Ж 81 Сайлаубек Жұмабек, 2014
жүктеу/скачать 1,52 Mb. Pdf көрінісі
|
208 Сайлаубек Жұмабек бес жылдық трагедиясының – он бес ғасыр лық трагедияға татитын болмысын терлене отырып, зар ға айналдырыпсыз. Әлеуметтік-рухани зардың запы ран шерін Давид Фридрихович, Христьян Фридри хович, Гарри Вальстер тәрізді кейіпкер- лері ңіздің тағдыры арқы лы қазақтың сонау зар за ман ақында ры ның, қазақтың со нау зар заман жы рау ла рының прозадағы толғауын тама ша жет- кізіп сіз. Бәлкім, мұның несі тамаша дерсіз. Әри не, тра ге дия ның тамашасы – әрі тарихи, әрі көркем шынайы ғибратында, шамырқандыратын, шарық- та татын, асқақ та асау күрескерлік тағылымында болса керек қой. Романның үш тарауында да сіз, Гера өзіңіздің та- лант ретінде құнды бұйрытқан үш жетістігіңізді бір де тең қайырған, кей-кейде тең бүйірлі, көбіне үне мі тең қабырғалы болып, көздің жауын алып, еріксіз сүйсін діретін, еріксіз таңғалдыратын, еріксіз табындыратын, си рек үш талантыңызды бір әуенді, құйқылжытқан қалам гер лік шеберлігіңізге тәжін қылмау мүмкін емес. Мұн дайда скрипкасын тәңірі анасындай аялаған ауыл фельдшері Давидті де, өз үйін – өлең төсегін іздеген, өз Отанын іздеген – туған жерінің көгілдір аспанын аңса ған мұғалім Христьянды да, сәби шағынан бері кемістуші лік пен мұқату, қорлық атаулының ең зоры да, ең жама- ны да –ешнәрсенің тең келмейтінін тұншыға жү- ріп тынатын, іштей тынып жүріп қаны да тұншығып қала тын әлеуметтік дертке бой алдырмауды мұрат, та кү рес түрі де деп ұққан студент Гарриді де – Сіз де өзіңіз дің бірде жебенің ұшындай, бірде найзаның ұшындай, бір де мылтықтың оғындай болып кірш етіп қадалғандай, бір де зу етіп шаншылғандай, бірде ойып жіберіп ойсыратқан дай суреттеген тұстарыңызды 209 жүрегіңнің қансырап, ойың шімірігіп, тәнің мұздап қалатынын жасыра алмай ды екенсіз. Сіздің романыңызды оқып шыққан соң «пере- селенец», «спецпереселенец», «депортация» деген сөздердің сая си әлеуметтік, қоғамдық-әлеуметтік мазмұнынан мейлін ше жиіркеніп шыға келесің. Ылажы болса, ықтиярыңыз болса Сіздің де осы сөздер ден безініп, мұндай сұрқылтай – мұндай сұм сөздер ді қолданбауға мейлінше құштар екеніңізге көзіңіз анық жетеді деп білемін. Қорлана отырып, қорлықтың қамытымен сол қорлық тың қамыс өртіне өртене отырып, зымиян да аяр, сана лықтың сасық саясаты мен саясаткері атаулыға лағынет айта отырып, «ашаршы лықта жеген құйқаның ауыз дан дәмі кетпес» – деген. Енді менің нем қалдыау?! Тек шықпаған жан қалдыау?! Қапыда өткен дүниеай, Халқымның көрген қорлығы Ау қызғыш құс, қызғыш құс Ел қорыған мен едім. Мен де айрылдым елімнен Көл қорыған сен едің, Сен де айрылдың көліңнен Аспанда ұшқан қызғыш құс, Сені көлден айырған – Лашын құстың тепкіні Мені елден айырған Хан Жәңгірдің екпіні. 2001 ж. 210 Сайлаубек Жұмабек ЖаБаЙы ЖиДенің Жұпары (Ақын Сатыбалды Қосалыұлына хат) Құрметті Сатыбалды! Баспадан биыл шыққан, жұрт шылық қолына тиген «Дәуір – дастан» атты өлеңдер жи нағыңыздың өрісі мен өресіне гүл бітсін. Менің ше, оқырман қауым әсте олқысынбай тын, ортанқолдай бір кітаппен шын жүздесті деп бі лемін. «Дәуір – дастан» атты тұғыш дербес жинағы ңызды оқып шыққан соң, Сізге осы хатты жазуға мей лінше құмбыл болдым. Өйткені, сіз дің бұл кіта бы ңыз маған өзімен бірге құт Қаратаудың қойнау-қой нау- ларында, менің туған жерім Ащысайда өсе тін, көп күтім тілемейтін, табиғаттың рахмымен құра лай- дың суығына ұрынбайтын, кеш гүлдейтін жабайы жиде нің жұпарын ала келгендей болды. Асылы, құштар – ің кәр көңілдің жиде жұпарына елтіген сәттегі ақжарыл қап ниетін білдіру үшін дәстүрлі хат үлгісі – таптырмай тын күре де сүре, сара жол тәрізді көрінеді. Оның үстіне әдеби-көркем сында хат түрінде жазылатын әрі сол баспа сөз беттерінде жарық көріп жататын мақалалар үрдісі ежел ден бар. Бұған кез-келген әдебиеттің арғы-бергі тарихы нан әралуан мысалдар келтіріп жатудың өзі артық. Дегенмен, әдеби-көркем сындағы осындай хат- тар дың ашық сипат алуының өзіндік ішкі заңды- лықтары жә не бар. Біріншіден, сүйсінгеніңді де, 211 әттегенайыңды да еш бүкпесіз айтуға хат үлгісі- нің беретін мүмкіндігі орасан. Екіншіден, асыра айтамын десең де, нықырта-тұқыр та айтамын де сең де жарасып жатады. Тек қай пікірлері ңе де тамы- зық боларлық жәйттерің артылып жатса бол ғаны. Үшіншіден, бұған қоса әлеуметтік-эстетикалық ор- тақ мүдделер мен биік өлшемдер тұрғысынан бірде ащы лы не бірде тұщылы пікірлер айтуға кел генде; көр кем шығармашылық саладағы әріптестер ре- тінде сырласу ға – пікір алмасуға келгенде; нақты бір шығармалар мен туын дыларды өзара салыс- тыруға, талдауға, пайымдау ға кел генде, осылар дың баршасын қорытпалап, ең соңын да бәрі бір баға- лауға тура келгенде әдеби-көркем сынның жанр лық табиғаты әрқашан тек жариялылық ты, әділеттікті талап етеді. Бұл – мәселенің бір ұшы ғана. Ал мұның екінші ұшына келетін болсақ, жоға- рыдағы дай әлеуметтік-эстетикалық ортақ мүдделер мен биік өл шем дер тұрғысынан келу тікелей парыз әрі міндет бол ған дықтан шағыр, әдеби-көркем сын- ның осындай таби ғаты «мысқал дай бүкпешіл дік- тің өзін» көтере алмай, соны сын әрқашан мансұқ- таумен келеді. Сынның осындай кір пияз, шікәм шіл, таразылағыш, безбеншіл жаратылысы бәрі мізге де аян жәйт болғандықтан, сыншылар ешуақыт- та бейтарап күйде қала алмайды. Ал бейтарап тық көзқа рас өскелең сынның мәдениетіне, талға м паз парасаты на, философиялық ойлау кемеліне; арлы сыншыға, прин ципті сыншыға мүлдем жат болуға тиіс. Өйткені әдеби-көр кем процесс барысында тіпті уақытша бейтарап қалу дың өзі еш кімге опа берген емес. Мұндай кезеңде, керісін ше, «қолдан классик жасау», пластилин мен саз бал шық тан ақын, жазушы, драматург, сценарист жасау әрекет- 212 Сайлаубек Жұмабек тері күрт белең алады. Соның нәтижесінде әр алуан пендешілік пиғылдардың «алмақ-салмақ», «берешек- ала шақ» айырбасы анық байқалатын, жырты лып- айрыла тын мақаласымақтардың күні туды. Бірақ, бар ғажабы, «иілгіш – құбылғыш» мақаласымақ тар- дың қай-қайсы сы болмасын үп еткен желден үлпіл- деп ұшатын бақ бақ сынның – қызметшіл сынның өзіне айналып шыға ке ле ді. Сөйтіп бәз-баяғы елпілдеп, жамыраған тұсы мен сол бәз-баяғы жал тақ- тап, жалпаңдаған, жымысқылықпен жалбаңдаған сәтіндегі арзан дәрменсіздігімен уақыт ша көз ге түскенмен, басқа кәдеге жараған емес... Бұл, менің ше, тек немқұрайдылық пен есептеулі принципсіз дік- тің ұйығына батудың немесе желөкпешіл жарамсақ сын дағы пәтуасыз, берекесіз, желбуаз әрекет тер- дің өзін-өзі әрі әдемі, әрі нақты әшкерелеудің жар- қын мысалы ғана. Ал, көзқарақты оқырмандардың басым дені біздің әде би-көр кем сынымыздағы осын- дай мерез дерттер дің және осындай әрекет терге мәттәқам, жалпақшешей сын шылардың мұн дай осладықтарының астарына, сырына әуелден қанық... Ең бастысы, төрт бөлімнен тұратын «Дәуір – дастан» атты төлбасы әрі жеке өлеңдер жинағы ңыз арқылы мен өзіме рухани туыс таптым. Басқалар ды қайдам, тап мен үшін, елдегі – ауылдағы рухани туыс ағаларым ның бірі – сіз, яғни өзіңіз болып табы ла- сыз. Бұл арада мен барынша анық әрі барынша нақт- ы лай түсейін, тек көр кем шығармашылық жолдағы етене жақын бауырластық ты ғана айтып отырмын. Ал мұның өзі де әдебиет пен өнердегі биік мұрат- тарға деген принципті көзқарас тар үндестігінен ғана тікелей өріс тауып жатады. Бұған «Дәуір – дастан» жинағыңыз кәміл кепіл бола алады екен. Өйт кені сіз осынау кітаптағы өлеңдеріңізде өзіңізге ете не 213 жақын рухани туыстарыңызды әлдеқашан тауып алып қойыпсыз. Соның бір жарқын көрінісіне «Үш арысты жыр еттім» атты элегиялық толғауы ңызды жатқызуға бол ды. Белгілі жазушы Қарауыл бек Қазиев туралы: Жанардан жауған жаңбырға, Жуылған менің жүрегім. немесе: Өзіңе жақын жанымды, Мұңайта бермей айт емін?! Болмаса: Қоңырауы күміс қыраным, Қызылшыл көңіл, құмар дерт. Жолыңа қарап тұрамын, Жамбылға кеткен шығар деп... – деген жолдан ақын жанының азасы ғана емес, қаламгер дің дүниеден өтуі ғана емес, белгілі жазушының да арман шыл тұлғасы нақты елес беріп жатады. 1960 жылдары атақ ты «Ақ бантик» әңгімесін жазған Қарауылбектің кейі нен «Біз абитуриент едік», «Иманжапырақ» тәрізді шы мыр повестерді жаз- ған қаламгердің болмысын күміс қоңырау ға балауы жарасымды тапқырлық болып табылады. Ал мұның өзі тараз балалық шақтың романтикасын нақ ты көрсететін әңгіме-повестердің символы ретінде сәтті салынған. Әсірелеу жоқ. Қайтпас сапарға мезгілсіз аттанған жазушы Қарауыл бекті туған жеріне – Жамбылға кеткен 214 Сайлаубек Жұмабек шығар деп үміт тене тіні де ақын шындығы. Өлеңнің шыншылдығы. Ақын Сатыбалдының ақынжанды ағасының рухына тағ зым етуі, азамат жазуышы ның абзал бейнесін шығару жолын да кішіктік танытуы өлеңнен өзіндік ақындық, логика лық жарасымды әдемі тапқан. Көрнекті суреткер Тәкен Әлімқұлов туралы: Кемелдердей тұңғиық, тұйық едің, Болатұғын даланың күйі – демің... Бойыңмен де, ойыңмен биік едің, Биігінің етегін сүйіп едім... немесе: «Тәкең өлді» дегенде жыладым шын, Қара сөзге қазақы құлады шың. Ұлы дария тоқтатты ірі ағысын, Жалпақ дала жоқтады шын арысын – деген жолдардан немесе бұдан әрі мына төмендегі: Іштен алып демімді құнығушы ем, Әр сөзді етпей бағатын ем. болмаса: Таба алмастан парқыңа балама тың, Тәкен қойдым кенжетай балам атын. Рухына жүгіріп үлкенінің, Кішісінің күзетем саламатын – деген жолдардан ұстаз тұту, ұлағат ету, көрнекті сурет кер бол мысына терең бойлау өлеңдегі төгіліп тұрған қара пайым шындықтар арқылы мазмұнды- 215 мағына лы дәре же ге көтерілген. Белгілі жазушы Нәсіреддин Серәлиев туралы тоғанысыңызда сіз: Жетім көңіл желкенін түсіріпті, Содан жаным жаралы сезім кешер – десеңіз, енді бірде: Менің жұмсақ жаныма дақ түсіріп, Қимайтын асылымды ала кетті... – деген сәтіңізде мен үш арысыңыздың тұлғасын да, өзіңіз ді де көз алдымда айқын елестетемін. Үш арысыңыз дың сіздің шығармашылық келбе- тіңіздің асықпай қалып тасуына еткен ықпал-әсер де, оларға деген, олар дың өне ріне деген, олар- дың өнер иесі ретіндегі тұлғасы на деген сіздің өз көзқарастарыңызбен қалайынша бірге үндесіп кете тінімізді қарапайым, дабырасыз жырлан ған шумақтар әсерінен байқамай қаламын. Сіз осынау элегиялық толғауыңызда өзіңіздің киелі өнерге деген принципті көзқарастарыңызды, өлшем де- ріңізді нақ ты байқатқансыз. Бұл туындылары- ңыз ең алдымен арнау өлең жазу мақсатымен жазыл маған дығы арқылы құн ды, сонысы арқылы жүреке жылы тиеді. Осынысы мен қымбат. Сіз оларды асқақтатам демейсіз, қай та болмысында, өз ұғымыңызда көрсетем деген ниетіңіз ге жеткен- сіз. Үш арысыңызды әрі жоқтағансыз, әрі жыр ет- кенсіз. Біріне – іні, біріне – қолбала болсаңыз да, «про винциал» ақындығыңызды әсте ұмытпаған- сыз. Саты балды, сіз ақын ретінде өлеңінде аз жазу, бірақ мейлінше саз жазу тұрғысында, өлеңшілік- тің ауылынан іргеңіз ді ау лақ ұстап, ертерек арқалы 216 Сайлаубек Жұмабек өнерпаздар ауылына тезі рек әрі нық қоныс ауда руды сол үш арысыңыздың тә лім-тәрбиесі арқылы жүзеге асырғансыз. Бұл орай да қайталап айтамын, жа- байы жиденің кеш гүлдейтіні не, күтім қажетсін бей- тініне, жұпар шашқан сәттегі ауасы на, ерекше исіне қызықпайтын жан бар ма, сірә?! Сіз сол жабайы жидедей кеш гүлдеп, елуіңізден асқанда ғана, «Дәуір – дастан» атты көлемді кітабыңызды шығар ды ңыз. Баяғыдағы бір топтамаңызда сіз: Жиделер жұпар шашады, Ауаның желпіп кәусары. Омырауын шөптің ашады, Оспадар желдің саусағы, – деген едіңіз ғой. Қаншама поэзия, қаншама үндес- тік, қан шама нәзік те жанды сурет бар! Ақындық қуат пен поэ тикалық тапқырлық дегендеріңіз әмсе осылай бола ды ғой. Әйтпесе: Билеп алған ақ шаңқан өзін рең, Гүлқайырлар – көмпістік көзі, білем. Табиғаттың бергенін қанағат қып, Қасиетін сақтапты төзімімен. Қарай бердім еріксіз беткейге көл, Зердеме бір жаңғырақ жеткендей боп... Көңілімді көріксіз мұң орады, .................................................... деудің ақындық тегеуріннен туатынына, ақын поэ- зия сының ерекшелігіне куә боларлық жолдар. Қазақтың гүл қайыр табиғатының өзі Сатыбалды ақынның төл олжа сы, дербес ерекшелігі. 217 немесе: Керімсалға ерінін тосады, Даланың шаңқан гүлдері – деген жолдарыңыз ше? Нұр ата бойындағы Май- бұлақ ауы лының ауасы, лебі, керімсалы – бәрі- бәрі табиғат тың сиқыр музыкасын, сиқыр тылсы- мын әдемі жеткі зіп тұрған жоқ па?! Әрине, солай. Ал мұндай өлең жол да ры «провинцияда» туылса да, шынайы ақынның, шын талант тың қолынан ғана келетін, шын шебердің көрігі нен ға на шыға- тыны күдік тудырмайды. Ақындық қалам ды ұштау таланттың өзіндік тоқуынан жетіле түсетіні, жеті ле беретіні белгілі. Бұл үшін Әдебиет институтын неме - се жоғары әдеби курстарды тауысу шарт емес. «Дәуір – дастан» жинағыңызды оқып отырып, сіз дің ақындық биік мұраттарыңыз бен принцип- теріңіз дің ұстар тылған, қалыптасқан беріктігіне көз жеткіздім. Мәсе лен, «Сөз – құдірет» атты өлеңіңізде: Сөз – құдірет! Сертім ең, мұратым ең, Шалқысам, тіл ұшында тұратын ең. Жеті Муза ішінен өлең сені, Өле жаздап ғашық боп ұнатып ем. Ойдағыдай сұлу жыр жаза алмадым, Жаза алмадым, жазмыштан жаза алғаным, Миымдағы алапат нояндарым, Ойымның бұза алмады қамалдарын. Қиялдағы періштем ұша алмай тұр, Қанымдағы дауылым күш алмай тұр Болбыраған болмысым бостық етіп, Өлең деген сұлуды құша алмай тұр. 218 Сайлаубек Жұмабек Жігерімді қалайша қайратамын? Сезімімді қалайша ойнатамын? Көңілдегі бұлбұлым мүлгіп отыр, Қайтып ебін табамын, сайратамын? Жүрегіммен жататын аймаласып, Іңкәр сезім тұнық ой, қайда ғашық?! Шымылдықты ысырып жайлап ашып, Жарқын жұлдыз – өлеңім жайна да шық! Сөз – құдірет! Сертім ең, мұратым ең, Шалқысам, тіл ұшында тұратын ең. Жеті Муза ішінен бір өзіңді, Өле жаздап ғашық боп ұнатып ем – деген сіздің енді бірде: Аман болсын еншісі болашақтың, Аман қалсын ақ құстай асыл мұрат... немесе Мен үшін өнер – ауыр дерт, Таба алмай жүрмін еш емін, – деп ақтарыла айтқан сырларыңызға еріксіз иланамыз. Тындырамын – тындырып тастадым, қарық қыламын – қарық қылдым деген жалған пафос жоқ. Ішкі күйзеліс толқыны, өнерді, музаны – өлеңді поэзиясынан көп үйренгеніңізді аңғар- тады. Жоғарыдағы мысалдар дың қай сысына жүгін- бейік, сіз қазақтың ұлы ақыны Мұқағали Мақатаев шығармашылығынан шынайы дәрі ал ған, дербес шайыр екеніңізді толық көре аламыз. Оның үсті- не ұлы суреткер Тәкен Әлімқұловтың сырмінез сыпайы лық сынынан өтіп, астанадан жырақтау 219 жүрсеңіз де тоқжарау қажырыңызға сенген, орынсыз мөңкімейтін, «асау момын – момын асау» қалпыңызда нық жүріп келеді екен сіз. Бұған осы өлеңдер кітабыңыз дәлел. Белгілі жазушы, шарапаты көпшіл Қарауылбек Қазиевке, көңіл-күйдің ауанынан адалдық пен арамдық тың исін көш жерден шапшаң байқай тын, сонан соң бір де – көл, бірде – шөл бола қалатын Асқар Сүлейменов пен Төлеген Тоқбергеновке іні бола білген сіздің өлеңдеріңіз де, шығармашылық болмысыңызда солардың жақсы жақ тарының, кісіліктерінің, көзқарастарының ықпалы сөз жоқ сезіліп тұрады. Бірақ мұның ешқайсысы кемшілік- ке жатпайды, қайта керісінше ортақ үндестік тердің өзін дік өрнек тапқандығының бір белгісіне ба- лануға тиіс. Ал бұлардың баршасының тек өздеріне тән әрқилы оябы нан шығу – екінің бірінің қолы- нан келе бермейді. Тәкен, Мұқағали, Төлеген, Асқар, Қарауылбек, Нәсіреддин – әрқайсысы парасат- пайымының әртүрлі өлшемдері не лайық тұлғалар. Міне, осындай рухани қордан арала са жүріп, нәр жинау керек қоректі – қажет қоректі бой ға сіңіре білу – ол тек сіздің артықшылығыңыз, ол тек Сіз дің ғана дербес құпияңыз. Біз тексонның жемісін өзін- дік өрнегі бар туындыларыңыздан зайыр аңғарға- нымыз ды айтып отырмыз. «Дәуір – дастан» жинағыңызда «Зауал» «Наз», «Гүл қайыр», «Желтоқсан желі», «Жезөкше», «Оңаша», «Түнгі жыр», «Музаға», «Қара өлең», «Ән», «Ауылға хат», «Ірі ақын», «Мінездеме», «Ақын досқа», «Созақ», «Өз өрнегім», «Жүрекке наз», «Ақындардың ажалы», «Жүрегім қысыл ғанда», «Тағдыр», «Ой толғау», «Өмір, қарт және тір ші лік», «Өмір», «Асыл мұрат» тәрізді лирикалық өлең дері- 220 Сайлаубек Жұмабек ңізде өмір шындығын, замандастарыңызды табиғи әрі әсіре бояусыз, үнемі «күйшіл-мұңшыл», сыршыл күй де, қаз-қалпында жырлайсыз. Жыр кестеңіздің көп те ген жолдарында, «Баба сазы» дастаны ңызда, жеке леген бәйіттеріңіз бен мәуліт жырында бүлкіл- бүл кіл соқ қан, дүрс-дүрс соққан ақын жүректің бар болмы сы еркін көсілген, еркін төгілген қалпында көрінеді. Шабыт шалқытқан тұстағы шатт ы ғыңыз немесе тағдыр тәл кегі шыбықтаған тұстағы шер- шеменіңіз, күрсініс-күй зелі сіңіз, аһ ұрған өкі нішіңіз, шамырқанған намысы ңыз – бәрі-бәрі мей лінше шыншыл, мейлінше шынайы шығып жата тыны кім- кімді болсын қатты қуантады. Бұл туынды лардың өнбойынан Майбұлақ өңіріндегі жа байы жи денің жұпары сөз жоқ тағы да аңқып тұрады. «Дәуір – дастан» жинағыңыздың басты кем шілігі не де дейсіз ғой? Мұнда арнау өлеңдердің шектен тыс көп тігі және солардың көпшілігіне жинақтау, пәлсафалық ой биіктігі жетіпей жатады. Бірталай өлеңдеріңізге шұба лаңқылық, тәптіштеп кету басым түсіп жатады. Жекеле ген сөздердің қателіктері де өз алдына жеткілікті мәселе... Тәжірибелі редак- тордың қолы тиіп пайда келтіргені он ша бай қала бермейді. Тұтастай алғанда, «Дәуір – дастан» өлең- дер жинағы сыншы марқұм Төлеген Тоқбергенов тің кітап мұқабасындағы бір үздік пәтуалы пікірін то лық ақтап шыққан. Құрметті Сатыбалды! Сіз «Дәуір – дастан» жина ғын да өлеңді сағынып жазатыныңызды ылғи білдіріп отыра сыз. Қиналысыңызды сағы ныш- қа, сағынышыңызды қина лысқа түсіріп, поэзия мәдениетін, позэия парасатын көте ру ге өз үлесін қосатын өлеңдеріңіздің дүниеге келе бе руі не тілектеспін. Өйткені, рухани туысын тапқан сіз 221 сияқ ты ақындарды оқырман қауымының да рухани туыс ре тін де жақын көруіне тек дара шығар ма- шылық болмы сы ңыз, сезімтал ақындық қала мыңыз ғана жетелеуші бола ды. Қалған жәйттерді талай- талай кездескен сәттерде ауыз ша да айтармын деген ойдамын. Поэзияны биік мұрат қа, өнерге балап жүрген сапарыңыздың жемісін кеш бер се ңіз де, ұзағынан берсін! Сәлеммен Сайлаубек Жұмабеков. 222 Сайлаубек Жұмабек құрметті әсет БолғанБаев ЖолДас! «Тіл шеберлігінің шынайы көріністері» атты мақа лаңызбен танысып шықтық. Мақалаға Ғабит Мүсірепов тің «Жат қолында» туындысының көркем тілі арқау болған. Сіз «тіл маманы ретінде роман нан жалт етіп көз ге шалынған, өзімізді ойға шамдырып толғандырған тіл шеберлігінің шынайы көріні с терін ортаға салып, оқыр ман қауыммен пікір алысуды жөн көрген» мақалаңыз ды кәдеге жарата алмадық. Ең бастысы, сіз тілдік фактілердің ауқымы нан шы ға алмағансыз. Келтірілген мысалдардағы «тіл шеберлігі нің шынайы көріністерін» талдау, терең- дей бойлау, құ пия сырларын, шеберлік нышан дарын көрсету дәреже сіне көтеріле алмаған. Мәселен, мақалада келтірген он бір үзіндінің барлығында дерлік осындай кемшілік тән. Мұндағы дәлелде- ріңіз бен сүйсіне, тамсана бағалау ларыңыз «тіл ма- маны ның пікірлерінен гөрі, көбіне оқыр манның аң ғарға ны нан аса алмаған. Өйткені, ғылы ми дәйек- тілік, ғы лыми зерделеу діттеген жерден шықпай, кем түсіп жатады. Енді сіздің дәлелдеріңізге назар аударайық. Мысалы: «Бала мен шеше арасындағы бір кезде айтылмай қал мас, айтылса, дақ қалдырмай қоймас бір түйіншек сол көз жасымен жуылды да кетті. Өшірілді біржола» (49-бет). Осында ана мен бала арасындағы ұзақ сонар шиелі оқиға бір ғана қимыл- |