әуелі  өзіміз толық меңгеріп алуымыз ке-

рек. Себебі, алдымен өзіміз толық сыйлап 

алмай,  өзгеге  сыйлату,  өзгеге  мойындату 

мүмкін емес.

Жоғарыда  айтқанымдай,  «Қазақстан 

Барысы»  арқылы  қазақ  күресінің  наси-

хаты  артты.  Бірақ  арқаны  кеңге  салуға 

әлі  ерте.  Реті  келгенде  айта  кетейін,  осы 

турнирдің  іріктеу  сындарында  кейбір 

өңірдің жұмысына көңіліміз толмады.

Әйтсе  де  жылдан-жылға  ілгерілеу 

байқалады.  Соңғы  үш  жылда  қазақ 

күресін үйретіп, шәкірт тәрбиелеп жүрген 

жаттықтырушылардың саны мыңнан асып 

отыр. Бұл да өз алдына бір жеңісіміз деп 

білеміз.

–  Биылғы  жүлде  қоры  жөнінде  ай-

отандық телеарналар арқылы тікелей 

эфирде  ел  аумағына  таралады.  Ал 

биылғы  жарыс  отандық  арналардан 

бөлек,  ресейлік  «Боец»  телеарнасы 

арқылы да тікелей көрсетіледі. Атал-

мыш  телеарна  әлемнің  69  еліне  та-

ралатынын  ескерсек, доданың  аясын 

кеңейтуге мүмкіндік туып отыр.

Грузияның 

кабельдік 

телеарналарының бірімен келіссөздер 

жүргізіп  жатырмыз.  Сол  арқылы, 

қазақ күресін Грузия, Армения, Укра-

ина  және  Балтық  жағалауы  елдеріне 

де таратпақпыз.

Сондай-ақ, биыл Астанаға келетін 

балуандарды  әуежайдан,  вокзалдан 

салтанатты  жағдайда  арнайы  күтіп 

аламыз.  Өйткені,  олар  әр  облыстың 

әспеттеп,    отырған  бүгінгі  батырла-

ры.  Сол  себепті  оларға  батырға  сай 

құрмет көрсетілетін болады.

–  Демек,  қазақ  балуандарының 

жекпе-жегін  70-ке  жуық  ел  та-

машалайды  екен  ғой?!.  Әрине,  бұл 

өте  қуанышты  хабар.  Осы  рет-

те  күресімізді  шетелге  көрсетіп 

қана  қоймай,  ол  жақтан  да  бал-

уандарды  қатыстырса  деген  ой 

туады.  Жалпы  «Қазақстан  Ба-

рысын»  халықаралық  деңгейде 

ұйымдастыру  мәселесі  жөнінде  не 

айтасыз?

–  Бүгінгі  таңда  бізге  бірнеше 

елден  өтініш  келіп  түсті.  Олардың 

ішінде - Ресей, Түркия, Иран сынды 

24

АЛТЫН БЕСІК – А

ТАМЕКЕН

жоқ.  Соны  ескеріп,  биыл  14-15  жастағы  балалар,  16-17  жас 

аралығындағы  жасөспірімдер  мен  18-19  жастағы  жастар  ара-

сында Елбасы жүлдесі үшін тұңғыш рет «Жас Барыс» турнирін 

ұйымдастыруды  жоспарлап  отырмыз.  Бұл  сайыс  Қызылорда 

қаласында  өтеді.  Балғын  балуандардың  жас  ерекшеліктерімен 

қатар салмақ дәрежелері де ескеріледі. Оған қомақты жүлде де 

тағайындап отырмыз.

Алла  нәсіп  етсе,  алдағы  қазан  айында  Астана  қаласында 

«Қазақ күресінің өткені және бүгіні мен болашағы» атты ғылыми-

тәжірибелік  конференция  ұйымдастырамыз.  Оған  осы  салада 

ғылыми-зерттеу  жұмыстарымен  айналысып  жүрген  ғалымдар 

мен жаттықтырушылар және арнайы мамандар қатысады.

Сондай-ақ,  биыл  тұңғыш  рет  қазақ  күресінен  халықаралық 

деңгейде Қазақстан мен Украина арасында командалық турнир 

ұйымдастырмақпыз. Ол жерде балуандар 60, 70, 80, 90 келі және 

абсолютті  салмақ  дәрежелері  бойынша  сынға  түседі.  Олар  ал-

дымен  Украинада  белдессе,  кейін  Қазақстанға  келіп,  қарымта 

кездесу өткізеді. Бұдан бөлек, алдағы уақытта «Каспий Барысы» 

деген атаумен Каспий теңізі төңірегіндегі елдер арасында турнир 

өткізу де жоспарда бар.

ҚАЗАҚТЫң КүРЕСІ – 

ТОЛАҒАЙЛАРДЫң ТІРЕСІ

Маусымның 30-шы жұлдызы. Жексенбі. 

Күн  бесінге  қарай  құлаған  сәттен  бастап,  Астананың 

оңтүстік-батыс қапталы, әуежайға баратын күрежолдың бойын-

да орналасқан аумағы ат шаптырым «Сарыарқа» республикалық 

велотрегіне қарай қала тұрғындары мен сырттан келген қонақтар 

ағыла бастады.

Алып кешеннің қос бүйірінен сыналай ішке енген көпшілік 

зәулім сарайдың шеңберлене біткен орынжайына Арқаны аңсап 

жеткен жылқұсындай қоныстанып жатты. Бажайлап қарасаңыз, 

көпшіліктің көңілінде - шаттық, көзінде - қуаныш. Бізбен іргелес 

отырған бір қария сонау көз талатын ұшар биікке бір қарап, айдын 

көлдің бетінде шүпірлеп жүрген құстың балапанындай жиналған 

жастарға  бір  қарап,  жібек  орамалымен  тершіген  маңдайын  бір 

сүртіп, «Аллаға мыңда бір шүкір!» деп риза кейіпте ықыласын 

айтып отырды.

Иә, шынында бұл - шүкір айтатын шаруа. Алғаш, осыдан үш 

жыл  бұрын  «Қазақстан  Барысы»  сайысы  қолға  алынғанда  жа-

рыс орталық парк ішіндегі «Дәулет» спорт кешенінде өтіп еді. 

Жиналған  қауымның  көлемі  де  қазіргіге  қарағанда  әлдеқайда 

аз болған. Ал бүгін тоғыз мың орындық алып кешен толқындай 

тербеліп, араның ұясындай гулеп тұр. 

Ортаға  жарысты  жүргізушілер  шығып,  Ұлт  Көшбасшысы 

–  Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ә.Назарбаевтың 

жүлдесі үшін қазақ күресінен «Қазақстан Барысы» республикалық 

турнирін бастауға дайын екенін жариялап, кілем төріне еліміздің 

Премьер-министрі Серік Ахметовті шақырды. Үкімет басшысы 

жиналған көпшілікті құттықтай отырып, өткен Лондон олимпиа-

дасында еліміздің спортшылары жеткен жетістігін тағы бір еске 

салды. Сондай-ақ, алдағы күзде Алматы қаласында бокстан әлем 

чемпионаты  ұйымдастырылатынын,  2017  жылы  дүниежүзілік 

Универсиада  ойындарын  өткізу  мақсаты  тұрғанын  атап  өтті. 

Осылайша Серік Нығметұлы турнирді ашық деп жариялады. 

Іле  жарысқа  қатысушыларға  Мәскеу  олимпиадасының  чем-

пионы, атақты балуан Жақсылық Үшкемпіров бата беріп, жырау 

Бекболат Тілеухан күлдір-күлдір кісінетіп жыр төкті. «Осынша 

берген дәулетті көтеріп тұра алар ма екенбіз?», - деп, бір қиырда 

біз отырдық. 

тып өтсеңіз?

–  Алдымен  облыстық  деңгейдегі  іріктеу  кезеңдерінде  де 

қомақты  жүлде  тігілгенін  айта  кеткен  жөн.  Тіпті,  Алматы, 

Оңтүстік Қазақстан сынды облыстар бас жүлдеге автокөлік тігіп, 

бәсекенің  бәсін  қыздыруда.  750  мың,  1  млн.  теңгеден  тіккен 

облыстар  да  бар.  Яғни,  іріктеуден  өтіп,  үздіктердің  қатарына 

қосылған балуанның барлығы жүлдеден құр алақан емес.

Ал республикалық деңгейдегі сайыста жүлде қоры өзгеріссіз 

қалды.  Яғни,  бірінші  айналымнан  өткен  балуандар  100  мың 

теңгеге ие болады. Бұл жүлде әр айналым сайын 100 мың теңгеге 

көбейіп  отыратыны  белгілі.  Сондай-ақ,  жүлделі  үшінші  орын 

алған  балуанға  10  мың,  бапкеріне  5  мың,  екінші  орын  алған 

балуанға 30 мың, бапкеріне 10 мың, ал, бас жүлдеге ие болған 

балуанға 150 мың, бапкеріне 50 мың АҚШ доллары көлемінде 

жүлде  тағайындалып  отыр.  Одан  бөлек,  биыл  жобамыздың 

демеушісі  «Астана  моторс»  компаниясы  бас  жүлдеге  құны 

70  мың  АҚШ  долларын  құрайтын  автокөлік  тікті.  Бұл  негізгі 

150  мың  доллардан  бөлек  жүлде  екенін  ескере  кетейік.  Бұған 

Қазақстанның теңге сарайында арнайы тапсырыспен жасалатын 

алтын  «Тайтұяқты»  қоссаңыз,  қомақты  қаржы  шығады.  Ең  ба-

стысы, жеңген балуан «Қазақстан барысы» деген атаққа ие бола-

ды. Осының өзі балуанның атақ-абыройын арттырып, мәртебесін 

өсіреді.

– Жеке адамдар арасынан демеушілік танытатындар бар 

ма?

–  Өткен  жылғы  додада  «Көрермендер  көзайымы»  деген 

атаққа  ие  болған  Ақмола  облысының  балуаны  Рүстем  Жұмаев 

10  мың  АҚШ  долларын  қанжығасына  байлады.  Осы  жүлдені 

тағайындаған қазақ күресінің жанашырлары, төл спортымыздың 

дамуына мүдделі ұлтжанды азаматтар болатын. Биылғы сайыста 

да осындай мәрт жігіттердің шығарына сенімім мол.

Жалпы, қазақ күресінің биік  деңгейге көтерілуіне, ең бірінші, 

халықтың  ықыласы  себеп  болса,  екіншіден,  демеушілердің 

қолдауы септігін тигізгені жасырын емес. Себебі, бүгінде кез кел-

ген спорттың дамуы үшін жүлде қорының қомақтылығы маңызды 

рөл  атқарады.  Осыны  ескерген  қазақ  күресінің  жанашырлары 

бізге қолдау көрсетіп, демеушілік танытып келеді. Соның ішінде 

бас демеушіміз «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ, 

«Астана-моторс» компаниясын, «Асу» су белгісін, «Sat&co» АҚ, 

және  бізге  серіктес  болып  отырған  «Қазақтелеком»  АҚ  және 

«Stada» фармацевтикалық компаниясы мен Орта Азиядағы ең ірі 

«Luxor» фитнес клубын ерекше атап өтуге болады.

–  Сәрсен  Абайұлы,  меніңше,  қазақ  күресінің  жаппай 

бұқаралық сипатқа ие болуы үшін жас жеткіншектер ара-

сында да арнайы турнир ұйымдастыру керек сияқты. Бұл да 

алдағы жоспарларыңызда бар дүние шығар?

–  Әрине!..  Негізі  іріктеу  сындары  барысында  14-15,  16-17, 

18-19  жас  аралығындағы  балалар,  жасөспірімдер  және  жастар 

арасында сайыс өткізіліп келеді. Өткен жылы Талдықорғанда 16-

17  жас  аралығындағы  жасөспірімдер  арасында  республикалық 

жарыс  өтті.  Дегенмен,  жүйелі  түрде  нақты  сайыс  әлі  өткен 

жүктеу/скачать 12,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: