Этологиялық зерттеулердің әдістері

11 
топтарды немесе табынды оқып білу барысында ғимарат ішін бірнеше секторға 
бөлу керек, әр секторға этограмманы жеке жұмысшы құрастырады. (табын 100 
бастан асса этологиялық көрсеткіштер екі-үш жұмысшының көмегімен есептеледі)
Егер зеттеулер жеке түрінде жүргізілетін болса жануарларға ен салу керек 
(мысалы, тек қана бөлек алынған топтар бойынша (мол өнімді, доминантты 
немесе рецессивті немесе топқа жаңа алынған аңшылық кезінде өз бетімен өмір 
сүруші ағза, ұрғашы). Салынған ен берілген жануарды алыс қашықтықта ажырата 
алатындай болу керек.
Ірі қара малды түрлі түсті бояумен бояған ыңғайлы. Бұл тәсілдің 
қолайсыздығы бояуды жаңалатып отыруда. Сан түрінде қойылған таңба ірі болуы 
шарт, мадлың қай жағынан қарасаң да ыңғайлы болу үшін ол арқасының екі 
жағына да қойылады. Түнгі уақытта бақылау жүргізуге ыңғайлы болу үшін бояуға 
жарқырап тұрушы заттар қосылады. 
Іс-тәжірибелерді есепті белгілеу үшін таңба салынатын пластмассадан 
жасалған әріптермен белгіленген тақтайша пайдаланылады. Зерттеулер малдардың 
мазасын алмауы керек, сондықтан да жүргізіліп жатқан зерттеу белгіленген бір 
алыс қашықтықта жүргізілуі тиіс. Бұл оңтайлы зерттеудегі ең негізгі шарт болып 
табылады.
Сандық және сапалық өзгерістерді байқау үшін бақылау тәулік бойы үзілмей 
жүргізілуі тиіс. Керісінше, тәуліктің анықталған бір бөлігі қайталанып тұрған 
жағдайда ғана және малдың тәртібінің өзгеруін зерттеу жазуларының негізінде 
тәуліктің әр түрлі кезеңіне байланысты өзгеріп отыруына байланысты қадағалап 
отырады. Бақылаулардың арасындағы жоспарланған үзіліс этологиялық 
зерттеулердің бағытына және зерттеп жатқан малдың санына байланысты 5-10 
минут аралықта болмақ.. Ауылшаруашылық малдардың өмірлік құбылыстарын 
оқу барысында негізгі зоотехникалық және өндірістік көрсеткіштермен қатар 
микроклиматтық технологиялық параметрлерді көрсету керек.. 

12 
Әр түрлі деңгейдегі өмірлік құбылысты сол ортаға бейімделген және жаңа 
келген жануарлардан байқауға болады. Сонымен қатар жануарлардың 
денсаулығының жағдайы оларды тамақтандыру мен өнімділігі және т.б мәліметтер 
қажет болған жағдайда олардың өмір сүру жағдайында ауытқушылықтар байқауға 
болады. ( табынға жаңа малдарды кіргізу, тұрған орнын, торларды, вольерлерді 
жинау, рациондардың ауысуы, ветеринарлық тексерулер және т.б)
Зерттеу мақсатына сәйкес оны әр түрлі схемада жүргізуге болады. 
Шағын аумақтағы климаттың өзгешеліктерінің күйзеліс жағдайын табу 
кезінде (мысалы, жоғары қосындысы С02 — 2 дан 5%ға дейін) малдың өмірлік 
тіршілігін жануардың реактивті қысымын анықтау тәсілімен оқып білуге болады. 
Сонымен қатар 10,20,30,40,50 және 60 секунд аралықта малдардың қозғалыс 
белсенділігі бағаланады. (бастапқыда барлық малдар жатады) 
Қолданылатын акустикалық қысымның деңгейін шуыл өлшегіштің 
көмегімен нақты бағалау қажет. Шошқаның әр түрлі СО2 қосындысында 
акустикалық ынталандыру әсерін нақты мысал түрінде 4-кестеде келтірілген. 
Қоражайларда жүргізілген өндірістік тәжірибелердің толық бейнесін 
суреттеу. (тағам мөлшерін ескере отыра) Жеке жұмыс операцияларының 
механимінің жұмысы туралы деректер.
Шағын аумақтағы климаттың өзгешеліктерінің негізгі параметрлері 
температура, °С, ауаның салыстырмалы ылғалдылығы, %, қозғалыс 
қарқындылығы, м/с , жарықтандыру қарқындылығы.
Бірінші кезекте бұл мына жағдайларын қарастыруы қажет: 
а) бір малға шақтағанда жату орнының аумағын есептей отыра (берілген 
ұстау түрі бойынша); 
б) бір малға шақтағанда тамақтанлыру орныныңаумағын есептей келе; 
в) далаға шығару аумағын бір малаға шақтағанда; 

13 
г) тамақтандыру немесе суару орнына келген малдың санынына қарай 
(немесе бір малды тамақтандыруға қарай); 
д) жеке өндірістік үрдістің механизмі үшін қажет барлық техникалық 
қондырғылар туралы
Этологиялық зерттеу барысында малдардың беімделуіне аса көп назар 
аударылуы қажет. Сондықтан да қандай да бір зерттеу жасаған кезде берілген 
технологиялық жағдайларда қаншалықты уақыт аралығында зерттеулер 
жүргізілгенін тіркеп отыру керек.

жүктеу/скачать 1,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: