Iv бөлім картографиялық бейнелеу тәсілдері
жүктеу/скачать 2,54 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 4.9 Сапалық фон
- 4.10 Сандық фон
| 4.8. Жалған изосызықтар
Изосызықтарды үздіксіздігі жоқ құбылыстар үшін жиі пайдаланылады. Бұл мәселе жалған изосызықтар туралы, яғни дискретті объектілердің таралуын бейнелейтін жалған изосызықтар туралы айтып отырмыз. Осылайша, мысалы, халықтың тығыздығының изосызықтары, олардың орналасуы, әрине, үздіксіз өріс құрмайды, жыртылған немесе орманды изосызықтар және т.б. болып табылады. Шамалы аумақта таралатын құбылыстарды (мысалы, шығарындылар мен төгінділер көздері) сандық тұрғыдан сипаттау үшін жалған изосызықтарды қолдануға болады.Олар әрқашан кез келген есептік статистикалық тығыздық индексін интерполяциялау негізінде, тұрақты немесе реттелмейтін тордың жасушаларында алынған заттардың таралу қарқындылығы негізінде жүзеге асырылады. Түрі бойынша жалған изосызықтар изосызықтардан еш айырмашылығы жоқ, олар жиі қабат түсімен толтырылады. Жалған изосызықтардың тартымдылығы оның көмегі арқылы географиялық бөлудің өте ыңғайлы графикалық-математикалық шығарылымы болып табылады, ол кішігірім қасиеттерден және картаға түсетін объектінің бөліктерінен дерексіз және кеңістіктегі өзгерістердің негізгі заңдылықтарын анықтауға мүмкіндік береді (4.7-сурет). Сонымен қатар, бұл әдіс жоғары метрикаға ие. Алайда, изосызықтар мен жалған изосызықтар арасындағы түбегейлі айырмашылықты есте сақтау қажет. Соңғысы нақты емес, жасанды, дерексіз өрістерді көрсетеді, мысалы, «өнеркәсіптік рельеф» деп аталатын – бірлік аумағы бойынша салалық нысандардың тығыздығы немесе «қоныс аударатын жер» - 1км²-қа алғанда тұрғындарының саны. Деректер тығыздығын немесе есептеу әдісін өзгерткенде, жасанды өрістер қатты өзгереді. Сондықтан, карталарда жалған изосызықтар салынған бастапқы деректерді есептеу әдісін көрсету жөн. Сурет-4.7. Жалған изосызықтар 4.9 Сапалық фон Сандық фон әдісі белгілі бір анықталған аймақтағы құбылыстың таралу мөлшерін анықтау үшін қолданылатын ідңс болып табылады. Сапалық фон әдіс таңдалған аудандарда, өңірлерде немесе аумақтық бөліністің өзге де бірліктерінде үздіксіз таралу құбылыстарындағы сапалық айырмашылықтарды көрсету үшін пайдаланылады. Бұл әдіс аумақтың классификациялық жіктеумен, оның кейбір ерекшеліктеріне байланысты дифференциациялау, типологиялық аймақпен, мысалы, ауыл шаруашылығының мамандануы, ландшафт, топырақ жамылғысының түрлері, өсімдік қауымдастықтарымен тығыз байланысты (4.8-сурет). Графикалық құрал ретінде түстерді (түсті фон) немесе штрихты (штрихты фон) қолданылады. Топырақ картасында топырақтың генетикалық түрлеріне түсті фон, ал олардың механикалық құрамы – түсті фонның үстіне штрихты фонынныңсалынғандығынан, кейде осы екі құрал карталарда бірлесіп пайдаланылады. Кейбір жағдайларда таңдалған аумақтар арасындағы шекаралар анық емес және сапа өзгерісі бірте-бірте жүрсе, екі сапалы фондан бір-бірімен үйлесімге жол беріледі және картада «жолақ» немесе «сызбалы» бояу түрі пайда болады. Сурет-4.8. Сапалық фон 4.10 Сандық фон Бөлінген аймақтың құбылысының сандық айырмашылықтарын көрсеткіштерді есепке алып сандық фон тәсілі қолданылады. Дәл сапалық фондағыдай аудандастырумен тікелей байланысты, бірақ та сандық көрсеткіштермен. Түстер немесе штрихтар шкалалар бойынша орналасады, яғни олардың қарқындылығы төмендеп не жоғарлайды. Сандық фонның қолданылуының мысалына өзен бассейндерінде гидроресурстардың қоры, рельефтердің саты бойынша жіктелуін территориалдық аудандастыру карталарында көре аламыз. Сапалық және сандық фондардың үйлесімді болуы да кездеседі. Мысалы, конфессияға ие болған аудандарды көрсету (сапалық фон) және қосымша ақпараттандырылған әр дін өкілдерінің пайыздық қатынасы (cандық фон) Сурет-4.9. Сандық фон жүктеу/скачать 2,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|