Жануар физол



Pdf көрінісі
бет350/504
Дата31.12.2021
өлшемі9,54 Mb.
#23072
1   ...   346   347   348   349   350   351   352   353   ...   504
Байланысты:
Zhanuarlar-fiziologiyasy Nesipbaeb

  

        Осциллограф  



 

 

160-ñóðåт. 

Íåéðîí 

ìåìáð-í-ñûíû» 

iøêi 

æ¸íå 


ñûðтºû 

áåтêåéiíäåãi 

èîíä-ð 

êîíöåíтð-öèÿñû 

                                                    

æ¾éêå 


æ¸íå 

åт 


т

îðø-ë-ðûíû» 

т

ûíûøтûº ïîтåíöè-ëû 80-90 ìÂ, -ë 



ýïèтåëèé  тîðø-ë-ðûíä-  îë  á-ð 

áîë¹-íû 18-20 ì ø-ì-ñûíä-. 

 

²-çiðãi ìåìáð-í-ëûº тåîðèÿ¹- 



ñ¸éêåñ 

т

ûíûøтûº 



ïîтåíöè-ëû 

ìåìáð-í- 

-ðºûëû 

èîíä-ðäû» 



ûºïаëäû

 

æ¸íå 



ûðûºñûç

 

т



¾ðäå 


 

463


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

161-сурет. Ет талшығын 

дағы мембраналық потен 

циалды микроэлектрод 

тар көмегімен өлшеу. 

 

 

Сонымен  қатар  торша  ішінде  көп  мөлшерде  органикалық  қышқылдар 



(аспарагин,  сірке,  пропион  т.б.)  аниондары,  аз  мөлшерде  анорганикалық 

аниондар жинақталады. Калий иондары концентрациялық градиентке сəйкес 

торша  беткейіне  шығады  да,  торша  ішіндегі  аниондар  əсерімен  ұлпалық 

сұйыққа  жайылып  кетпей,  мембрананың  сыртқы  беткейінде  шоғырланады. 

Ал  аниондар  мембранадан  өте  алмайды  да,  торша  мембранасының  ішкі 

бетінде  жиналады.  Осыдан  мембрананың  сыртқы  беті  оң,  ішкі  беті  теріс 



зарядталады. 

Торша  мембранасының  натрий  иондарына  өтімділігі  төмен,  бұл  иондар 

ұлпа  аралық  сұйықта  көбірек  жинақталады.  Олар  торша  ішіне  өткенде 

тыныштық  потенциалы  кемиді.  Ал,  хлор  иондарының  торша  ішіне  өтуі 

нəтижесінде тыныштық потенциалы біршама өседі. 

Натрий  жəне  калий  иондарының  концентрациялық  градиентке 

байланысты  алмасуының  нəтижесінде  олардың  торша  ішіндегі  жəне  торша 

аралық  сұйықтағы  концентрациясы  теңгеріліп,  потенциалдар  айырмасы 

жойылуға  тиісті.  Бірақ  мембранада  натрий  мен  калий  иондарының 

концентрациясы аз жақтан концентрациясы көп жаққа ауысуын қамтамасыз 

ететін арнаулы молекулалық механизмнің болуымен байланысты торша мен 

торша аралық сұйық арасында иондар теңсіздігі сақталады. 

Иондардың  белсенді  қозғалысы  арнаулы  натрий-калий  иондық 

насосының  қызметі  арқасында  атқарылады.  Бұл  сорап  (насос)  натрий  жəне 

калий  иондарын  белок  жəне  белок-липидтік  тасымалдағыш  молекулалар 

көмегімен  тасымалдайды  деген

 

болжам  бар.  Осы  тасымалдағыш 



цитоплазмадан  натрий  иондарын  торша  бетіне  алып  шығады  да,  торша 

сыртында калий иондарымен қосылып, оларды цитоплазмаға тасымалдайды. 

Бұл  торша  ішінде  калий  иондарының,  ал  торша  аралық  сұйықта  -  натрий 



 

464


иондарының  көбірек  жиналуына  себепкер  болады.  Осының  нəтижесінде 

натрий-калийлік  сорап  екі  түрлі  қызмет  атқарады:  біріншіден,  ол  натрий 

жəне  калий  иондарының  трансмембраналық  градиентін  қалыптастырады, 

екіншіден,  иондардың  ырықсыз  алмасуын      қамтамасыз      ету  нəтижесінде 

потенциалдар айырмасын тудырады. 

Натрий-калийлік сорап қызметін қамтамасыз ету үшін қуат  қажет. Қуат 

көзі  ретінде  АТФ  пен  аргининфосфат  пайдаланылады.  Цитоплазмада  АТФ 

концентрациясының  төмендеуі  натрий–калийлік  сораптың  қызметін 

нашарлатады.  Осының  нəтижесінде  мембрананың  ішкі  жəне  сыртқы 

беткейлеріндегі  иондар  концентрациясы  теңесіп,  тыныштық  потенциалы 

азаяды немесе жойылады.  

 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   346   347   348   349   350   351   352   353   ...   504




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет