Жастардың саяси мәдениеті Қазақстандағы азаматтық қоғамды
жүктеу/скачать 484,48 Kb.
|
| Саяси мәдениеттің теориялық, саяси және аксиологиялық аспектілері Қайта құрулар және реформалар кезіндегі саясат саласы, ал атап айтқанда біздің мемлекеттің жаңа тарихының соңғы онжылдығы дәл осылай сипаттала алады, сөзсіз өзектіленеді және қоғамдық өмірде де бірінші орынға шығады. Саяси мәдениет саяси жүйе құрылымдарының бірі болып табылатынын ескере отырып, саясиүдеріс автормен оның (саяси жүйенің) қызметі ретінде қарастырылады, саясаттанудың осы санаттарын талдауды саяси жүйенің «фонында» жүргізуі мақсатты. Дәл осы ракурс саяси мәдениеттің теориялық - әдістемелік және саяси аспектілерін, саясиүдерістің маңызын және негізгі мазмұнын анықтауға, олардың өзара байланысын және өзара ықпалын көрсетуге, саяси мәдениетті саяси үдерістің даму факторы ретінде сипаттауға мүмкіндік береді. Аталған талдау белгілі бір деңгейде отандық және шетелдік ғалымдардың жарияланған еңбектерінің бір тобын түсінуге, сондай-ақ соңғы онжылдықтағы әлеуметтік тәжірибе құбылыстарын саясаттану көзқарастары тұрғысынан тереңдете талдауға негізделеді. Әдістемелік тұрғыдан бұл саяси мәдениеттің генезисі мен құрылымын ашып, оның қоғам мен мемлекеттің өміріндегі, саяси жүйесіндегі орны мен рөлін анықтап қана қоймай, оны зерттеудің теориялық және саяси аспектілерін де көрсетуге мүмкіндік береді. Отандық және шетелдік саясаттанудағы саяси мәдениет туралы ғылыми пікірлерді дамытудың негізгі үрдістерін қарастыру біріншіден, зерттеудің әдістемелік қағидаларын анықтауға, екіншіден, саяси мәдениеттің құрылымдық құрауыштарын, сондай- ақ оның саяси үдеріске ықпал ету механизмдерін нақтылауға, үшіншіден, түсініктік аппаратты қалыптастыруға мүмкіндік береді. Біздің пікірімізше, аталған тәсіл сондай-ақ қазіргі саяси үдерістің дамуына саяси мәдениетің ықпал ету механизмдері әжне барынша тән сипаттамалық үрдістерін жарыққа шығаруға жағдай жасайды. Өткен ғасырдың соңғы онжылдығы – мемлекет пен қоғамның дамуының күрделі кезеңі. Бірақ оны саяси тарихтан ажыратып қарастыруға және шарттастыруға болмайды. Өткенді мұраға алу – «мәңгілік заң секілді, аяқталмаған үдеріс... » деп нақтылаған В. О. Ключевскийдің ойы дұрыс. Бабаларды зерттеу ақрылы, өзімізді танимыз. Тарихты білмей, біз өзімізді өмірге не үшін және қалай келгенімізді, неге және не үшін ұмтылу керектігімізді білмейтін кездейсоқтық деп тануымыз керек[29]. ХХ ғ. 1990 жж. елімізде реформалар, қайта құрулар, трансформаци ялар, модернизациялар кезеңі ретінде анықталады. Үдеріс атауының жұмыс нұсқасы ретінде автор сңоғы терминге тоқталуы мүмкін деп санайды, ол кішігірім дәрежеде мемлекетте және қоғамда болатын біздің түсінікке жауап береді. Үдерістегі атаудың жұмыс нұсқасы ретінде автор сңоғы терминге тоқталу мүмкін екеніндігін есепке алады, мемлекетте және қоғамда болатын біздің түсінікке үлкен дәрежеде жауап береді. Бұл жерде модернизация жүйелі дағдарыс шарттарында болатынын атап өтеміз. Ғалымдар, қазіргі қоғамдық-саяси және экономикалық шындықты талдай отырып, бізңді ойымызша модернизация үдерісінің ерекшеліктерін түсіндірумен, сонымен қатар оның ғылыми-теориялық және тәжірибелік зерттеуінің әдістемесін түсіндіруімен байланысты маңызды теориялық болжамдар жасады. Атап айтқанда, былай деп жазады: «... қоғам дағдарысты өткеруде». Барлық айқындылықта бұл формула үш жасырын сәтті қамтиды. Елде болып қжаантмен қанағаттанбауды көрсетеді; екіншіден болып жатқанның уақытша сипатын меңзейді; үшіншіден, дағдарыс болашақ талап етілетінмен қарама -қарсы қойылады, онда дағдарыс еңсерілетін болады және «қалыпты жолға» түседі. Және бұдан әрі автор елдегі жағдайға сипаттама береді: «Жетіп келе жқатн модернизация »–міне, қоғамның жағдайына логикалық түзу және қарама-қайшы емес логикалық туған шындықтың бастапқы сипаттамасы. Дағдарыстың ең негізгі себебі келесіде жатыр, қоғам біраз уақытқа асулы жағдайда болды; ескі институттар және қатынастар бұзылған болды, ал жаңалар әлі құрылмады». «Жетіп келе жатқан модернизация» термині толғыымен сәтті емес, бірақ бұл жерде басқаша айтамыз: А. Г. Здравомыслов ғ«ддараыс» түсінігін қоғамдық қатынастар жағдайын сипаттағанда ғана емес, сонымен қатар қоғамдық өмірдің кейбір маңызды салаларымен байланыста да қолданады: билікке деген сенім дағдарысы, рухани дағдарыс, құндылықтар дағдарысы [30]. Аталған айтылуда құндылықтардың санатына назар аударамыз, себебі біздің зерттеу үшін аксиологиялық аспект маңызды мағынаға ие. Авторлық түсінікте дәл құндылықтар дағдарысы, олардың дрейфі, көптеген шайылулар өзгерістердің маңызын алдын ала анықтайды, олар саяси мәдениетте және кеңестік дәуірден кейінгі мемлекеттерде боладыҚ. ұндылықтық өлшемдер саяси зерттеулерде азаматтық көзқарастардың, биліктің өзгеруінің динамикасын анықтауға, ең соңында социумдағы реформаларды қабылдаудың деңгейін табуға мүмкіндік береді. Саясаттануда, бірінші кезекте – саяси құндылықтарды қабылдау (немесе) қабылдамау, көбіне адамдардың азаматтық көзқарастарының қалыптасуын алдын ала анқытайды. Бұл сияқты билік маңызды азаматтық көзқарастар ретінде қа растырылуы тиіс. ұБнда азаматтың, әлеуметтік топтың билікке қатынасы саяси үдерісті сипаттайтын фактор-шартпен таныла алады. Билік түсінігі мемлекеттің түсінігімен түйіседі. Саяси үдерісті саяси-мәдени жағынан талдау үшін ғылыми тексерілген, қоғамның мемле кетке институт ретіндегі құндылықты қатынасы бағасының дәл емес әдістемесіне негізделген баға маңызды мағынаға ие. Біздің пікіріміз бойынша, саяси-мәдени, аксиологиялық мағынадағы дағдарыс көп жағдайда саяси саладағы дағдарысты жағдайды модификациялайды, қазіргі қоғамдағы саяси үдерістің даму сипаты мен үрдістеріне өзінің өрнегін салады. Саяси мәдениетті зерттеудің оңтайлы үлгісін іздеу саяси үдерісті зерттеудің ғылыми «аспабын» анықтауға мүмкіндік береді. Зерттеудің әдістемелеріне ие болу, қоғамдағы кішігірім олқылықтармен саяси жағдайын талдауды өткізуге мүмкіндік береді. Қазіргі мәселелердің спектрінде саяси қасиеттердің мәселелері басты орынды алады. «Саясат-экономика» жұбындағы өзара ықпалдар ерекшеліктерін және заңдылықтарды анықтау да біздің зерттеудің бір бөлігі болып табылады. Реформалармен жасалатын экономика «Сеңі» жіті назарды талап етеді. Алайда академик О. Т. Богомолоңвтытұжырымына қосылады, ол «саясаттағы өзгерістер нарықтық реформаларға әкеледі» деп болжайды. Қалыптасқан жүйенің сыну кезеңіндегі саясат өсзсіз экономикадан үстем... Бұл жерде реформалардың жетістікті реті көп жағдайда, шешуші деңгейде болмаса да, дұрыс бағдарлардың бар болуына, өзінің саяси шешімдерінің сапасына байланысты болады[31]. «Дұрыс бағдарлар» өз кезегінде, көп жағдай да мемлекетте әжне азаматтық қоғамда анықталатын және бекітілетін құндылықтар жүйесімен анықталады және айтылады. Сөйтіп, бұл жерде де біз үшін басым орындардың біріне саясаттану зерттеулерінің аксиологиялық құрылымы шығады. Саясат және экономика саласындағы модернизация латентті немесе айқын жанжалда болады. Құндылықты және саяси-жанжалды мәселенің аспектілеріне жүгінуді талап етеді. Қоғамдағы және мемлекеттегі қайта түрленулер уақыт бойынша олардың тасымалдағыштарын соқтығысуға әкеле отырып, жеке және топтық мүдделердің артикуляциясымен уақыт бойынша сәйкес келеді. Қазіргі қоғамның жанжалдылығын арттыру өзіне қауіптіліктер тобын жасырады. Біз үшін В. С. Комаровскйдің ескертуі түбегейлі маңызды: «Жанжал үлкен дәрежеде көбірек болса, жеке мүдделердің шектерінен тыс объективтеледі және ол негізгі жанжалды топтарңдынегізгі қызықсыздықтарымен байланысты болса, жалпықоғам, ол соншалықты өткір және оны шешудің зорлықтық құралдарын қолдануы барынша ықтимал» [32]. Бізді саяси әмдениетті зерттеудің теориялық және саяси аспектілер іне жүгінуге ұмтылдыратын тағы бір жағдай бар. Саяси мәдениетті теориялық- аксиологиялық зерттеу жүйеге қарым-қатынас бойынша азаматтардың адалдығы, эмоционалдық байланыстары, білімдері, негізгі құндылықтарына анықтама беруге, ... азаматтық мәдениеттің құндылықтар тапшылығын анықтауға, ... конституциялық және психологиялық шарттарды тудыруға» мүмкіндік береді деп санайтын К. Феннердің тұжырымы дұрыс деп саналады, олар әлеуметтік тұлғалану кезінде саяси және азаматтық мәдениеттің тұтастығына әкелуі тиіс[33]. Зерттелетін мәселені құрайтын аксиологиялық құрылымын ашу саяси үдеріске саяси мәдениеттің ықпалының маңызын анықтауға мүмкіндік береді. Саяси мәдениеттің призмасы арқылы саяси үдерісті қарастыру мемлекеттегі және қоғамдағы болып жатқан өзгерістердің мәніне терең және пәндік енуге мүмкіндік береді, себебі саяси мәдениет интегралды сипатқа ие және тұлғалардың немесе әлеуметтік топтардың мінез- құлқына дейінгі саяси ойлаудан – саяси өмірге дейінді қамтиды. Отандық және шетелдік саясаттануда біздің есептеулеріміз бойынша бүгінгі таңда саяси мәдениеттің төрт ондықтан кем емес анықтамалары бар. Аталған саяси үдерісті әр түрлі авторлардың қарастыруы қоғамның, сыныптардың, әлеуметтік топтардың кесіктерінде жеке аспектіде жүргізіледі. Соңғы онжылдықта саяси партиялар және қоғамдық -саяси қозғалыстардың саяси әдмениеті отандық зерттеушілерімен азаматтық қоғамның институттарының қалыптасуы, көппартиялықтың дамуымен байланысты барынша белсенді зерттелуде. Е. Б. Шестопапғ,ылыми әдебиеттегі саяси мәдениеттің бұрыннан ба р анықтамасын жүйелей отырып, оларды төрт топқа жіктейді: жүктеу/скачать 484,48 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|