Iv бөлім картографиялық бейнелеу тәсілдері
Шартты белгілердің шкалалары
жүктеу/скачать 2,54 Mb.
|
4 Тарау
| 4.17. Шартты белгілердің шкалалары
Карталардағы шкалалар - объектілердің сандық сипаттамалары, олардың маңызы, қарқындылығы немесе тығыздығы өзгерістерінің (өсуі немесе азаюы) дәйектілігінің графикалық бейнесі. Иконалармен, локализацияланған диаграммалары бар карталарда және кардиограммада бейнеленген объектілердің (суреттердің) мәндеріне сәйкес мөлшерін белгілейтін белгішелердің абсолютті және салыстырмалы масштабтары қолданылады. Абсолюттік таразыларда таңбаның өлшемі суреттелген объектінің шамасына тікелей пропорционалды (4.17-сурет). Мысалы, картадағы бір шеңбер 25 мың адам тұратын қала, ал екіншісі - 200 мың адам болса, онда бұл белгіше біріншіден 8 есе артық болуы керек. Бұл өте айқын, бірақ құндылықтардың үлкен өзгерістері үшін ыңғайсыз, мысалы, 4 млн. Қаланың белгішесі 25 мың мықты елді мекеннің белгісінен 160 есе артық болуы керек. Мұндай ауқымды шеңбер картада көрші белгішелер мен жазбаларды жабады. Шартты масштабтарда шартты сәйкестікте сандық айырмашылықтар көрінеді: ірі қаланың белгісі кішкене қарағанда әлдеқайда көп болады, бірақ жүз есе емес. Сурет 4.17. Белгілердің үзіліссіз шкаласы а) абсолютті б) шартты Сурет -4.18. Белгілердің қадамдық шкаласы а) абсолютті б) шартты Және белгішелердің абсолютті және шартты шкаласы үздіксіз және қадамдық (интервал) болуы мүмкін. Үздіксіз ауқымда белгідің өлшемі объектінің сандық көрсеткішінің өзгеруіне байланысты біртіндеп өзгереді. Сатылық шкала интервалдарды көрсетеді, мысалы 10-30, содан кейін 30-100, 100-300 және т.б. (4,18 сурет). Бұл сатыда бір біріне ұқсас немесе біркелкі (бірыңғай, тең интервалды шкала) әлде әртүрлі (тең емес шкала) болуы мүмкін. Көрсетілген мысалдағы интервалдар әркелкі сипатқа ие: 20,70,200 – бұлар сатылы тең емес шкала. Сатылы таңдау мен белгінің өзіндік мөлшері – қиын тапсырма. Тіпті оның формальды тәсілдері бар. Айталық, интервалдарды арифметикалық немесе геометриялық прогрессияны шығарған кезде әлде картографияланатын құбылыстың көлемін қолданғандағы нағыз ауытқуларда қолданылуы. Картографияда градациялық шкала санын таңдауда қатып қалған заңдылық жоқ. Картаны оқушы адам алты – сегіз градацияны ойланбай оп оңай ажырата алады, алайда оның көпшілігі белгілердің графикалық ерекшеліктеріне, олардың пішіні, түсі, фонға қатынасы, және т.б. Және сонымен қатар орнатылған қағидаттарға да тікелей байланысты. Белгілерге қатысты айтылғандардың барлығы локальды диагамма, қозғалыс жолақтары картодиаграммаларға сәйкес келеді. Сурет -4.19. Өспелі белгілер (Нарастающие знаки) Картографияланатын көрсеткіштер кей кездері өсіп келе жатырған белгілермен көрініс табады.(4,19 сурет). Оның графикалық шешімі әртүрлі болуы мүмкін. Өсімшенің неғұрлым анық көрсеткіштері сызықтық белгілердің көрсеткішін анықтайды, ал олар картада өте ауқымды орын алады. Сурет -4.20. Интервалсыз немесе үздіксіз өспелі шкала Компьютерлік технологиялар үзіліссіз (интервалсыз) шкалаларды құрастыруға мүмкіндік береді. Мысалы картограмманың штриховкасының қалыңдығын картографияланатын көрсеткіштің ауқымына пропорциясын атаймыз. (4,20 сурет). Бұл барынша тегіс өтпе мен суреттің көрнекілігін арттырады. Алайда штрихталған әрбір территорияның жәшіктерінің қалыңдығын анықтау мен оны легендамен үйлестіру айтарлықтай қиын. жүктеу/скачать 2,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|