Жануарлар этологиясы
жүктеу/скачать 1,51 Mb. Pdf көрінісі
|
Жануарлар этологиясы
|
Инстинктивті мінезқылық Инстинктивті мінезқылық жануарлардың өмірлік функцияларының негізі. Инстинктивті мінезқұлық пен үйрену өзара жеке жүйе емес, олар тек бірлесіп біріккен мінезқылық актін құрайды. Бірақ, инстинктивті мінезқылық пен үйрену талдауға арналған жасанды келісімдер дегенді білдірмейді. Мұнда оның бөлімдері ғана шартты болып табылады, ал осы компоненттері оның ажыратылатын өмірлік функцияларымен қолданылады. 16 Қазіргі заманғы ғылыми зерттеулер бойынша «инстинкт» ұғымының тұрақты анықтамасы жоқ. Туа біткен тұқым қуалаушы «инстинктивті мінез- қылық» әр түрлі инстинктті іс – әрекеттер мен актілерден тұрады. Олар өз кезегінде жеке инстинктті іс – әрекеттерден тұрады ( дыбыс, кеңістікте өзін ұстауы және т.б.). Бұл терминдердің анықтамасы жануарлардың мінезқылқының этологиялық талдауын жасау үшін қажет. Біз мінезқылықты жануарлардың ағзасының «жұмыс істеуші» сыртқы ағзаларының функцияларының жиынтығы деп айтқанда, ол функцияларды ажырата білуіміз керек. Бұл екеуі де инстинктті түрде өтеді. Үйрену арқылы бұл функциялардың тек бағыты өзгереді. Яғни, үйрену арқылы генетикалық құрылған жануарлардың мүшелерінің функциясын өзгерту мүмкін емес.Экзосоматикалық ағзалардың функцияларын морфологиялық ерекшеліктер айқындайды, яғни әр жануардың өзіне тән морфофункционалды жүйелері болады. Бірақ инстинктивті іс –әрекет белгілі бір жағдайда үйрету әдістерімен бірге қолданылмайды. Бұл айтылғандар мінезқұлықтың құрылымы, құрылысы, функциясы мен іс-әрекеті дегенді білдіреді. Мінезқылықтың биологиялық шарттылығы, әсіресе филогенетикалық тұрғыдан алғандағы морфологиялық шарттылығын эволюция барысында мінезқылық актілерінің дұрыс орындалуына қажетті морфологиялық белгілерінің қалыптасуын айқындады. Бірақ нақты эволюциялық үрдістер нәтижесінде пайда болған инстинктті іс-әрекеттер туралы айтқанда, арнайы морфологиялық құрылымдармен анықталатын мінезқылықтың орындалу формасы мен морфологиялық туындылардың функцияларын да ескеру керек. Анығында, әр жануар өзіне тән арнайы ішкі ағзаларының сол функцияны орындауға арналған құрылымы арқылы ғана орын ауыстырады, азық қабылдайды және т.б. Жануарлардың ағзасы сыртқы белсенділікпен білінетін өмір әрекеті әр түрлі инстинктивті іс-әрекеттер мен реакциялардан ( термикалық, электрлік, түсінің өзгеруі, секреттердің бөлінуі және т.б.) тұрады.Бұл реакцияларда жануардың өмірі 17 іс-әрекеттің басты бейнесі болып табылады. Олар жануарларды ағзасының өмірлік функцияларын, зат алмасу үрдісін, көбеюін қамтамасыз етеді. жүктеу/скачать 1,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|