Жануар физол
Амин қышқылдарының физиологиялық маңызы
жүктеу/скачать 9,54 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Организмдегі белок алмасуы.
| 26. Амин қышқылдарының физиологиялық маңызы
Амин қышқылдары Физиологиялық маңызы Амин қышқылдары жетіспеуінің белгілері 1 2
265
Лизин
Метионин
Цистин (метионинмен алмастыруға болады)
Малдың өсуі (əсіресе торайлардың),гемоглоби н түзу,мегежіндердің сүтті-лігі,жыныс органдарының қызметі жəне сүйектің жетілуі үшін қажет.
Сперматозоид белогының құрамына кіреді.
Жүннің өсуіне əсерін тигізеді,белокты заттар- дың алмасуын реттейді. Организмді холин, кера- тин түзу үшін қажет ме- тил топтарымен қамтама- сыз етеді. Бауырды қор- ғап,глобин түзуге
атысады.
Қан плазмасы мен кератин
құрамындағы белоктарды түзуге көмектеседі, улы
заттарды залалсыздандыруда маңызды рөл атқарады Бұлшық
еттің созылып, семіп кетуі, сүйектің өсуінің
бұзылуы, қан
құрамының өзгеруі, мал сүтінің азаюы, жүннің қылшықтанып кетуі, қышқылдардың азаюы,
жұмыс циклінің бұзылуы
Қан аздық, бауырды май басып,
лецитиннің азаюы,
жүннің қатайып
кетуі, бұлшық еттің семуі
Малдың жүні түсу, тері аурулары, ауруға шалдыққыштық, бауырдың қабынуы 266
Аргинин
Триптофан
Гистидин
Лейцин
Изолейцин
Треонин
Валин
Еркек мал ұрығының түзілуі, торайлардың қосымша салмағы арту үшін қажет
Малдың сүттенуі, өніп- өсуі үшін, көз пигментін, гемоглобинді құрау үшін қажет.
Зат алмасу процесінің дұрыс жүруіне, малдың жақсы
өсіп-жетілуіне қажет.
Қан плазмасындағы жəне ұлпалардағы белокты
кұру үшін кажет
Тағамдық амин
қышқылдарын пайдалану үшін қажет
гормондарын,пигменттер -ді
түзуге, қанның
молаюына қажет, аскор бин қышқылының жетім сіздігін болдыр майды.
Изолейцинмен бірге тағамдық амин қышқыл- дарын сіңіруге қатысады
Қан тамырлары жүйесінің дұрыс қызмет атқаруы үшін қажет Ұрық
түзілуінің нашар-лауы, торайлардың қос-қан салмағының азаюы
Малдың түгі іріленіп, қатайып кетеді, көздің қарашығы күңгірттенеді, ұрық өлі түсіп, малдың жүні селдіреп, сирексиді
Малдың тəбетінің төмен-деуі, зат алмасу
проце-сінің бұзылуы, малдың өсуінің нашарлауы, азық-тың организмге жұқпауы
Азоттық баланс бұзы- лады. Малдың тəбеті, өсуі жəне азыктың жұғымды-лығы төмендейді
Малдың
тəбеті төмен-дейді, арықтайды. Денеден азоттың
бөлінуі көбейеді Пигмент құраудың бұзылуы,қалқанша без бен бүйрек үсті безі қызетінің бұзылуы.
Мал
арықтайды, денеден
азоттың бөлінуі көбейеді.
267
Организмдегі белок алмасуы. Белок организмде статикалық жағдайда болады: олар үздіксіз бұзылып жəне түзіліп отырады (10-схема). Таңбаланған атом əдісімен 6-7 ай ішінде денедегі белоктың жартысынан артық мөлшері жаңарып отыратыны анықталды.
түзілу ыдырау
сіңу
Организмге түскен күрделі белоктар ас қорыту ағзаларының ферментерінің əсерімен амин қышқылдары мен қарапайым пептидтерге ыдырап, қанға сіңеді. Қанға өткен амин қышқылдары түрлі мақсатта пайдаланылады. Олардан дене ұлпаларының белогы жəне түрлі өнімдер (сүт, жұмыртқа, жүн) түзіледі. Ас қорыту ағзаларынан амин қышқылдары қақпалық вена арқылы бауырға келеді де, онда күрделі биохимиялық өзгерістерге ұшырайды. Амин қышқылдарының бір тобы аминсіздену процесіне ұшырап, амин тобын бөледі де, кетоқышқылдар (азотсыз қалдық) түзеді. Амин тобы аммиак арқылы несепнəрге айналады да, қанмен бөлу ағзаларына тасмалданып, оның көп мөлшері сыртқа шығарылады. Кетоқышқылдардың біраз мөлшері тотығу процесіне ұшырап, ақырғы өнімдерін (көмір қышқыл газы мен су) түзеді де, тиісті мөлшерде қуат бөледі. Кетоқышқылдардың қалған бөлігі түрлі аралық өзгерістерден өтіп, көмірсулар мен майға айналады да, қорға жиналады.
кезінде қандағы глюкоза деңгейі осы аталған амин қышқылдарының есебінен сақталады. µëï-ë-ð áåëîãû -ìèí ºûøºûëä-ðû -çûº áåëîãû
-ìèí ºûøºûëä-ðû -ìèí
ºûøºûëä-ðûíû» т óûíäûë-ðû Áåëîê -ëì-ñóûíû» -ºûð¹û ¼íiìäåði
268
Лейцин, изолейцин, фенилаланин жəне тирозин организмде кетонды денелерге айналуы мүмкін, өйткені олардың аралық өнімдері ретінде ацетон- сірке жəне бета-оксимай қышқылдары түзіледі. Айта кетер жайт, аминсіздеу процесі тек бауырда ғана емес, бүйректе де жүреді. Бауырда қайта аминдеу процесінің нəтижесінде бір амин қышқылынан басқа амин қышқылы түзіледі. Бұл реакция кезінде амин қышқылының альфа-амин тобы үш түрлі альфа-кетоқышқылдың (пирожүзім, альфа- кетоглутар немесе қымыздық - сірке қышқылы) біреуінің альфа көміртегі атомына беріліп, альфа- кетоқышқыл өзіне сəйкес альфа-амин қышқылына айналады. Амин қышқылдарының бір бөлігі бауырда карбоксилсіздену процесінен өтіп, олар аминдерге айналады. Осы жолмен тирозин - тираминге, гистидин - гистаминге, серин - коламинге, лизин - кадаверинге, глутамин қышқылы – гамма-аминді май қышқылына, цистеин - цистаминге т.б. айналады. Қан арқылы денеге тараған амин қышқылдары органдар мен ұлпаларда организмге тəн белоктарды түзу үшін пайдаланылады. Бұл күрделі процесс үш сатыда жүреді. Белокты синтездеу процесі торшалардың рибосомасында АТФ қуатын пайдалану арқылы атқарылады. Белок құрамына енетін еркін амин қышқылдары тізбектерінің реті мен бірігу тəртібі РНК мен ДНК əрекетімен қалыптасады. Мұнда алдымен амин қышқылдарынан АТФ қуатын пайдалану арқылы ацетиладенилаттар кешені түзіледі. Одан əрі бұл кешендер РНК əрекетімен рибосомаға тасымалданып, онда генетикалық кодқа сəйкес белоктардың полипептидтік тізбегі түзіледі. Белок түзуге қатыспаған амин қышқылдары катаболизмге ұшырайды. Белоктардың алмасуы нəтижесінде соңғы ыдырау өнімдері (экскреттер) ретінде несепнəр, креатин, гиппур қышқылы, құстарда - несеп қышқылы түзіледі. Несепнəр 1933 жылы Г.Кребс ашқан орнитиндік айналым нəтижесінде пайда болады. Бұл процесс аммиактың көмір қышқылы жəне АТФ-пен қосылып, карбамилфосфаттың түзілуінен басталады. Аталған қосылыс орнитинмен байланысып, соңынан аргининге айналатын цитрулин деген зат түзеді. Аргинин аргиназа ферментінің əсерімен несепнəр мен орнитинге ажырайды. Белоктың аралық ыдырау өнімі - аммиакты залалсыздандыруда аспарагин жəне глутамин қышқылдары маңызды рөл атқарады. Аммиакпен қосылғаннан кейін аталған амин қышқылдары аспарагин мен глутаминге айналады. жүктеу/скачать 9,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|