«жансугуровские чтения»
жүктеу/скачать 2,06 Mb. Pdf көрінісі
|
6-2018
- Бұл бет үшін навигация:
- ӘДЕБИЕТТЕР
|
жыртам жыртысын» деген қарабайыр ұран құдай сөзіндей жатталды. Алаштанушы Т.Жұртбай «Алаш ақиықтары» кітабында Ж.Аймауытов пен М.Жолдыбаевтың 1924 жылы мамырда Мәскеудегі Мағжанға жазған хатында «күннің көзін мәңгілік бұлт басып тұруы мүмкін еместігін» ескертіп, ендігі уақытта оны «торығуды, зорығуды, зарлануды» қойып, жаңа жасампаз өмірге ұмтылған ақынның күйіне өтуге шақырады. [8] Алаш ақыны М.Жұмабаевтың бастауымен, Алаш көсемдері Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсыновтар қолдаған «Табалдырық» аталатын әдеби платформаны жазуға, «Алқа» әдеби ұйымын ұйымдастыруға 1925 жылы Мәскеуге оқуға барған Ілияс та қатысқан. Ол жайлы 1938 жылы 6 қаңтарда тергеушіге берген жауабында М.Жұмабаев: «келесі жылы ГИЖ-ға оқуға келген І.Жансүгіров оған кейбір түзетулер енгізді» [9, 306] деген. Алаш зиялыларының шығармаларында еркіндікті, азаттықты, тәуелсіздікті аңсау тақырыбына Ілияс сәл кеш келгенімен астарлы ой, айналмалы жолмен орағытып, «сәулесі бар жігіттер бір ойланар» деген үмітін үзбеді. Ол азаттықты ту етіп көтерген алаш жұртының ұлылығын, рухын қобыздың сарынымен, домбыраның күмбірімен жеткізген «Күй» мен «Күйшідегі» сарыннан айқын аңдалады. «Боздаса «Бозінгенді» зарлы қобыз, Сарыны сар даланың аңыраған»-деген ишара - авторлық идеяның темірқазығы. Ұлы даланың тарихы мен тәлейлі тағдырын өнерге көшірген ақын қаламының поэтикалық киесі керемет. «Бозінгеннен» кешегі айға қарап ұлыған көкбөрінің арыстан мен айдаһардың қыспағында қалып, қан жоса денесін жалап жазған ұрпағының тектілігін ту еткен рухты ұғынасың. 1935 жылы Мәскеуде шыққан «Күйші» поэмасын орыс тіліне аударған В. Рождественский: «Бұл ақынды аудару арқылы мен еркіндік сүйгіш, ақынжанды қазақ халқының жүрегіндегі өзгеше бір ғажайып қасиет барын сездім» десе, ақынды ақынның, Ілияс поэзиясының астарындағы азаттық идеясын да айқын танығаны. «Күйзелген қазақ әдебиетін әлем әдебиетінің деңгейіне көтерген, ...лирикалық кейіпкердің рухани мөлдірлік қуаттантандырған асқақтығы, көлгірсуден аулақ сыршыл сезімталдығы» (10,23) ұлтының тозаң тұтпас қазынасына айналған Көкбөрінің айбарлы ұрпағы, көктүріктің жыр алдаспаны Мағжан ақынның поэзиясы - өз дәуірінің ақиқат үні, Ұлы даланың келешек күндерінің де ұлттық рухани ұраны. ӘДЕБИЕТТЕР: 1. Сарбалаев Б. «Қазақ әдебиеті» газеті. 1989 ж. 8 желтоқсан. 2. Ыбырайым Б. Қазақ лирикасы.- Алматы: Абай атындағы ҚазҰПУ. «Ұлағат» баспасы, 2013. -144 б. 3. Ілияс Жансүгіров, «Ғылым», баспасы, 1964 ж, 29-б 4. Жұмабаев М. Көп томдық шығармалар жинағы. 1-том. Өлеңдер, дастандар, әңгіме. –Алматы: Жазушы, 2008 32б. 5. Жансүгіров І. Бес томдық шығармалар жинағы.-Алматы: жазушы, 1986, 328б. 6. Сарбалаев Б. «Қазақ әдебиеті» газеті. 1989 ж. 8 желтоқсан. 7. https://e-history.kz/kz/contents/view/2002 8. Жұртбай. Т.Алаш ақиқаттары.-Алматы, 2006.11 бет 9. Қойгелдиев М.Алаш қозғалысы: Екінші кітап.-Алматы: Мектеп, 2017.-656 б. 10. Ыбырайым Б. Қазақ лирикасы.- Алматы: Абай атындағы ҚазҰПУ. «Ұлағат» баспасы, 2013. -144 б. жүктеу/скачать 2,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|