Жауапты редакторлар: ҚР ҰҒА академигі, филология ғылымдарының докторы, профессор Р. Сыздық
жүктеу/скачать 3,26 Mb. Pdf көрінісі
|
| е дыбысының ə-ден немесе і-ден тууы мүмкіндігін айтады. Ға-
лымның тұжырымының дұрыстығы бүгінгі таңда анықталып отыр. Ə.Жүнісбеков е дыбысының и мен і дыбыстарының қосындысынан тұратынын, яғни и – 40 %, і – 60 % құрайтынын эксперимент арқылы дəлелдеп берді. Бұл дыбыстар айтылуда да бірінің орнына бірі қолданыла береді. Мысалы: міне – міні, бəйге – бəйгі, ешбір – ішбір, ешкім – ішкім, бəтеңке – бəтіңке т.б. ХХ ғасырдың басындағы зерттеуші, ғалымдардың арнайы сөз еткен мəселелерінің бірі – ж, ш, и дыбыстарының жіңішкелікке бейімдігі туралы. Ол туралы 1929 жылғы емле конференциясын- да да сөз болады. Т.Шонанов тезистермен таныстыра келіп, ж, ш, и дыбыстарының кейбір сөздерде жуан, кейде жіңішке (мы- салы: шай – шəй, жай – жəй, тыйын – тійін) айтылу тенден- циясы бар екендігін, сондықтан жазуда əркелкілік болмау үшін мұндай сөздерді қалай жазу керектігі туралы арнайы ереже жасау керектігін айтады. К.К.Юдахиннің: «Құрамында ж, ш, и дыбыста- ры бар сөздер бір жерде жуан, ал енді бір жерде жіңішке айтылуы мүмкін. Оның қайсысының дұрыс болатыны туралы тезисте сөз қозғамай-ақ қойса да болады», – деген пікіріне Қ.Кемеңгерұлы қарсылық білдіріп, бұл дыбыстардың жіңішкелікке бейімдігі заңды құбылыс екендігін дəлелдейді. Қазақ тілінің дыбыстық жүйесін‚ емле мəселесін сөз еткен Қ.Кемеңгерұлы‚ Е.Омаров‚ Т.Шонанов т.с.с. ғалымдардың тұжы- рымдарынан Қазан мектебінің өкілдері – И.А.Бодуэн де Куртенэ‚ В.А.Богородицкий т.б ғалымдардың əсері байқалады. Қ.Кемең- герұлы «фонема» атауын қолданып‚ фонема‚ дыбыс пен əріптің айырмашылықтарын түсінген‚ дыбыстардың корреляттық байла- нысын‚ психофонема теориясын т.б. анықтауы жағынан И.А.Бо- дуэн де Куртенэнің еңбектерімен таныстығы байқалады. Мəселен‚ жүктеу/скачать 3,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|