Изучение подлежащего как структурно-семантического компонента простого двусоставного предложения

Жуан және жіңішке дауыстылар ерін мен езудің қатысына қарай – езу дауыстылары (А, Ә, Е, Ы, І) және ерін дауыстылары (О, Ө, Ұ, Ү) болып бөлінетінін білеміз. Ендеше, буын (тіл) үндестігі өз ішінде езу үндестігі және ерін үндестігі болып, тағы да екіге бөлінеді. Оны сызбанұсқа түрінде былайша көрсетуге болады:

Езу үндестігі деп – бір сөздегі барлық буындарда езулік дауыстылардың тұруын айтамыз. Бұл заң бойынша сөздің бірінші буынында езулік дауысты болса, оның қалған буындарында да езуліктер тұруға міндетті. Мысалы: қа+ла+мыз+да, ел+і+міз+де т.б. Ал ерін үндестігі деп – бір сөз көлеміндегі буындарда өңкей еріндік дауыстылардың айтылуын (жазылуын емес) айтамыз. Мысалы: көл+дөр+ү+нүң (жазылуы: көлдерінің), өнөгөлүлүк (өнегелілік), құлұнұмұз (құлынымыз), өзгөрүссүз, көтөрүңкү, жүрөксүздүк, дөңгөлөк т.б.

Езу үндестігі деп – бір сөздегі барлық буындарда езулік дауыстылардың тұруын айтамыз. Бұл заң бойынша сөздің бірінші буынында езулік дауысты болса, оның қалған буындарында да езуліктер тұруға міндетті. Мысалы: қа+ла+мыз+да, ел+і+міз+де т.б. Ал ерін үндестігі деп – бір сөз көлеміндегі буындарда өңкей еріндік дауыстылардың айтылуын (жазылуын емес) айтамыз. Мысалы: көл+дөр+ү+нүң (жазылуы: көлдерінің), өнөгөлүлүк (өнегелілік), құлұнұмұз (құлынымыз), өзгөрүссүз, көтөрүңкү, жүрөксүздүк, дөңгөлөк т.б.

Фонетика ғылымы үшін дыбыстардың жазылуы емес, айтылуы мен естілуі маңызды. Олай болса, жоғарғы сөздердің (көлдерінің, құлынымыз т.б.) екінші, үшінші, төртінші буындарында е, і, ы әріптері жазылғанымен, олар бірінші буындағы ө, ұ дыбыстарының ауанымен ө, ұ, ү түрінде айтылып тұр.

Фонетика ғылымы үшін дыбыстардың жазылуы емес, айтылуы мен естілуі маңызды. Олай болса, жоғарғы сөздердің (көлдерінің, құлынымыз т.б.) екінші, үшінші, төртінші буындарында е, і, ы әріптері жазылғанымен, олар бірінші буындағы ө, ұ дыбыстарының ауанымен ө, ұ, ү түрінде айтылып тұр.