«жасыл көпір ұрпақтан-ұрпақҚА» ІV халықаралық студенттік форум алматы, Қазақстан, 2014 жыл, 10-11 сәуір

159 
 
Азот, N 
% көлемі 
74…77 
76…78 
Оттегі , O
2
 
0,2…8,0 
2…18 
Су булары, Н
2
О 
3,0…13,5 
0,5…10,0 
Көміртек екі оксиді, СО
2
 
5,0…12,0 
1…12,0 
Көмірсутектер,  
СН  (суммарлық) 
0,2…3,0 
0,01…0,50 
Көміртек оксиді, СО 
0,1…10,0 
0,01…0,30 
Азот оксиді, NO
x
 
0,0…0,6 
0,005…0,200 
Альдегидтер 
0,0…0,2 
0,0…0,06 
Күкірт оксидтері (сумм.) 
мг/м
3
 
0,0…0,003 
0,0…0,015 
Күйе  
0,0…100 
0,0…20000 
 
         Көлік  түтіні  құрамында  бензинге  қосылатын  тетраэтил-қорғасынның  жануынан 
бейорганикалық қорғасын да бөлінеді. 1 литр бензин құрамында 1 гр тетраэтилқорғасын 
болады.  Бензиннің  құрамына  тетраэтилқорғасынды  антидетонатор  ретінде  қосады. 
Тетраэтилқорғасынның  жануы  кезінде  бөлінген  қорғасын  қосылыстары  бүкіл  планета 
атмосферасына  таралады.  Соңғы  100  жыл  ішінде  Гренландия  мұздықтарында 
қорғасынның мөлшері 5 есе, ал судағы еріген қосылыстарының мөлшері соңғы 20 жылда 
мұхитта  10  есеге  көбейген.  Атмосфераға  бөлінетін  қорғасыннын  86%  автокөліктерден 
бөлінеді. 
 
Уытты заттардың рұқсат етілген концентрациялары 
Зат 
Құрамы, мг/м
3
 
Азот оксидтері 
NO 
0,06 
NO
x
 
0,1 
Қорғасын қосылыстары 
Pb 
0,0003 
Pb(NO
3
)
2
 
0,0003 
Күкірт оксиді, 
SO
2
 
0,2 
Көміртек оксиді 
СО 
3 
Көміртек, (күйе) 
 
0,05 
Бенз (а) пирен, 
С
20
Н
12
 
0,000001 
 
Автотранспорттың адам денсаулығына әсері 
Атмосфера  ластануына  халықтың  сезімталдығы  көптеген  факторларға  байланысты, 
соның  ішінде  жасы,  жынысы,  денсаулықтың  жалпы  жағдайына,  тамақтануы,  т.б.  
атмосфералық  ауа  құрамы  мен  оның  автокөліктен  шығатын  зиянды  заттардан  ластануы 
өзекті болып отыр.   
Адамның  тыныс  жолдары  ауаны  ластағыштардың  әсерінен  ағзаны  қорғауға 
көмектесетін  механизмдер  қатарына  ие.  Мұрындағы  тіндер  ірі  бөлшектерді  сүзіп  алады. 
Тыныс  алу  жолының  жоғарғы  бөлігіндегі  жабысқақ  сілекейлі  қабығы    ұсақ  бөлшектерді 
ұстап  қалады  және  кейбір  газды  ластағыштарды  ерітеді.  Еріксіз  түшкіру  мен  жөтелу 
тыныс алу жүйесінің тітіркенуі кезінде ластанған ауа мен шырышты жояды. 
Адам  денсаулығы  үшін  ұсақ  бөлшектер  анағұрлым  қауіп  тудырады,  себебі  олар 
өкпеге  табиғи  қорғаныс  қабаты  арқылы  өтіп  кетуге  қабілетті.  Озонды  ішке  жұтып  алу 
жөтел,  демікпе  тудыртады,  өкпе  ұлпаларын  зақымдайды  және  иммундық  жүйесін 
әлсіретеді. 
Халық  денсаулығына әсер ететін ауа ластаушылары мыналар: 

160 
 
Күкіртті ангидрид. Жоғарғы тыныс жолдарының сілекейлі қабығына апатты ықпал 
көрсетеді,  бронхиалды  тығындалып  қалуды  тудырады.  500  мкт/м
3
 бастап  бронхитпен 
ауыратындарда асқынулар байқалады, 200 мкт/м
3 
демікпесі бар адамдарда аурулары ұстап 
қалады. 
Азот  оксидтері.  Азот  диоксиді  мен  фотохимиялық  туындылары    дизельді 
қозғалтқыштарды  жұмыс  процестері  мен  мұнайхимиялық  өндірістің  жанама  өнімдері 
болып табылады. Өкпе мен көру органдарына ықпал тигізеді. 150 мкт/м
3 
 бастап, ұзақ әсер 
еткенде,  тыныс  алу  жолдарының  бұзылуы  болады.  Азот  оксидтері  көз  бен  мұрынның 
сілекейлі  қабығын  тітіркендіреді,  өкпені  бұзады.  Тыныс  жолдарында  азот  оксидтері  сол 
жердегі  ылғалмен  әрекеттеседі.  Азот  оксидтері  озон  қабатының  бұзылуына  септігін 
тигізеді.  
СО  қарағанда,  NO
x 
уыттылығы  10  есеге  көп,  есірткі  секілді  әрекет  етеді.  Ауадағы 
NO
x 
нормасы - 0,1 мг/м
3
. 
Озон. 
Күн 
радиациясы 
әсерінен 
көмірсутектер 
мен 
азот 
оксидтері 
концентрациясының  артуы  фотохимиялық  смогты  (озон,  ПАН  және  т.б.)  тудырады. 
Табиғатта  озонның  фондық  концентрациясы  20  —  40  мкт/м
3
.  200  мкт/м
3
  кезінде  адам 
ағзасына айқын жағымсыз әсері байқалады. 

жүктеу/скачать 5,94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: