Жалпы психология
темпераменттерге сангвиник
жүктеу/скачать 11,67 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы психология
- Бұл бет үшін навигация:
- Ерте кезден бастап, зерттеушілер темпераменттің әртүрлі типтері қалыптасқандығына тоқталды. Олардың ішінде ерекше қызығушылық туғызған теориялар темпераменттің
| темпераменттерге сангвиник
ж өне флегматик жатады. Сангвиниктің қозулары, сезімдері күшті, әрекеттері жылдам болып отырды. Ал флегматиктің эмоциялары күшті, бірақ олардың әрекеті шабан келеді. Әрине, бүл теориялардың қай-қайсысы да біржақты, ғылыми негізсіз қате теориялар болып табылады. Бүл теориялар Гиппократтың ілімін осы уақытқа дейін өзгертіп, қолданылып келеді. XX ғасырда темперамент туралы пікір айтқандардың бірі жоне ерекше кеңінен таралған Э.Кречмердің (1888-1964) үсынған типологиясы. Ол 1921 ж. озінің “Тән қүрылысы ж әне м інез” атты белгілі еңбегінде темперамент адамның төн қүрылысының белгілі психикалық ерекшеліктерімен байланысты болатындығын долелдей ді. Э .К речм ердің теориясы Еуропада кеңінен тарады. Ерте кезден бастап, зерттеушілер темпераменттің әртүрлі типтері қалыптасқандығына тоқталды. Олардың ішінде ерекше қызығушылық туғызған теориялар темпераменттің қасиеттері түқым арқылы берілген, туа біткен қасиет ретінде түсіндіріліп, дене бітім інің ерекшеліктеріндегі даралық айырмашылықтарменбайланыстырылады. 307 Бүл теория дене бітімінің теориясы деп аталынды. Ерекше кеңінен тараған теория Э.Кречмердің типологиясы. Бүл теорияның негізгі идеясы адамдардың дене бітімінің немесе қүрылымының белгілі түріне қарай белгілі психикалық ерекшеліктері болатындығы. Ол адам денесінің бөліктеріне көптеген зерттеулер жүргізіп, осының нәтижесінде 4 дене бітімінің типін бөліп көрсетуге мүмкіншілік берді.1 1. Лептосоматик - нәзік дене қүрылысымен, биік бойымен, тегіс келген омырауымен сипатгалады ( тар иықты, қол-аяқтары үзын және жүдеу келеді). ; 2. Пикник - оте толық келген, орта жөне шағын бойымен, үлкен ішімен және қысқа мойынды доңгелек басымен сипатгалады. 3. Атлетик — күшті дамыған бүлшық етімен, мықты дене бітімімен, үзын немесе орта бойлы, кең иықты, тар жамбасымен ерекшеленетін адамдар. 4. Диспластик — дене бітімі ешқандай түрсіз, дүрыс емес дене қүрылымымен ерекшеленетін адамдар. Бүл типтегі адамдар дене бітімінің өртүрлі түрін өзгерту арқылы сипатталады (Мысалы, шамадан тыс бойы, пропорционал емес дене бітімі). Жогарыда аталған дене қүрылымының типтерімен қатар Кречмер 3 темпераменттің түрін ерекше атады, оларды ол шизотимик, иксотимик жөне циклотимик. Шизотимик астеникалық дене бітімі бар, ол түйық, сезімнің өзгеруіне бейім келетін қасарыспа, үстаньшы мен козқарасын өзгертуге бейім емес, қоршаған ортаға оте қиын бейімделетін тип. . Одан иксотимиктің айырмашьшығы атлетикалық дене бітімімен ерекшеленеді. Бүл салмақты, коңіл-күйі аз озгеретін, бет пішіні, дене қозғалысы үстамды, ойлаудың икемділігімен ерекшеленетін адам. Циклотимик пикникалық дене бітімі бар, оның эмоциясы қуаныш пен қайғының арасында, ол адамдармен жақсы қарым-қатынас жасайды және козқарасында реалистік багыт басым. Темпераменттің психикалық қасиеттері мен жүйке жүйесінің физиологиялық қасиеттері тығыз байланысты екенін аңгаруға болады. Шетел психологиясында (Кречмер, Шелдон) темперамент жүйке жүйесінің жалпы типінің физиологилық негіздеріне, сонымен қатар ағзаныңжалпы бітіміне, оның сыртқы корінісі 1 жүктеу/скачать 11,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|