Татьянадан алганын жазды. Жаңа бейнені жасауда қиядцың  қы зм еті

Тарихи шындық немесе қиялдан туған әутеуір, әр 
кезде өмір сүрген батырлардың ерліктері халық эпосының 
негізгі өзегі болады, терең идея, мазмүнды мағына береді. 
Сөйтіп, эпостағы халық батырының қаһармандық сом 
түлғасын жасайды. Бүл жәйт барлық халықтардың эпосына 
төн. Қазақтың батырлық дастандары туралы да дәл сол 
пікірлерді айтуға болады. Жалпы, қазақ елінің ауыз әдебиеті 
өте бай десек, соның ішінде ең кернекті орын алатыны — 
көнеден келе жатқан дастандар — батырлық жырлары.
Эпоста батыр жалғыз суреттелмейді. Батырлық жырлардьщ 
үлкен бір ерекшелігі мүнда әрқашан батырмен бірдей 
түлғаланып, бірдей түрақты суретгелетін күрделі бейнелер 
бар, ол батырлардың жары, ең сенімді серігі (Қүртқа, 
Ақжүніс, Гүлбаршын, Назым т.б.) олар да батырдың өзі 
сияқты ел қамын жеген өрендер.
Батырдың екінші бір егізіндей бірге суреттелетін сенімді 
серігі — оның астындағы түлпар аты. Ат қасиетін суреттеу, 
оның батырға жасайтын достық әрекеттері, батырды тілеген 
жеріне “көзді ашып — жүмғанша” алып баратын қүстан 
жүйрік шабысы — бәрі де батырлық жырлардан ең көрнекті 
орын алады. Алпамыстың Байшүбары, Қобыландының 
Тайбурылы, Ер Таргының Тарланы, Қамбардың Қарақасқасы 
және т.б. аттар жайындағы суреттер осы пікірімізді 
дәлелдейді. Рас, батырлар жырьшдағы түлпарлардың барлыгы 
да жүйрік. Бірақ Тайбурылдың жүйріктігі бәрінен асып 
жатады. Қобыланды “Әйт, жануар, шу” дегенде:
Аршындап бурыл гулейді,
Табаны жерге тимейді.
Тау мен таска өрледі,
Төрт аяқты сермеді.
Қүлақтын түбі терледі,
Тер шыққан соң ерледі.
Адырды көзі кормеді,
Көлденең жатқан көк тасты
Тіктеп тиген түяғы
Саз балшықтай иледі...1 —
десе, Тайбурылдың түс кезіндегі жүрісі онан сайын үдеп 
кетеді. Тайбурылдың бейнесін жасау үлғаіггылып көрсетіледі. 
Бүл қазақ эпостарына тән тәсіл.

жүктеу/скачать 11,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: