Кездесетін ең маңызды емтихан тҥрлері Бұл туралы М.Фетхуллаһ Гүлен Хожаефенди былай дейді:
Емтихан элементтерінің ең маңыздысы (менің ойымша) Құранның «Кейбіріңді
кейбірің арқылы сынаймыз» (Әнғам, 6\53) аятында кӛрсетілген қызмет адамдарының ӛз
араларында сыналуы болып табылады. Мұндай сынақ - емтихандардың ең ауыры.
Сахабалар мұндай емтихандарға кӛп кездесіп, Аллаһтың рұқсатымен осы сынақтардың
бәрінен де ӛткен.
Емтихан түрлерінің тағы бірі рахатқұмарлық, үйжандылық, балажандылық,
немере сүйгіштік т.б. Қызметтің жүру барысында, әсіресе бір кездері алда болған
адамдар үшін әрдайым жасалатын бұл емтихан қазіргі кезде кӛпшілігінің електен
ӛткізілуіне себеп болуы мүмкін. «Біз кӛп жұмыс жасадық. Енді жастар жүгірсін. Біз
біраз демелайық. Үйімізге, бала-шағамызға қарайық» деген түсінік осындай
емтиханның бастамасы болып саналады. Осыған қатысты ХазіретӘбу Әйуб Әл-
Әнсаридің Стамбул қоршауы кезінде «Аллаһ жолында жүріңдер. Ӛз қолдарыңмен
ӛздеріңді қатерге тастамаңдар» (Бақара, 2\195) деген аят арқылы баяндаған ақиқаты
әрдайым санамызда жаңғырып тұруы керек.
Қоршау кезінде бірқатар әскерлер ӛздерін біле тұра ӛлімге атқан жолдастарына
«Ӛз қолдарыңмен ӛздеріңді қатерге тастамаңдар» (Бақара, 2\195) деген аятты оқып,
оларға ескерту жасайды. Сонда Әбу Әйуб Хазретлері «Аятты дұрыс оқисыңдар, бірақ
қате бұрмалайсыңдар» дейді. Содан соң «Біз әнсар қауымы Мекке жеңісінен кейін
«Енді Ислам жеңді. Біз мал-мүлкімізді мұхажырлармен бӛлісіп, бау-бақшаларымызға
немқұрайлы қарадық. Енді біраз ӛз басымыздың шаруасына қарайық» дедік. Сол кезде
осы аят түсті. Яғни «Мал-мүліктеріңді Аллаһ жолында жұмсаңдар. Жұмсамау арқылы
ӛздеріңді ӛз қолдарыңмен қатерге тікпеңдер». Құранның сӛздерінде осындай
түсініктерді де бір сынақ деп санауға болады.
Мен ӛзім ӛлімді қалаудың да бір емтихан екені туралы ойлаймын. Қауышармыз,
қауышпаспыз, бұл басқа мәселе. Алайда, Аллаһ расулы (саллаллаһу алейхи уәссәлләм),
сахабалары, табииндер, таба-и табиин және қазірге дейін келген қаншама ұлы
тұлғалармен қауышуды қалау - ӛте жақсы нәрсе. Алайда, мұның қызметтерден кӛрген
қиыншылықтардан емес екенін қайдан білеміз?
Қысқасы, қызмет тұлғаларының басына келген қаншама емтихан түрлері бар.
Маңыздысы, ақиқат тұлғаларының осыны біліп, сезініп, құлшылық қажет еткен
әрекетті жасаулары.
71
Ұмытпаңдар! «Міндет барлық нәрседен жоғары, нәпіс барлық нәрседен
тӛмен»
128
.