100
2.2 Тақырыбы: Ҧлпалар туралы тҥсінік. Эпителий ҧлпасының
жалпы сипаттамасы, тҥрлері
Сабақтың мақсаты: Ұлпалар туралы жалпы түсінік беріп,
эпителий
ұлпасының түрлерін, жалпы сипаттамасын және
олардың ерекшеліктері
мен маңызын студенттерге түсіндіру.
Сабақтың сҧрақтары:
1. Ұлпалар туралы жалпы түсінік.
2. Эпителиальді ұлпалардың сипаттамасы және оған тән белгілер.
3. Эпителийдің классификациялары.
4. Бір қабатты эпителий және оның түрлері.
5. Кӛп қабатты мүйізделмейтін эпителий.
6. Кӛп қабатты мүйізделетін эпителий.
7. Безді эпителий және оның түрлері.
8. Эндотелий туралы түсінік.
Сабақ беру және оқыту әдісі: тақырып бойынша берілген
сұрақтарға
ауызша жауап алу, кіші топпен жұмыс істеу,
тестік бақылау
жүргізу және тӛменде берілген тапсырмаларды орындау.
Ұлпа - белгілі бір функцияны атқаратын,
құрылысы жағынан ұқсас,
тарихи қалыптасқан жасушалар мен жасуша аралық заттардың комплексі.
1853 жылы Франс Лейдиг ұлпалардың микроскоптық құрылысы мен
функциясын зерттеп, олардың классификациясын алғаш ұсынған болатын.
Осы классификацияны Альберт Келликер 1855 жылы жарық кӛрген ӛзінің
гистология оқулығында пайдаланған. Лейдиг пен Келликер ұлпаларды 4
топқа бӛлген:
1. Эпителиальді ұлпалар.
2. Дәнекер ұлпалары.
3. Бұлшық ет ұлпалары.
4. Жүйке ұлпасы.
Осы тӛрт типке жататын ұлпаларды А.А.Заварзин екі топқа біріктіруді
ұсынған:
1. Жалпы маңызды ұлпалар - оған эпителиальді
ұлпалар мен дәнекер
ұлпаларды жатқызған.
2. Маманданған ұлпалар – оған бұлшық ет ұлпасы мен жүйке ұлпасын
жатқызған.
Эволюция процесінде алдымен жалпы маңызды ұлпалар пайда
болған, "мамандалған ұлпалар" филогенетикалық
дамудың кейінгі
101
кезеңінде бӛлініп шыққан. Даму барысында әрбір ұлпаның құрамында әр
түрлі кезеңдердің жасушалық элементтері кездесетіні анықталған.
Шала жіктелген жасушаларды А. А. Заварзин
камбий жасушалары
деп атаған. Камбийлік элементтерден жоғары дәрежеде жіктелген,
маманданған элементтер пайда болады. Камбийлік жасушалар кӛбейе
алатын болса, мамандалған жасушалар ондай қабілеттен айрылғандар.
Достарыңызбен бөлісу: 
