Шартты рефлекстердің шартсыз рефлекстерден

Барлық  шартсыз  рефлекстер  туа  пайда  болады,  тұқым  қуалайды, 

ұрпақтан-ұрпаққа  беріледі.  Мысалы,  жаңа  туған  төл  енесін  емеді,  қауыздан 

жаңа  шыққан  балапан  жем  шоқиды.  т.с.с.  Шартты  рефлекстер  жүре  пайда 

болады, тұқым қуаламайды, ұрпақтан-ұрпаққа берілмейді. 

Шартсыз  рефлекстер  белгілі  бір  түрге  тəн  рефлекстер.  Мысалы  барлық 

мысық қатер төнсе белін бүкірейтіп, пысқырып, айбат шегеді, ит - ырылдап 

үреді  т.с.с.  Ал,  шартты  рефлекс  жеке  дараққа  тəн  рефлекс.  Ол  өмір 

тəжірибесі ретінде жинақталады. 

Шартсыз  рефлекс  орталық  жүйке  жүйесінің  төменгі  бөлімдерінің 

қатысуымен атқарылады. Шартты рефлекс орталық жүйке жүйесінің жоғары 

бөлімдерінің  -  ми  қыртысының,  қатысуымен  атқарылады.  Ми  қыртысын 

сылып  тастаса,  шартты  рефлекстер  жойылады.  Жоғарғы  сатыда  дамыған 

 

596

жануарларда  шартты  рефлекстер  үлкен  жарты  шарлар  əрекеті  болып 

табылады. 

Шартсыз  рефлекстер  нақтылы  бір  рефлекстік  өрістің  тітіркенуімен 

басталады, оның дайын, өзіндік рефлекстік жолы - доғасы болады. Мысалы, 

сілекей ауыз қуысының кілегей қабығын тітіркендіргенде бөлінеді. Шартты 

рефлекстердің  тұрақты  рефлекстік  өрісі,  тұрақты  рефлекстік  доғасы 

болмайды.  Кез  келген  шартты  рефлексті  əртүрлі  шартты  тітіркендіргішке 

қалыптастыруға  болады.  Мысалы,  шартты  сілекей  бөлу  рефлексі  қоңырау 

дауысына да, электр шамына да, терінің тітіркенуіне де қалыптаса береді. 

Шартсыз  рефлекстер  тұрақты,  стереотипті  келеді,  аз  өзгереді.  Шартты 

рефлекстер өзгермелі, құбылмалы келеді, пайда болып, жойылып отырады. 

Шартты рефлекстерге сигналдық сипат тəн, олар туындауға тиісті шартсыз 

рефлекстердің алдын алып отырады. 

 

жүктеу/скачать 9,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: