Жердеу тәсілдері мен салт-ғұрыптары. Қоныстар мен тұрғын үйлер Орындаған: Азат Айша

Қазақстанның басқа аудандарымен салыстырғанда Оңтүстік Қазақстан мен Жетісуда қола дәуірінің ескерткіштері анағұрлым аз зерттелген. Көп жылғы ізденістер нәтижесінде бірен-сараң қорымдар мен қоныстар табылып, зерттелді. Оңтүстік Қазақстан мен Жетісудың қола дәуірінің ескерткіштері жерлеу құрылыстары көлемінің шағындығымен және салынуының қарапайымдылығымен Шығыс Қазақстан қола дәуірінің ескерткіштерінен ерекшеленеді. Мұнда, Шығыс пен Орталық Қазақстандағы тәрізді жүздеген қоршаулары мен обалары бар мазарлар жоқ, ал қорымдарда көп дегенде он шақты немесе жиырма шақты қабір бар. Жерлеу мүлкі де жұпыны: қоладан жасалған бұйымдар аз ұшарасады, қыш ыдыстарға көбіне ою-өрнек салынбаған [дүниетанымы және антропологиялық келбетін анықтау болып табылады.Егер қола дәуіріндегі антропологиялық проблемаларды көтеретін болсақ, онда ең алдымен андроновшылар кім болғанына тоқталуымыз керек. Қазақ халқының арғы тегі саналатын қола дәуірі тайпаларында моңғолоидтық нәсіл элементтері табиғи түрде кездесіп отырған сыңайлы.Қорыта айтқанда, қола дәуірі тайпаларының жерлеу және ғұрыптық орындарын ашу, зерттеу ұлттық тарихымыз үшін айрықша өзекті екені даусыз. Бұлай деуімізге себеп те жоқ емес. Нақтырақ айтар болсақ, қазақ қоғамына тән этникалық, мәдени және шаруашылық элементтердің қола дәуірінен басталуы, ең бастысы қазақ халқының антропологиялық негізінің қола дәуірінен бастау алатындығында болса керек.

• 
  Қазақстанның басқа аудандарымен салыстырғанда Оңтүстік Қазақстан мен Жетісуда қола дәуірінің ескерткіштері анағұрлым аз зерттелген. Көп жылғы ізденістер нәтижесінде бірен-сараң қорымдар мен қоныстар табылып, зерттелді. Оңтүстік Қазақстан мен Жетісудың қола дәуірінің ескерткіштері жерлеу құрылыстары көлемінің шағындығымен және салынуының қарапайымдылығымен Шығыс Қазақстан қола дәуірінің ескерткіштерінен ерекшеленеді. Мұнда, Шығыс пен Орталық Қазақстандағы тәрізді жүздеген қоршаулары мен обалары бар мазарлар жоқ, ал қорымдарда көп дегенде он шақты немесе жиырма шақты қабір бар. Жерлеу мүлкі де жұпыны: қоладан жасалған бұйымдар аз ұшарасады, қыш ыдыстарға көбіне ою-өрнек салынбаған [дүниетанымы және антропологиялық келбетін анықтау болып табылады.Егер қола дәуіріндегі антропологиялық проблемаларды көтеретін болсақ, онда ең алдымен андроновшылар кім болғанына тоқталуымыз керек. Қазақ халқының арғы тегі саналатын қола дәуірі тайпаларында моңғолоидтық нәсіл элементтері табиғи түрде кездесіп отырған сыңайлы.Қорыта айтқанда, қола дәуірі тайпаларының жерлеу және ғұрыптық орындарын ашу, зерттеу ұлттық тарихымыз үшін айрықша өзекті екені даусыз. Бұлай деуімізге себеп те жоқ емес. Нақтырақ айтар болсақ, қазақ қоғамына тән этникалық, мәдени және шаруашылық элементтердің қола дәуірінен басталуы, ең бастысы қазақ халқының антропологиялық негізінің қола дәуірінен бастау алатындығында болса керек.